Διαχείριση αρχαιολογικών έργων: θεωρητικό πλαίσιο και ανάπτυξη εξειδικευμένων εργαλείων

Abstract

The thesis is aiming at defining the manageability of the archaeological projects in other words the adaptability of them to the requirements of Project Management (ΡM). The question is reversible is it possible that the techniques of ΡM can adjust according to the particular nature and logic of the archaeological projects'? Finally the thesis inspects the possibility of formulating specific managerial tools. In order to answer the above mentioned questions the methodology adopted three researchdirections. The first one the theoretical and historic review investigates the historic course the philosophic and scientific environment within which Archeology emerged and has been established as a distinct discipline (normal science). Looking back at the history of the greek archeological community since 19th century emphasis is given on the procedures which formulated its traditions and practices for the preservation of monuments. Furthermore the study examines the theoretical social political and economical conditions that enabled the development of archaeological projects during the 20th century (anadeixis presentation projects). The second research direction scopes to the elaboration of ΡM theoretical concepts and techniques in order to be applied in the domain of the archaeological projects life cycle stakeholders organizational structures key management skills and social economic and environmental influences. The third direction is devoted to the selection and processing of quantitative and qualitative data (298 and 408 archeological projects realized during the second and the third Community Support Frameworks respectively). The above described research produced the following main results. i. The archaeological community is structured within a System of Three Principles Scientific Documentation, Protection of Antiquities and Presentation of Monuments and Sites. These Principles define the methods and practices implemented in archaeological projects. ii. A new definition of archeological projects based upon the Three Principles System is proposed. This definition distinctly differentiates the archaeological projects from the general category of construction projects. The priority of the scientific vs technical component of archaeological projects is clearly recognized. And finally the definition sorts out the archaeological projects from other interventions the later characterized as catastrophic (violating the Protection Principle) or senseless (violating the Documentation Principle). iii. The archaeological research determines decisively the archaeological project life cycle. Consequently the Successive Steps Method is proposed i.e. the realization of the project is divided into distinct parts (steps) which are planned and executed progressively. Additionally the research suggests the large scale projects (Archaeological Programs) should be broken down into a number of smaller projects (project-chain). Each one of these projects (links of the project chain) can be broken down into successive steps. iv. Specific tools for the management of archaeological projects are developed in the following knowledge areas scope management human resources management and risk management.

Στόχος της εργασίας είναι να ερευνηθεί το κατά ποσό το αρχαιολογικό έργο είναι «διαχειρίσιμο» κατά πόσο δηλαδή μπορεί να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις της διαχείρισης η αντίστροφα κατά πόσο οι τεχνικές της διαχείρισης μπορούν να προσαρμοστούν στις ιδιαιτερότητες της φύσης και της λογικής του αρχαιολογικού έργου. Τελικά διερευνάται το κατά πόσο είναι δυνατόν να διαμορφωθούν εργαλεία κατάλληλα για τη διαχείριση του αρχαιολογικού έργου. Για να απαντηθούν αυτά τα ερωτήματα υιοθετήθηκε ένα Ερευνητικό Πρόγραμμα το οποίο συνοπτικά διαρθρώνεται σε τρεις κατευθύνσεις. Η πρώτη κατεύθυνση αναφέρεται στη θεωρητική και ιστορική έρευνα. Μελετήθηκε η ιστορική πορεία το φιλοσοφικό και επιστημονικό περιβάλλον μέσα από το οποίο αναδύθηκε και καθιερώθηκε η Αρχαιολογία ως αυτοτελής (κανονική) επιστήμη. Η έρευνα εστιάστηκε στη διαδρομή της ελληνικής αρχαιολογικής κοινότητας από το 19ο αιώνα μέχρι και τις μέρες μας. Αποτυπώθηκε η πορεία μέσα από την οποία συγκροτήθηκαν οι παραδόσεις της αρχαιολογικής κοινότητας με έμφαση στις θεωρητικές παραδόσεις και πρακτικές που αναφέρονται στην προστασία των μνημείων. Περαιτέρω διερευνήθηκαν οι θεωρητικές κοινωνικές πολιτικές και οικονομικές συνθήκες που ευνόησαν την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων ανάδειξης αρχαιολογικών χωρών και μνημείων στη διάρκεια του 20ου αιώνα. Η δεύτερη ερευνητική κατεύθυνση αναφέρεται στην επεξεργασία των θεωρητικών εννοιών και των τεχνικών της διαχείρισης έργου έτσι ώστε αυτές να μπορούν να εφαρμοστούν στην περιοχή του αρχαιολογικού έργου, κύκλος ζωής, παράγοντες, οργανωτικές δομές, διοικητικές ικανότητες, κοινωνικοοικονομικές και περιβαλλοντικές επιδράσεις στο αρχαιολογικό έργο. Η τρίτη ερευνητική κατεύθυνση αναφέρεται στη συλλογή και επεξεργασία ποσοτικών και ποιοτικών δεδομένων για τα αρχαιολογικά έργα (298 υποέργα αρχαιολογικής αυτεπιστασίας στο Β και 408 στο Γ’ ΚΠΣ). Η παραπάνω ερευνητική προσπάθεια οδήγησε στα ακόλουθα κυρία αποτελέσματα. i. Η αρχαιολογική κοινότητα συγκροτείται στη βάση ενός συστήματος τριών «Αρχών» Επιστημονική Τεκμηρίωση, Προστασία των Αρχαιοτήτων και Ανάδειξη. Οι Αρχές αυτές διαμορφώνουν τελικά τις μεθόδους και τις πρακτικές του αρχαιολογικού έργου. ii. Με βάση το παραπάνω σύστημα των τριών Αρχών προτείνεται ένας νέος ορισμός για τα αρχαιολογικά έργα με τον οποίο αυτά οριοθετούνται σαφώς από τα εν γένει τεχνικά έργα αναγνωρίζεται η προτεραιότητα του επιστημονικού (αρχαιολογικού) έναντι του τεχνικού χαρακτήρα τους και διαχωρίζονται από άλλες μορφές επεμβάσεων επί μνημείων οι οποίες χαρακτηρίζονται καταστροφικές (διότι παραβιάζουν την Αρχή της Προστασίας) η χωρίς νόημα (διότι παραβιάζουν την Αρχή της Επιστημονικής Τεκμηρίωσης). iii. Ο κύκλος ζωής κάθε αρχαιολογικού έργου καθορίζεται αποφασιστικά από την αρχαιολογική έρευνα που υλοποιείται παράλληλα με αυτό. Ως αποτέλεσμα προτείνεται η «μέθοδος των διαδοχικών βημάτων» σύμφωνα με την οποία η υλοποίηση του αρχαιολογικού έργου διαιρείται σε επιμέρους βήματα κάθε ένα από τα οποία μελετάται και εκτελείται σταδιακά. Για έργα μεγάλου μεγέθους που χαρακτηρίζονται ως αρχαιολογικά προγράμματα προτείνεται η ανάλυσή τους σε «αλυσίδες έργων» και η εφαρμογή της μεθόδου των διαδοχικών βημάτων σε κάθε επιμέρους έργο κρίκο της αλυσίδας. iv. Αναπτύσσονται εξειδικευμένα εργαλεία διαχείρισης αρχαιολογικών έργων στις ακόλουθες γνωστικές περιοχές διαχείριση φυσικού αντικείμενου, διαχείριση ανθρωπίνου δυναμικού και διαχείριση κίνδυνου.