Μελέτη της φορείας ανθεκτικών στελεχών STR. Pneumoniae στην πενικιλλίνη και σε άλλες ομάδες αντιβιοτικών, σε παιδιά βρεφονηπιακών σταθμών του Νομού Αττικής: επιδημιολογική εξέλιξη και μηχανισμοί αντοχής

Abstract

Aim of our study was the epidemiologic surveillance of community Streptococcus pneumoniae antimicrobial susceptibility, as well as examining it’s macrolide resistance mechanisms and finally obtaining data on the prevalent serotypes of carriage pneumococcal strains in Attica district. During the winter of 2003, four hundred eighty-five S.pneumoniae strains were collected from the nasopharynx of 1396 healthy kindergarten attendees in Attica district. Minimum inhibitory concentrations (MICs) were evaluated with the use of E-tests for penicillin, erythromycin, cefuroxime, ceftriaxone, moxifloxacin and linezolid. Agar dilution was the method of choice for the telithromycin MICs evaluation according to CLSI (former NCCLS). Erythromycin resistant strains were further tested for resistance mechanisns both phenotypically (with the use of Kirby-Bauer disks of erythromycin, clindamycin and streptogrammin B) and genotypically (by PCR). Penicillin and erythromycin resistant isolates were serotyped using the Quellum reaction (Statens Serum institute). Nasopharyngeal carriage was calculated to be 34,7%. Penicillin resistance reached 35% (intermediate 19%, resistance 16%). Erythromycin resistance reached 30% and cefuroxime resistance 22%. Intermediate resistance of 1,5% of the isolates was found to ceftriaxone, whereas absolute susceptibility was found to moxifloxacin, linezolid and telithromycin. Macrolide resistance phenotypes were: M-phenotype 63%, MLSB phenotype 37%. All of the M-phenotype strains carried the mef(A)/(E) gene and all of the MLSB phenotype strains carried the ermAM gene. Three of the latter (2,18%) carried also the mef(A)/(E) gene. Serotypic distribution of the 138 macrolide resistant pneumococci was: 1 (1,45%), 6 (33%), 8 (4%), 14 (11%), 19 (27,5%), 23 (8,7%). Penicillin resistant strains serotypes were: 6 (20,9%), 9 (10,7%), 14 (4,4%), 15 (5,7%), 19 (28,5%) and 23 (12%). Results of the winter 2003 study were compared to a similar study conducted in winter 2000 at approximately the same day-care centers. A rise in resistance rates was witnessed. Penicillin resistance reached 16% (2,4% in 2000) and macrolide resistance 30% (23% in 2000). M-phenotype predominance in Attica district was shown, contradicting previous reports from other parts of Greece and from various European studies. This study is the first report of a double resistance mechanism in S. pneumoniae strains from Greece. The double resistant strains consisted 1% of our isolates. Estimated vaccine coverage of all the resistant strains that were serotyped was 94% for the 23-valent vaccine. The conjugate 7-valent vaccine would cover 82% of macrolide resistant and 78% of penicillin resistant strains.

Σκοπός της μελέτης μας ήταν η επιδημιολογική επιτήρηση της αντιμικροβιακής αντοχής του πνευμονιοκόκκου της κοινότητας, η διερεύνηση των μηχανισμών αντοχής στις μακρολίδες και ο έλεγχος των επικρατέστερων αποικιζόντων οροτύπων S. pneumoniae στο Νομό Αττικής. Κατά τους χειμερινούς μήνες του 2003 απομονώθηκαν 485 στελέχη S.pneumoniae από καλλιέργεια ρινοφαρυγγικού επιχρίσματος 1396 υγιών παιδιών του νομού Αττικής που παρακολουθούσαν πρόγραμμα παιδικών σταθμών. Οι MICs για την πενικιλλίνη, την ερυθρομυκίνη, την κεφουροξίμη, την κεφτριαξόνη, τη μοξιφλοξασίνη και τη λινεζολίδη προσδιορίστηκαν με Ε-test, ενώ για την τελιθρομυκίνη με την μέθοδο αραίωσης σε άγαρ σύμφωνα με την CLSI (πρώην NCCLS). Στα ανθεκτικά στην ερυθρομυκίνη στελέχη έγινε φαινοτυπικός (με δίσκους ερυθρομυκίνης, κλινδαμυκίνης και στρεπτογραμίνης Β) και γονοτυπικός (PCR με κατάλληλες εναρκτήριες αλληλουχίες) έλεγχος των μηχανισμών αντοχής. Στα ανθεκτικά στην πενικιλλίνη και στις μακρολίδες στελέχη έγινε προσδιορισμός των οροτύπων με τη μέθοδο εξοίδησης ελύτρου με σύστημα διαγνωστικών αντιορών (Statens Serum Institute). Τo ποσοστό ρινοφαρυγγικής φορείας ήταν 34,7%. Η συνολική αντοχή στην πενικιλλίνη ήταν 35% (ενδιάμεση 19%, υψηλή 16%), στην ερυθρομυκίνη 30%, στην κεφουροξίμη 22% . Στην κεφτριαξόνη υπήρξε ενδιάμεση ευαισθησία στο 1,5% των στελεχών. Δεν διαπιστώθηκε αντοχή στη μοξιφλοξασίνη, τη λινεζολίδη και την τελιθρομυκίνη. Οι φαινότυποι αντοχής κατανεμήθηκαν ως εξής: Μ-φαινότυπος στο 63,5% με παρουσία του mefE σε όλα τα στελέχη και cMLSB -φαινότυπος στο 38,3% με παρουσία του ermAM γονιδίου αποκλειστικά στο 97,82% και ταυτόχρονη ανεύρεση και του mefE στο 2,18% (3 στελέχη). Ο οροτυπικός έλεγχος των 138 ανθεκτικών στις μακρολίδες στελεχών κατέδειξε τους εξής οροτύπους: 1 (1,45%), 6 (33%), 8 (4%), 14 (11%), 19 (27,5%), 23 (8,7%), ενώ των ανθεκτικών στην πενικιλλίνη στελεχών: 6 (20,9%), 9 (10,7%), 14 (4,4%), 15 (5,7%), 19 (28,5%) και 23 (12%). Διαπιστώθηκε αύξηση των ποσοστών αντοχής σε σχέση με μελέτη του 2000 που διενεργήθηκε σε παιδικούς σταθμούς του Ν. Αττικής κατά τους χειμερινούς μήνες και σε ανάλογες ηλικίες παιδιών. Η αντοχή στην πενικιλλίνη ανήλθε στο 16% έναντι 2,4% το 2000 και στην ερυθρομυκίνη στο 30% έναντι του 23% το 2000. Φάνηκε επίσης, η επικράτηση του Μ φαινοτύπου αντοχής στις μακρολίδες, σε αντίθεση με προηγούμενες αναφορές στη νοτιοδυτική Ελλάδα και την Ευρώπη όπου επικρατεί ο MLSB φαινότυπος. Για πρώτη φορά στον Ελλαδικό χώρο απομονώθηκαν στελέχη με διπλό γονότυπο αντοχής στις μακρολίδες (1% των στελεχών). Φαίνεται πως το 23δύναμο εμβόλιο καλύπτει το 94% όλων των ανθεκτικών στελεχών που μελετήθηκαν οροτυπικά, ενώ το 7δύναμο το 82% των ανθεκτικών στις μακρολίδες και το 78% των ανθεκτικών στην πενικιλλίνη .