Μελέτη παραγόντων κινδύνου για την ανάπτυξη ηπατοκυτταρικού καρκίνου σε ασθενείς με χρόνια ηπατική νόσο

Abstract

Hepatocellular carcinoma accounts for 5% of all cancers in the world with an estimated 600.000 deaths per year. The aim of this study is to evaluate patients with HCC, to correlate the etiology of liver disease with risk factors for HCC development and compare with a control group of patients with chronic liver disease without HCC, of the same etiology. Data from this study may allow us to stratify patients with chronic liver disease into low- and high-risk groups for the development of HCC surveillance strategies. In a prospective study 100 patients with HCC were included and 100 patients with chronic liver disease without HCC were used as controls. Patients were evaluated according to sex, age, etiology of liver disease and time of diagnosis, family history of chronic liver disease, cancer and HCC, the presence of obesity, diabetes mellitus, non alcoholic fatty liver disease (NAFLD), alcohol consumption and tobacco smoking and the status of chronic liver disease. All the patients underwent clinical examination and diagnosis of HCC and chronic liver disease, was made by liver function tests, ultrasonography, spiral CT or MRI and in 47 cases with liver biopsy. Results: Out of 100 HCC patients 83% were male and 17% female. HCC was in 79% due to viral hepatitis (63% was related to HBV infection and 16% to HCV). Alcohol abuse accounted for 11 % of HCC and the remaining 10% was of other etiology. The etiology of chronic liver disease in the control group was similar. The administration of antiviral therapy to patients with viral hepatitis, prior to HCC development, did not differ significantly between the two groups. There were significant numbers of patients with family history of chronic liver disease, of cancer (other than HCC) and of HCC in both groups, especially in the patients with HBV infection and the distribution was similar in the two groups. The consumption of alcohol was significantly higher in HCC patients in comparison to patients with chronic liver disease (p=0.022) and the development of HCC correlated with the amount and duration of consumption of alcohol. Smoking patients were more numerous in the HCC group and the exposure (p=0.05) and duration of smoking was significantly higher in patients with HCC than in the control group. BMI was significantly higher in the HCC group compared to the control group (p=0.04) and the risk for HCC increased 2.8 times for patients with BMI>30 kg/m² compared to patients with normal BMI. There was no difference in the number of diabetic patients, the duration of diabetes mellitus and the type of therapy, between the two groups. We showed a synergistic interaction between alcohol consumption, tobacco smoking and obesity on the risk of HCC development in patients with chronic liver disease. Conclusions: The main risk factor for HCC development in our study was viral hepatitis mainly HBV. In 86% of the cases HCC developed in the presence of cirrhosis. A high prevalence of chronic liver disease was detected among first degree relatives in the HCC group as well as in the control group. Alcohol, tobacco and obesity were found to be independent risk factors for HCC development in patients with chronic liver disease. Diabetes mellitus was not associated with increased risk for HCC development.

