Εκτίμηση της επικινδυνότητας των επαγγελματικών κινδύνων στο χώρο του νοσοκομείου

Abstract

In the hospital sector, workers are exposed to many biological, chemical, physical, ergonomic and other hazards. Hazard identification and assessment, as a structured and systematic procedure, although it is obligatory by law in Greece, does not take place. In many other workplaces, the development and application of a risk assessment methodology, is in place. There are studies referring to single hazards in the hospital area, but not to the total problem, neither to an assessment methodology. The aim of the present study was the development, application and evaluation of a methodology for risk assessment of occupational hazards in Greek hospitals, which means the identification of hazards and the evaluation of the risk upon hospital workers. Risk assessment allows for comparison between different situations, its ranking and the control of the efficacy of corrective measures, which entails the promotion of staff awareness in health and safety issues. A cross sectional study was designed, using multiple triangulation, by different data sources and methods (observation, questionnaire, measurements). A tool was developed, which was tested and found reliable and valid for its purpose and used in two hospitals, one general (A) in Athens and one special (B) in Thessaloniki, which consists of three parts: 1. An Inspection Checklist on Health and Safety Hazards 2. An Occupational Health and Safety Staff Questionnaire 3. A Hazard Identification and Action Record Sheet. There were 248 (68,9%) questionnaires completed and 27 hospital units inspected in hospital A and in hospital B 199 (79,6%) questionnaires and 29 units. In both hospitals noise and microclimate measures were performed. The findings of the study, in the inspected departments in both hospitals, showed that, occupational hazards were evaluated at the same level of risk in many cases by experts and staff. For those cases that varied, this difference could be due to the workers’ lack of knowledge, which perhaps contributed in over- estimation of the risk level, while experts, as external evaluators, might under-estimated the existing risk level, a fact that highlights the need of re-evaluation. In the inspected hospital departments, measures of control and improvement are necessary for hazards, found by both workers and experts, of medium and high risk level. Wherever, there was a different evaluation between workers and experts, a more thorough study of working conditions is needed. The perception of risk as reported by staff, it was found to be influenced by the service in which they were employed, the years of working experience and the level of education. These factors, in future similar studies, should be taken into account towards an active participation of hospital workers. In addition, there is a need for the application of training programmes for the staff in order to be appropriately informed on health and safety issues. The major conclusion drawn from this study is that further research is needed on health and safety issues in the hospital sector, with the enforcement of relevant legislation and the application of risk assessment studies. Safety of workers and patients and quality of services provided, are closely influenced in hospital area. The proposed methodology (as it is or in an improved version) could be a useful tool for use in any hospital department and task, as well as cooperation of specialists and employees, with the aim to improve the working conditions. It could contribute to the enforcement of relevant legislation, and to the existence of a safer, more efficient and effective working place, such as the hospital.

