Παράγοντες κινδύνου στην αιτιολογία και πρόγνωση της στεφανιαίας νόσου σε δείγμα αγροτικού πληθυσμού της Ελλάδας: επιδημιολογική διερεύνηση με εικοσαετή παρακολούθηση

Abstract

Low total and coronary heart disease (CHD) mortality rates had been documented in the 1950s, in populations of rural Greece as well a in other Mediterranean countries. Increasing coronary mortality rates have been observed since then in the Greek population and changes in lifestyle and dietary habits and deterioration of risk factors status have been suggested to account for these trends. However, the association of various cardiovascular risk factors with coronary, cardiovascular and total mortality, in modem rural Greek populations, has not been adequately investigated.We conducted a retrospective follow-up study, in a non- random sample of the mral Greek population, to examine the association of coronary, cardiovascular and total mortality with established cardiovascular risk factors and with metabolic, somatometric and sociodemographic parameters, measured 15 to 21 years apart..The study population consists of 1543 inhabitants, aged 20- 95 years, representing the 42% of the total adult population of 3 villages located in mainland Greece. Baseline data for the cohort, with a focus to cardiovascular risk factors, were assembled during a coronary heart disease survey that took place from 1975 to 1981. Cause specific mortality data were collected 20 years after the initial screening of the population and deaths were identified on the basis of death certificates, obtained from the local registries. Multivariate survival analyses by means of Cox proportional Hazard models, was used for the analyses of data, and separate sets of models were fitted for men and women as well as for each of the three different mortality endpoints: CHD, cardiovascular and total mortality.Rates for total and especially coronary mortality were higher in the study cohort as compared to the respective rates of the Greek population at that period. The expected significant associations of classic risk factors with total, cardiovascular and coronary mortality were observed consistently, for age and systolic blood pressure, both in men and women with the exception of CHD mortality in women, where systolic blood pressure had no effect. Total cholesterol was not associated to any of the mortality endpoints in both genders. Smoking and alcohol consumption were not significant predictors of mortality, but the directions of the associations were as expected, positive and negative, respectively. Body height was significantly positively associated with all mortality endpoints in men but not in women. A statistically significant inverse relationship of increasing Body Mass Index (BMI) with all the mortality endpoints was observed in men, while there was a consistent suggestion for a protective effect of overweight women compared to those of normal BMI. Blood glucose was the metabolic factor, consistently and significantly associated with mortality for all endpoints. Other biochemical markers of the metabolic syndrome, such as triglycerides and uric acid, showed, the former no association with mortality and the latter a consistently positive relationship with all the mortality endpoints especially in men. Finally, there was a suggestion for an inverse association of educational level with all mortality endpoints in men, and for a significant protective effect of being in the lowest educational level, among women.In conclusion, this study confirms the predictive value for coronary, cardiovascular and total mortality, of classic risk factors such as hypertension and denotes blood glucose as the principal metabolic factor associated with mortality in this population. There is also evidence of associations of somatometric and demographic variables with mortality, which could be interpreted through environmental, nutritional and lifestyle factors that probably characterize rural Greek populations.

