Στάσεις και πεποιθήσεις σχετικά με την μαστογραφία γυναικών μέσης ηλικίας και ιατρών στην Κρήτη

Abstract

Breast cancer is the most commonly diagnosed cancer among women and a leading cause of death in both developed and developing countries. Although the use of mammography seems to be effective in mortality reduction, and there is extensive evidence on the importance of pre-symptomatic screening programmes, Greece has no national breast cancer screening programme for women, except some isolated local activities. Especially in primary health care (PHC), participation of women in these programmes is low and there is no data available with regards to women undergoing periodic mammography screening. Despite efforts to improve the knowledge and skills of public health professionals in carrying out breast cancer screening preventive programmes, the Greek reality remains far from the systematic implementation of national guidelines for breast cancer screening. In Crete, to date, factors that influence the use of mammography have not been investigated. The aims of this study were the following: 1. To examine the attitudes, beliefs and knowledge of midlife women in Crete about the use and value of mammography. 2. To investigate the degree to which the different social-economical factors affect the knowledge, attitudes and practices of these women in the use of mammography. 3. To present the most common reasons that women mention for refusing mammography and what influences their views. 4. To set out the reasons that health professionals consider responsible for refusal of mammography use and to which degree they are able to affect it. 5. To examine the degree to which physicians follow the international guidelines about the use of mammography and what practices they should follow to affect it. 6. To investigate the degree to which physicians inform women about the benefits and risks from the use of mammography. Methods The study was conducted with semi-structured individual interviews. Two interview schedules were used (one for physicians, and one for women). In addition, we used the questionnaire “Cancer Control Practices” (CCP), developed in the USA, after it was translated and validated according to international standards, and completed as a self-administered survey to investigate physicians’ knowledge. Setting The study was conducted in the 14 primary health care centers (PHCCs) that serve the rural population of Crete and in the outpatient clinics of University Hospital of Heraklion, Crete. Participants: Primary Health Care Centres of Crete 16 A. Interviews March to April 2004 · Thirty women 45-65 years of age, permanent residents of rural areas of Crete, attending a regular check-up appointment with a GP or internist. · Twenty-eight qualified primary care physicians serving this rural population, selected at random and recruited on the morning shift for an interview. B. Questionnaire · All 106 general practitioners (n=91) and internists (n=15), employed as of October 2004 and practicing at participating PHCCs were included. In addition, we included a random sample of 45 trainee general practitioners (GPs) from a total of 83 working at the 14 PHCCs of Crete. University Hospital of Heraklion A. Interviews April 8 to June 28, 2005 · Thirty women 45 - 65 years of