Το νοσοκομείο αποτελεί ένα χώρο εργασίας, στον οποίο οι εργαζόμενοι εκτίθενται σε βιολογικούς, χημικούς, φυσικούς, εργονομικούς και άλλους παράγοντες κινδύνου. Η αναγνώριση και εκτίμησή τους, ως μία δομημένη και συστηματική διαδικασία, αν και αποτελεί νομοθετική υποχρέωση και στην Ελλάδα, δεν λαμβάνει χώρα. Σε πολλούς εργασιακούς χώρους έχει αναπτυχθεί και εφαρμόζεται κάποια μορφή μεθοδολογίας εκτίμησης του επαγγελματικού κινδύνου. Για το χώρο του νοσοκομείου υπάρχουν μελέτες που αναφέρονται μεμονωμένα σε κάποιο παράγοντα κινδύνου, όχι όμως, στο σύνολό τους, ούτε στη μεθοδολογία εκτίμησής τους. Σκοπός της παρούσας εργασίας ήταν η ανάπτυξη, εφαρμογή και αξιολόγηση μίας μορφής μεθοδολογίας εκτίμησης της επικινδυνότητας του επαγγελματικού κινδύνου στο χώρο του νοσοκομείου, δηλαδή, της αναγνώρισης των κινδύνων και της εκτίμησης του πόσο επικίνδυνοι είναι αυτοί για τους εργαζόμενους. Η εκτίμηση επικινδυνότητας επιτρέπει τη σύγκριση μεταξύ διαφορετικών καταστάσεων, τη διαβάθμισή της και τον έλεγχο της αποτελεσματικότητας διορθωτικών παρεμβάσεων, που συνεπάγεται την προαγωγή της ενημέρωσης του προσωπικού σε θέματα υγείας και ασφάλειας στο χώρο υγείας. Σχεδιάστηκε μία συγχρονική μελέτη επισκόπησης, χρησιμοποιώντας πολλαπλή τριγωνοποίηση, μέσω διαφορετικών πηγών δεδομένων και μεθόδων: παρατήρηση, ερωτηματολόγιο, μέτρηση. Αναπτύχθηκε ένα εργαλείο εκτίμησης της επικινδυνότητας του επαγγελματικού κινδύνου, το οποίο δοκιμάστηκε και βρέθηκε αξιόπιστο και έγκυρο για το σκοπό χρήσης του και χρησιμοποιήθηκε σε δύο νοσοκομεία, ένα γενικό (Α) στο νομό Αττικής και ένα ειδικό (Β) στο νομό Θεσσαλονίκης, αποτελούμενο από τρία μέρη: α) έναν Κατάλογο επιθεώρησης παραγόντων κινδύνου β) ένα Ερωτηματολόγιο υγιεινής και ασφάλειας του προσωπικού και γ) ένα Φύλλο αναφοράς παραγόντων κινδύνου. Συμπληρώθηκαν 248 (68,9%) ερωτηματολόγια και επιθεωρήθηκαν 27 τμήματα στο νοσοκομείο Α, ενώ στο νοσοκομείο Β συμπληρώθηκαν 199 (79,6%) ερωτηματολόγια και επιθεωρήθηκαν 29 τμήματα. Και στα δύο νοσοκομεία μετρήθηκαν ο θόρυβος και παράμετροι μικροκλίματος. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι και στα δύο νοσοκομεία, στα τμήματα που επιθεωρήθηκαν, οι ομάδες παραγόντων κινδύνου αξιολογήθηκαν από τους εργαζόμενους και από τους ειδικούς, στην πλειοψηφία τους στο ίδιο επίπεδο επικινδυνότητας. Για τις περιπτώσεις που καταγράφηκε διαφορά, αυτή μπορεί να αποδοθεί από τη μία, στην άγνοια των εργαζομένων, η οποία μπορεί να συνέβαλε στην υπερεκτίμηση του επιπέδου επικινδυνότητας, ενώ από την άλλη, οι ειδικοί, ως εξωτερικοί εκτιμητές, ίσως να υποεκτίμησαν την υπάρχουσα επικινδυνότητα, γεγονός που τονίζει την ανάγκη ότι η εκτίμηση επικινδυνότητας πρέπει να αποτελεί μια επαναλαμβανόμενη διαδικασία. Και στα δύο νοσοκομεία η επικινδυνότητα εκτιμήθηκε για την πλειοψηφία των παραγόντων κινδύνου ως μέση. Για τις ομάδες παραγόντων κινδύνου που βρέθηκαν ότι αντιστοιχούν σε μεσαίο και υψηλό επίπεδο επικινδυνότητας, από τους ειδικούς εργαζόμενους και σε συμφωνία με τους εργαζόμενους, απαιτείται έλεγχος και λήψη διορθωτικών μέτρων. Στα τμήματα, που το επίπεδο εκτιμήθηκε με διαφορά μεταξύ τους, χρειάζεται διερεύνηση και επανεξέταση των συνθηκών εργασίας. Η βαθμολογία εκτίμησης επικινδυνότητας από την πλευρά των εργαζομένων βρέθηκε να επηρεάζεται από την υπηρεσία στην οποία ανήκαν, τα έτη εργασιακής εμπειρίας και το επίπεδο εκπαίδευσής τους, παράγοντες, που σε μελλοντικές ανάλογες μελέτες εκτίμησης επικινδυνότητας, θα έπρεπε να ληφθούν υπόψη ως προς το ποιοι εργαζόμενοι θα έπρεπε να συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία. Επιπλέον δείχθηκε ότι υπάρχει ανάγκη εφαρμογής προγραμμάτων που θα προάγουν την ενημέρωση και εκπαίδευση του προσωπικού σε θέματα υγιεινής και ασφάλειας στο χώρο υγείας. To κυριότερο συμπέρασμα που προκύπτει από τη συγκεκριμένη εργασία είναι η αναγνώριση της ανάγκης για περαιτέρω διερεύνηση των θεμάτων περί υγιεινής και ασφάλειας στο νοσοκομειακό χώρο, με την ουσιαστική εφαρμογή της ισχύουσας ελληνικής νομοθεσίας, με τη διεξαγωγή μελετών εκτίμησης επικινδυνότητας. Η ασφάλεια των εργαζομένων, η ασφάλεια των ασθενών, η ποιότητα της παρεχόμενης φροντίδας, αλληλο-εξαρτώνται στενά στο νοσοκομειακό χώρο. Η προτεινόμενη, πρότυπη μορφή μεθοδολογίας, θα μπορούσε να αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείο για τη μελέτη σε κάθε τμήμα και θέση εργασίας, με την αποδοτική συνεργασία των ειδικών και των εργαζομένων, με κύριο στόχο τη μελέτη και βελτίωση των συνθηκών εργασίας. Θα μπορούσε δε να συμβάλλει τόσο στη εφαρμογή της νομοθεσίας, όσο και στην πιο ασφαλή, αποδοτική και αποτελεσματική λειτουργία αυτής της γιγάντιας "γραμμής παραγωγής" και ιδιαίτερου χώρου εργασίας, που αποτελεί το σύγχρονο νοσοκομείο.