Εφαρμογή της ολοκληρωμένης διαχείρισης παράκτιων ζωνών στις παραλιακές περιοχές Πατραϊκού κόλπου και νότιων Ιονίων νήσων

Abstract

Aim of the dissertation is the development of an indicators’ system for the evaluation of coastal erosion within the framework of an Integrated Coastal Zone Management (ICZM). This indicators’ system is based on the DPSIR framework (Drivers - Pressures - State - Impact - Responses) adopted by the EEA (European Environment Agency). The type of indicators used is “descriptive”. The proposed system includes 21 indicators which describe: (1) the natural characteristics of the coast that determine its vulnerability to erosion, (2) the environmental characteristics of the coastal zone, expressing its ecological value in one hand and the river flow potential near the coast at the other hand, (3) the human activity in the coastal zone, expressing its social and economic value, but also the human pressures on the coast, and (4) the governmental response to the impact of erosion. The indicators’ system implements the multicriteria evaluation method using preset weighting factors for each indicator. The output of the multicriteria evaluation (i.e. the total weighted score) provides a rating of coastal areas in terms of their exposure to coastal erosion on the basis of a preset scores’ scale. Further rating of the coastal areas in terms of the level of concern and need of protection against coastal erosion is attained through a Table implementing a combined evaluation of the total weighted score, the environmental value and the economic development potential of the coastal area. The environmental value and the economic development potential are also outputs of the multicriteria evaluation method. The indicators’ system was implemented in a case study concerning the coastal municipalities of Patraikos Gulf and the eastern coasts of Ithaka and Cephalonia islands in the Ionian Sea. The case study came up with pragmatic results, while the indicators described successfully the actual state of the environment. In conclusion, the proposed indicators’ system is a useful decision making tool in the hands of local government and policy makers in relation to the assessment of the need to protect Greek coastal areas against erosion. Furthermore, this indicators’ system is easy and fast to apply, giving a precise result in short time, thus providing significant support to the development of the appropriate policies and action plans.

Στόχος της διατριβής είναι η δημιουργία ενός συστήματος δεικτών για την αξιολόγηση της παράκτιας διάβρωσης στα πλαίσια της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Παράκτιων Ζωνών (ΟΔΠΖ) και κατ’ επέκταση η παροχή ενός επιστημονικά έγκυρου υποβάθρου για τη διαμόρφωση πολιτικών και πλαισίων δράσης. Το σύστημα αυτό αναπτύσσεται στη βάση του πλαισίου εργασίας «Κατευθυντήριες δυνάμεις - Πίεση - Κατάσταση - Επιπτώσεις - Αντιμετώπιση» που υιοθετήθηκε από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος και δομείται από «περιγραφικούς» δείκτες. Συγκεκριμένα, το σύστημα περιλαμβάνει 21 δείκτες οι οποίοι αφορούν: (1) στα φυσικά χαρακτηριστικά της ακτής, που καθορίζουν το βαθμό τρωτότητας της στη διάβρωση, (2) στα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά της ευρύτερης παράκτιας ζώνης, που αποδίδουν αφ’ ενός την οικολογική της αξία και αφ’ έτερου τη δυναμική του υδρολογικού της συστήματος, (3) στα ανθρωπογενή χαρακτηριστικά της παράκτιας ζώνης, που αποδίδουν την κοινωνικοοικονομική αξία της παράκτιας περιοχής, αλλά και τις ανθρωπογενείς πιέσεις σε αυτή, και (4) στη στάση της πολιτείας απέναντι στο φαινόμενο της διάβρωσης. Το συγκεκριμένο σύστημα δεικτών χρησιμοποιεί τη μέθοδο της πολυκριτηριακής αξιολόγησης με προκαθορισμένους συντελεστές βαρύτητας για κάθε δείκτη. Το αποτέλεσμα της πολυκριτηριακής αξιολόγησης, η συνολική σταθμισμένη βαθμολογία, επιτρέπει την αποτίμηση της ευαισθησίας της ακτής σε διάβρωση με βάση μία προκαθορισμένη βαθμολογική κλίμακα. Περαιτέρω αξιολόγηση της ακτής ως προς την ανάγκη προστασίας της από τη διάβρωση, επιτυγχάνεται με τη χρήση κατάλληλα διαμορφωθέντος Πίνακα αξιολόγησης, ο οποίος συνδυάζει τη συνολική σταθμισμένη βαθμολογία με την περιβαλλοντική αξία και την αναπτυξιακή σημασία της παράκτιας περιοχής, που αποτελούν επιμέρους αποτελέσματα της διαδικασίας της πολυκριτηριακής αξιολόγησης. Το σύστημα δεικτών εφαρμόστηκε στους παράκτιους ΟΤΑ του Πατραϊκού Κόλπου και των ανατολικών ακτών της νήσου Ιθάκης και της νήσου Κεφαλλονιάς. Τα αποτελέσματα που προέκυψαν κρίνονται ρεαλιστικά, ενώ οι δείκτες παρέχουν μία αντιπροσωπευτική εικόνα των υφιστάμενων περιβαλλοντικών συνθηκών. Συμπερασματικά, το προτεινόμενο σύστημα δεικτών στα πλαίσια της ΟΔΠΖ αποτελεί ένα άμεσα εφαρμόσιμο λειτουργικό εργαλείο, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τη διοίκηση και τα κέντρα λήψης αποφάσεων σε ολόκληρη τη χώρα, προκειμένου για τη διαμόρφωση πολιτικών με στόχο την αντιμετώπιση του φαινομένου της διάβρωσης. Η τεχνική ευκολία και ο σύντομος χρόνος εφαρμογής του συστήματος, επιτρέπουν την ταχεία λήψη σαφούς αποτελέσματος και κατ’ επέκταση την άμεση διαμόρφωση και εφαρμογή των κατάλληλων πλαισίων δράσης.