age, permanent residents of Heraklion, selected at random and recruited from the list of regular appointments at hospital clinics. · Sixteen randomly selected physicians from the respective clinics of University Hospital. B. Questionnaire · 8 physicians for pilot test · All trainee GPs (19) for test, re-test Results A. Attitudes and practices of physicians and women Of the 30 women in PHC settings, 15 had not used mammography, and very few of them had made the decision after being informed adequately or being given a recommendation by their physician. The principal barriers were: absence of symptoms (9), fear of radiation (7), lack of physician recommendation (6), pain from previous experience (5), fear of a serious diagnosis (4), lack of knowledge about the benefits (2), lack of free time and family obligations (4), embarrassment (4), living far away from the screening site (1) and the cost in private centers (2). The majority of physicians (20) in PHC seemed to be well informed about mammography and recognized the importance of their recommendation (16). Five physicians mentioned lack of time for discussion with women due to a large number of patients. Only eight physicians stated that they recommend it to all women according to international guidelines. The factors affecting women’s use of mammography were: socio-economic/demographic factors of women (23), lack of appointments and problems with waiting times in public hospital (14), the distance for elderly women (8), the cost in private centers (9), the absence of symptoms (12), cancer diagnosis in a family member or loved one (6), embarrassment (3), lack of time and family obligations (2), fear of diagnosis (4), fear of radiation (8), and physician’s gender (16). 17

Διεθνώς ο καρκίνος του μαστού είναι ο πιο συχνός καρκίνος στις γυναίκες τόσο στις ανεπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες και θεωρείται η συχνότερη αιτία θανάτου. Παρόλο που η χρήση της μαστογραφία φαίνεται να είναι αποτελεσματική στην μείωση της θνησιμότητας, και αρκετή συζήτηση γίνεται στην βιβλιογραφία για την σημασία προγραμμάτων ομαδικού προσυμπτωματικού ελέγχου στην Ελλάδα σημειώνεται απουσία ενός εθνικού προγράμματος ελέγχου για τον καρκίνο του μαστού για τις γυναίκες, παρά μόνο μεμονωμένες τοπικές δραστηριότητες και όπου αυτό ακολουθείται είναι μικρής έκτασης και πληθυσμού. Ιδιαίτερα στην ΠΦΥ ο βαθμός συμμετοχής των γυναικών σε τέτοιου είδους προγράμματα μοιάζει να είναι μικρός και δεν υπάρχουν στατιστικά δεδομένα που να αναδεικνύουν το ποσοστό των γυναικών που υποβάλλονται σε περιοδικό μαστογραφικό έλεγχο. Αν και γίνονται προσπάθειες να βελτιωθούν οι γνώσεις και οι δεξιότητες των επαγγελματιών υγείας και να σχεδιαστούν και εφαρμοστούν προγράμματα πρόληψης καρκίνου μαστού στην ΠΦΥ, η ελληνική πραγματικότητα απέχει αρκετά από τη συστηματική εφαρμογή κατευθυντήριων οδηγιών για την πρώιμη διάγνωση του καρκίνου μαστού. Στην Κρήτη δεν έχουν μέχρι σήμερα διερευνηθεί οι παράγοντες που επηρεάζουν την χρήση της μαστογραφίας. Ο σκοπός της μελέτης μας ήταν: Η διερεύνηση στάσεων και απόψεων ιατρών και γυναικών μέσης ηλικίας στην Κρήτη για την μαστογραφία. Η καταγραφή και αποτύπωση προτεραιοτήτων γυναικών προκειμένου να χρησιμοποιήσουν ή μη την μαστογραφία καθώς και τις πηγές ενημέρωσής τους. Η διερεύνηση πρακτικών των ιατρών για την εφαρμογή