Όψεις της λειτουργίας του ενδύματος στον Αισχύλο

Abstract

Aeschylus was the first tragic poet seriously interested in developing costume as a contributing element in drama. The loom products could assist in creating theatrical illusion; the poet was aware of it and used them in such a way that all ancient sources referred to his art acknowledged the role of costume. The question is: was the connection between costume and the play limited to stage realisation or was it deeper? This study attempts a reading of two of Aeschylus’ surviving dramas, Persae and Supplices, using costume indications as a guide. Its object is to examine the relation of clothing to the myth of the play, to follow its involvement in the progress, its participation in the action and its place in the dramatic outcome. The ultimate aim is to explore the possibility of finding in costume an analytic tool for the structure of the Aeschylean world; the costume theme in the two tragedies is examined in order to, in first instance, be found answers to questions such as: is there such a theme? Which are its quantitative and qualitative characteristics? What sorts of functions does clothing serve and in which instances is it called upon? What is its place in Aeschylus’ poetic mythology? In an attempt to find answers to these and other questions the study of the two dramas reveals that costume is not an inessential external feature; its use is not incidental, it is conscious and well planned. Aeschylus handled clothing as a structural element of myth and a tool of the plot construction, he used it as a dramatic accomplice. The study of costume can broaden the context in which we approach his art and technique.

Ο Αισχύλος ήταν ο πρώτος τραγικός ποιητής που ενδιαφέρθηκε σοβαρά να αξιοποιήσει το ένδυμα ως συστατικό στοιχείο της διδασκαλίας του δράματος. Έχοντας αντιληφθεί τις δυνατότητες των προϊόντων του αργαλειού να συνδράμουν στη δημιουργία της θεατρικής ψευδαίσθησης, τα χρησιμοποίησε με τέτοιο τρόπο, ώστε όλες οι αρχαίες πηγές που αναφέρονται στην τέχνη του επισημαίνουν με θαυμασμό το ρόλο των κοστουμιών. Το ερώτημα είναι: η σχέση του ενδύματος με το έργο περιοριζόταν στο επίπεδο της σκηνικής πραγμάτωσης, ή ήταν βαθύτερη; Η μελέτη αυτή επιχειρεί μια ανάγνωση σε δύο από τα σωζομένα δράματα του Αισχύλου, τους Πέρσες και τις Ικέτιδες, με οδηγό τις ενδυματολογικές υποδείξεις του κειμένου. Το θέμα της είναι να εξετάσει τη σχέση του ενδύματος με τον μύθο του έργου, να παρακολουθήσει την εμπλοκή του στην εξέλιξη, τη συμμετοχή του στη δράση και το μερίδιό του στο δραματικό αποτέλεσμα. Με απώτερο στόχο τη διερεύνηση του ενδεχομένου να βρεθεί στο ένδυμα ένα εργαλείο ανάλυσης των δομών του Αισχύλειου κόσμου, ερευνάται το ενδυματολογικό θέμα στις δύο τραγωδίες, προκειμένου, σε ένα πρώτο στάδιο, να απαντηθούν ερωτήματα του τύπου: υπάρχει τέτοιο θέμα; Ποια είναι τα ποσοτικά και ποια τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του; Τι είδους λειτουργίες υπηρετεί το ένδυμα και σε ποιες περιπτώσεις επιστρατεύεται; Ποια είναι η θέση του στην ποιητική μυθολογία του Αισχύλου; Σ’ αυτά και σε άλλα ερωτήματα επιχειρώντας να βρει απαντήσεις, η μελέτη των δύο δραμάτων αποκαλύπτει ότι η χρήση του ενδύματος δεν είναι ευκαιριακή? είναι συνειδητή και καλά σχεδιασμένη. Ο Αισχύλος χρησιμοποίησε το ένδυμα ως δομικό στοιχείο του μύθου και εργαλείο της πλοκής, το χειρίστηκε ως δραματικό σύνεργο. Η μελέτη του ενδύματος μπορεί να προσφέρει ένα εργαλείο ανάλυσης των δομών του έργου του μεγάλου τραγικού και να διευρύνει το πλαίσιο μέσα από το οποίο προσεγγίζουμε την τέχνη και την τεχνική του.