Χαμηλοί δείκτες συνολικής και στεφανιαίας θνησιμότητας είχαν παρατηρηθεί προ 50 ετών σε αγροτικούς πληθυσμούς της Ελλάδας και της Μεσογείου, τις τελευταίες δεκαετίες όμως αναφέρονται ανοδικές τάσεις των δεικτών αυτών στον Ελληνικό πληθυσμό. Αν και αυτές οι τάσεις έχουν αποδοθεί σε αλλαγές στον τρόπο ζωής και διατροφής και στην επιδείνωση διαφόρων παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου στον Ελληνικό πληθυσμό, η συσχέτιση διαφόρων σωματομετρικών, μεταβολικών και περιβαλλοντικών παραμέτρων και παραγόντων κινδύνου με τη στεφανιαία και τη συνολική θνησιμότητα, στους σύγχρονους αγροτικούς πληθυσμούς της Ελλάδας, δεν έχει επαρκώς διερευνηθεί.Η παρούσα μελέτη είναι μια προοπτική μελέτη παρελθόντος, και έχει ως σκοπό να διερευνήσει τη συσχέτιση δημογραφικών, σωματομετρικών, μεταβολικών και περιβαλλοντικών παραμέτρων, οι οποίες εκτιμήθηκαν κατά την αρχική εξέταση ενός μη τυχαίου δείγματος αγροτικού πληθυσμού της Ελλάδας, με την εικοσαετή στεφανιαία, συνολική και καρδιαγγειακή θνησιμότητα του πληθυσμού αυτού. Ο πληθυσμός της μελέτης αποτελείται από 1543 κατοίκους τριών χωριών της Ελλάδας, ηλικίας 20-95 ετών, για τους οποίους είχαν συλλεχθεί πληροφορίες σε σχέση με καρδιαγειακούς παράγοντες κινδύνου σε προηγούμενες έρευνες το 1975 και το 1981, και των οποίων διερευνήθηκε η συνολική και ειδική κατά αιτίες θνησιμότητα με βάση τα πιστοποιητικά θανάτου, 20 έτη μετά την αρχική εξέταση.Στην στατιστική ανάλυση χρησιμοποιήθηκαν μοντέλα πολλαπλής εξάρτησης αναλογικού κινδύνου (εξάρτηση του Cox), χωριστά για άνδρες και γυναίκες με κύριο καταληκτικό σημείο έκβασης το θάνατο από στεφανιαία νόσο συμπεριλαμβανομένων των περιπτώσεων αιφνίδιου θανάτου και δευτερευόντως το θάνατο από οποιαδήποτε αιτία και το θάνατο από καρδιαγγειακά αίτια.Η συνολική και ιδίως η στεφανιαία θνησιμότητα του πληθυσμού υπολογίστηκαν και ήταν μεγαλύτερες από τις αντίστοιχες της Ελλάδας στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Στην πολυπαραγοντική ανάλυση, οι αναμενόμενες συσχετίσεις των κλασσικών παραγόντων κινδύνου με το θάνατο από στεφανιαία νόσο, από καρδιαγγειακά αίτια και από οποιαδήποτε αιτία παρατηρήθηκαν επανειλημμένα, σε στατιστικά σημαντικό βαθμό, για την ηλικία και τη συστολική αρτηριακή πίεση στους άνδρες και στις γυναίκες, με εξαίρεση το στεφανιαίο θάνατο στις γυναίκες όπου η αρτηριακή πίεση δεν φάνηκε να έχει επίδραση. Η ολική χοληστερόλη δεν συσχετίστηκε με κανένα από τα καταληκτικά σημεία έκβασης, ενώ το κάπνισμα και η κατανάλωση αλκοόλ εμφάνισαν επανειλημμένα μη στατιστικά σημαντικές θετικές και αρνητικές συσχετίσεις αντίστοιχα. Διαπιστώθηκε επανειλημμένα μια ισχυρή και στατιστικά σημαντική αρνητική συσχέτιση του ΔΜΣ με τα καταληκτικά σημεία στους άνδρες, καθώς και μια μη στατιστικά σημαντική προστατευτική επίδραση των υπέρβαρων έναντι των φυσιολογικών γυναικών για όλα τα αίτια θνησιμότητας. Το σωματικό ανάστημα συσχετίστηκε θετικά σε στατιστικά σημαντικό βαθμό με όλα τα καταληκτικά σημεία έκβασης στους άνδρες αλλά όχι στις γυναίκες. Η γλυκόζη αίματος ήταν ο μόνος μεταβολικός παράγοντας που συσχετίστηκε θετικά σε στατιστικά σημαντικό επίπεδο με όλα τα καταληκτικά σημεία έκβασης τροποποιώντας ταυτόχρονα τις επιδράσεις άλλων μεταβλητών. Το ουρικό οξύ ορού και η αιμοσφαιρίνη ορού έδειξαν επανειλημμένα θετικές και αρνητικές συσχετίσεις αντίστοιχα, με όλα τα υπό εξέταση αίτια θανάτου σε άνδρες και γυναίκες, αλλά σε μη στατιστικά σημαντικό βαθμό. Τα τριγλυκερίδια δεν είχαν καμία επίδραση στη θνησιμότητα για τους άνδρες και είχαν μια μικρή και μη στατιστικά σημαντική θετική συσχέτιση με τα καταληκτικά σημεία έκβασης στις γυναίκες. Τέλος, το μορφωτικό επίπεδο φάνηκε να συσχετίζεται αρνητικά στους άνδρες και θετικά στις γυναίκες, με τα καταληκτικά σημεία έκβασης.Συμπερασματικά, στην παρούσα μελέτη επιβεβαιώνεται η επίδραση στη στεφανιαία, καρδιαγγειακή και συνολική θνησιμότητα, κλασσικών παραγόντων κινδύνου όπως η αρτηριακή υπέρταση, αναδεικνύεται η υπεργλυκαιμία ως κύριος μεταβολικός παράγοντας με σημαντική δυσμενή επίδραση, και παρέχονται ενδείξεις για την συσχέτιση δημογραφικών και σωματομετρικών παραμέτρων με τη θνησιμότητα, που πιθανό να ερμηνεύονται στο πλαίσιο των αναμενόμενων περιβαλλοντικών και διατροφικών ιδιαιτεροτήτων του υπό μελέτη πληθυσμού.