κατευθυντήριων οδηγιών και ο ρόλος τους στην απόφαση της γυναίκας. Τέλος η αποτύπωση παραγόντων που επηρεάζουν την χρήση της και εμποδίζουν την αποτελεσματική εφαρμογή πρακτικών πρόληψης για τον καρκίνο του μαστού και εξέτασε τις δυσκολίες που συναντούν οι γυναίκες μέσης ηλικίας από αγροτικές κυρίως περιοχές της Κρήτης για την διενέργειά της. Στόχοι της μελέτης ήταν: 1. Να εξεταστούν οι στάσεις, οι πεποιθήσεις, οι γνώσεις γυναικών μέσης ηλικίας στην Κρήτη για την χρήση και την αξία της μαστογραφίας. 2. Να διερευνηθεί σε ποιο βαθμό οι διαφορετικοί κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες επηρεάζουν τις γνώσεις, τις στάσεις και τις πρακτικές των γυναικών αυτών στη χρήση της μαστογραφίας. 3. Να καταγραφούν οι λόγοι που προβάλλονται συχνότερα από τις γυναίκες για την άρνηση διενέργειας της μαστογραφίας και μπορεί να επηρεάζουν τις απόψεις τους. 4. Να διατυπωθούν οι λόγοι που θεωρούν οι επαγγελματίες υγείας ως υπεύθυνους για την άρνηση διενέργειας της μαστογραφίας και σε ποιο βαθμό αυτοί μπορούν να επηρεάσουν. 11 5. Να εξεταστεί σε ποιο βαθμό οι ιατροί ακολουθούν τις οδηγίες για την χρήση της μαστογραφίας και ποιες πρακτικές ακολουθούν για να επηρεάσουν τις γυναίκες. 6. Να διερευνηθεί σε ποιο βαθμό ενημερώνουν οι ιατροί τις γυναίκες για τα οφέλη και τους κινδύνους από τη χρήση ή μη της μαστογραφίας. Μέθοδος: Διενεργήθηκαν συνεντεύξεις με δύο ημιδομημένα ερωτηματολόγια (ιατρών και γυναικών). Επίσης χρησιμοποιήθηκε ένα αμερικάνικης προέλευσης ερωτηματολόγιο με το όνομα “Cancer control practices in Western New York” το οποίο επιλέχτηκε και μετά την μετάφρασή του και την πολιτισμική προσαρμογή του εφαρμόστηκε για την καταγραφή των γνώσεων των ιατρών. Τόπος διεξαγωγής έρευνας: Η μελέτη διεξήχθη και στα 14 Κέντρα Υγείας (Κ.Υ) της Κρήτης και τα τακτικά ιατρεία του ΠΑΓΝΗ. Πληθυσμός μελέτης: Στα Κέντρα Υγείας: Α. Συνεντεύξεις Την περίοδο Μαρτίου - Ιουνίου 2004 · Τριάντα γυναίκες, ηλικίας 45-65 ετών, μόνιμοι κάτοικοι της περιοχής ευθύνης του Κ.Υ, είχαν προγραμματισμένο ραντεβού με Γεν. ιατρό ή παθολόγο του Κ.Υ. · Είκοσι οχτώ ιατροί γενικής ιατρικής (Γ.Ι) και παθολογίας, τυχαία επιλεγμένοι από τα πρωινά τακτικά ιατρεία, οι οποίοι υπηρετούσαν μόνιμα στα Κ.Υ. την περίοδο της μελέτης. Β. Ερωτηματολόγιο · Όλοι οι ιατροί (ν=151), (γενικής ιατρικής ν=91 και παθολογίας ν=15) των 14 Κ. Υ. της Κρήτης που εργάζονταν μόνιμα από την 1η Οκτωβρίου ως τέλος Νοεμβρίου 2004. Επίσης συμμετείχαν 45 ιατροί υπόχρεοι υπηρεσίας υπαίθρου, οι οποίοι εργάζονταν σε περιφερειακά ιατρεία των Κ.Υ μετά από τυχαία επιλογή. Στο ΠΑΓΝΗ: Α. Συνεντεύξεις Την περίοδο από 8 Απριλίου 2005 ως 28 Ιουνίου 2005 · Τριάντα γυναίκες μέσης ηλικίας 45-65 ετών, μόνιμοι κάτοικοι της πόλης του Ηρακλείου με τακτικό ραντεβού στα ιατρεία ΠΑΓΝΗ, κλήθηκαν να συμμετάσχουν επιλεγμένες από τυχαία από την λίστα των ραντεβού. · Δεκαέξι ιατροί, μόνιμοι σε κλινικές του ΠΑΓΝΗ, μετά από τυχαία επιλογή, μέσα από λίστα ονομάτων από τις αντίστοιχες κλινικές. Β. Ερωτηματολόγιο · 8 ιατροί για το pilot test · Όλοι οι ειδικ. Γεν. Ιατρικής (19) για το test re-test Αποτελέσματα α. Στάσεις και πρακτικές ιατρών και γυναικών Σύμφωνα με τα αποτελέσματα στα ΚΥ, από τις 30 γυναίκες οι 15 δεν είχαν 12 χρησιμοποιήσει ποτέ την μαστογραφία και ελάχιστες από αυτές αποφάσιζαν την πραγματοποίησή της μετά από επαρκή πληροφόρηση από τον ιατρό τους...