Ο ηπατοκυτταρικός καρκίνος αντιπροσωπεύει το 5% όλων των καρκίνων σε παγκόσμιο επίπεδο και υπολογίζεται ότι περισσότεροι από 600.000 θάνατοι ετησίως σχετίζονται με αυτόν. Σκοπός της μελέτης είναι να αξιολογηθούν ασθενείς με ΗΚΚ, να συσχετισθεί η αιτία της χρόνιας ηπατικής νόσου με παράγοντες οι οποίοι μπορεί να είναι επιβαρυντικοί για την ανάπτυξη ΗΚΚ και να συγκριθούν τα δεδομένα αυτά με ομάδα ελέγχου ασθενών με χρόνια ηπατική νόσο χωρίς ΗΚΚ και παρόμοια χαρακτηριστικά ως προς το φύλο, την ηλικία και την αιτιολογία της ηπατικής νόσου, ώστε να ξεχωρίσουν υποομάδες με αυξημένο κίνδυνο, εφόσον η πρώιμη διάγνωση του ΗΚΚ δίνει περιθώρια θεραπευτικής αντιμετώπισης. Η μελέτη είναι προοπτική και οι ομάδες (ασθενείς με ΗΚΚ, n=100 και ομάδα ελέγχου με χρόνια ηπατική νόσο χωρίς ΗΚΚ, n=100) αξιολογήθηκαν με βάση το φύλο, την ηλικία, την αιτία και τη διάρκεια της υποκείμενης ηπατικής νόσου, το οικογενειακό ιστορικό νεοπλάσματος και ηπατικής νόσου, την ύπαρξη παχυσαρκίας, σακχαρώδους διαβήτη, μη αλκοολικής λιπώδους ηπατικής νόσου, τη χρήση αλκοόλης και καπνού, την ύπαρξη κίρρωσης, ίνωσης ή την απουσία υποκείμενης ηπατικής νόσου. Στους ασθενείς έγινε λεπτομερής λήψη ιστορικού όσον αφορά την αιτία της υποκείμενης ηπατικής νόσου, τη διάρκειά της, την ύπαρξη οικογενειακού ιστορικού νεοπλάσματος και ηπατικής νόσου, την κατανάλωση αλκοόλης, το κάπνισμα, τη συνύπαρξη μεταβολικής νόσου όπως ο σακχαρώδης διαβήτης και η παχυσαρκία. Έγινε κλινική αξιολόγηση για την παρουσία κιρρώσεως ή μη στους ασθενείς και των δύο ομάδων. Διενεργήθηκε εργαστηριακή έρευνα για τη διάγνωση με βιοχημικό έλεγχο και απεικονιστικές εξετάσεις της μορφής και του μεγέθους του ΗΚΚ. Συμπληρωματικά σε 47 (47%) περιπτώσεις έγινε ιστολογική επιβεβαίωση. Αποτελέσματα: Η κατανομή στα φύλα ήταν 83% άνδρες και 17% γυναίκες. Σε ποσοστό 79% στους ασθενείς μας ο ΗΚΚ είχε αναπτυχθεί σε έδαφος ιογενούς ηπατίτιδας (63% HBV λοίμωξη και 16% HCV). Το ποσοστό των ασθενών με ΗΚΚ και αλκοολική κίρρωση ήταν 11% ενώ 10% ανέπτυξαν ΗΚΚ σε ηπατική νόσο άλλης αιτιολογίας. Παρόμοια ήταν τα ευρήματα όσον αφορά την αιτιολογία, το φύλο και την ηλικία και στην ομάδα ελέγχου. Η θεραπευτική αντιμετώπιση των ασθενών με ηπατίτιδα ιογενούς αιτιολογίας στις δύο ομάδες, ΗΚΚ και χρόνιας ηπατικής νόσου χωρίς ΗΚΚ, δεν διέφερε σημαντικά ως προς τον αριθμό των ασθενών και την χρονική διάρκεια που έλαβαν θεραπεία. Παρατηρήθηκε σημαντικός αριθμός συγγενών πρώτου Βαθμού με χρόνια ηπατική νόσο, κυρίως στην ομάδα των ασθενών με HBV λοίμωξη, καθώς και σημαντικός αριθμός συγγενών με άλλη νεοπλασία και η κατανομή ήταν παρόμοια στις δύο ομάδες. Παρόμοια ήταν και η κατανομή των συγγενών πρώτου βαθμού με ΗΚΚ στις δύο ομάδες των ασθενών. Η κατανάλωση αλκοόλης ήταν σημαντικά υψηλότερη στην ομάδα των ασθενών με ΗΚΚ σε σχέση με την ομάδα ελέγχου (p=0,022) και η ανάπτυξη του ΗΚΚ συσχετιζόταν με την ποσότητα και τη διάρκεια της χρήσης αλκοόλης. Οι καπνιστές ήταν περισσότεροι στην ομάδα με ΗΚΚ σε σύγκριση με την ομάδα με χρόνια ηπατική νόσο χωρίς ΗΚΚ (p=0,05) και η διαφορά στην έκθεση και τη διάρκεια του καπνίσματος ήταν σημαντικά υψηλότερη στους ασθενείς με ΗΚΚ από αυτήν στην ομάδα ελέγχου. Ο ΒΜΙ ήταν σημαντικά υψηλότερος στην ομάδα των ασθενών με ΗΚΚ σε σχέση με την ομάδα ελέγχου (p=0,04) και η πιθανότητα ανάπτυξης ΗΚΚ ήταν 2,8 φορές μεγαλύτερη σε ασθενείς με ΒΜΙ>30 kg/m² σε σχέση με ασθενείς με φυσιολογικό ΒΜΙ. Δεν βρέθηκε συσχέτιση του σακχαρώδους διαβήτη, της χρονικής διάρκειας και του τρόπου αντιμετώπισης του, με την ανάπτυξη ΗΚΚ στους ασθενείς με χρόνια ηπατική νόσο. Υπήρξε αλληλεπίδραση της αλκοόλης, του καπνίσματος και της παχυσαρκίας για την ανάπτυξη ΗΚΚ στους ασθενείς με χρόνια ηπατική νόσο. Συμπεράσματα: Στους ασθενείς της μελέτης μας κύριος αιτιολογικός παράγοντας του ΗΚΚ είναι οι ιογενείς λοιμώξεις και κυρίως η HBV λοίμωξη. Ο ΗΚΚ αναπτύσσεται σε κιρρωτικό έδαφος στο 86% των περιπτώσεων. Βρέθηκε αυξημένος επιπολασμός χρόνιας ηπατικής νόσου σε συγγενείς πρώτου βαθμού τόσο στην ομάδα του ΗΚΚ όσο και στην ομάδα ελέγχου. Η αλκοόλη, το κάπνισμα και η παχυσαρκία βρέθηκε ότι είναι ανεξάρτητοι παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη ΗΚΚ σε ασθενείς με χρόνια ηπατική νόσο. Η παρουσία σακχαρώδους διαβήτη, η διάρκεια και ο τρόπος ρύθμισης αυτού δεν σχετιζόταν με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης ΗΚΚ.