Επιδημιολογία της επιλόχειας κατάθλιψης και διερεύνηση των παραγόντων κινδύνου

Abstract

Postnatal depression is one of the most common depressive disorders that encountered by general practitioners and obstetricians. The primary aim of this study was the collection of epidemiological data concerning the prevalence of postnatal depression in Greece. A secondary aim was the identification of the risk factors that possibly contribute to the development of postnatal depression as we don't have enough data about this topic regarding the Greek new mothers. Specifically we examined the contribution of several sociodemographic factors concerning the pregnancy and labour as well as psychiatric and medical history. We also studied factors that are related with stressful life events, with the quality of life of the new mothers and their personality traits. Finally we studied the predictive value of the above factors to the development of depressive symptomatology after delivery. Psychopathology was assessed in two stages: 2nd - 4th day after delivery and 5th - 6th week postpartum. Initially in this study participated (2nd - 4th day after delivery) a consecutive sample of 413 new mothers from who 242 (58,6%) completed their participation in the study (5th - 6th week postpartum). Regarding the epidemiology of the postnatal depression, new mothers that were identified as depressive using the EPDS scale the 1st day after delivery were 67 (16,2%), whereas during the second evaluation we identified 30 (12,4%) depressive new mothers. The factors that appear to play an important role in developing of depressive symptomatology during the first days after delivery are the relationship with the partner and mother, the existence of financial, legal and health related stressful life events and the new mothers’s poor satisfaction about their quality of life. Also first born mothers with unwanted pregnancy, who appear to have psychological difficulties during pregnancy as well as those who didn't breastfeed their babies were more likely to develop depressive symptomatology during the first days postpartum. Moreover new mothers with inadequate sense of coherence and Ego strength as well as those with high hostility levels either introverted or extraverted are in greater risk of psychological distress straight after delivery. Finally as far as conscious expression of defense mechanisms is concerned, maladaptive defense style, distorted body image and self sacrifice contributed to the psychological distress of the new mothers. Multiple regression analysis showed that the development of depressive symptomatology straight after delivery is affected by factors that related to the personality traits of the new mothers. New mothers with inadequate sense of coherence and Ego strength as well as those with maladaptive defense style are in greater risk for depression after delivery. Furthermore in this period appears to be of great importance the relationship with the partner and the breast feeding process. The new mothers who are more likely to develop postnatal depression at the latter postnatal period are those who evaluate in a negative way their relationship with their father and those who are not adhere to the obstetrician's regular follow - up. Moreover depressive new mothers seem to have poor quality of life concerning medical and mental health and social relationships. The feelings of guilt and self- criticism, the extraverted hostility, the "psychastheneia", the low rates of sense of coherence and the maladaptive defense style make new mothers more vulnerable to depression the first month after delivery. The factors that were statistical significant by multiple regression analysis at 5th - 6th week postpartum were depressive symptomatology the first days after delivery, the adherence to follow-up by the obstetrician during pregnancy and the maladaptive defence style. The factors that lead to the alteration of depressive symptomatology between the early and the latter postpartum period are poor relationship with the partner and the mother as well as the existence of financial problems during the last 12 months before labour. Furthermore the way that new mothers evaluate quality of life in general and specifically their health as a whole, the mental health and the quality of life related to the environment, affects the exacerbation or the remission of psychopathology during the first weeks after delivery. Regarding personality traits we ascertain that new mothers who during stressful periods of life adopt styles like self-criticism, acting out and extraverted hostility and those who present high levels of total hostility are in great risk of psychological distress as time goes by after delivery. In a similar way the defence personality style of the new mother affects the course of distress while the maladaptive style appears to correlate in a negative statistically significant way with the change in EPDS score during the two periods of our evaluation. Conversely women with adequate sense of coherence and Ego strength regarding its total dimension as well as partial parameters (physical ability and functioning, psychastheneia, reality testing, coping strategies, phobias) are being protected from depression during the first month after delivery. Multiple regression analysis showed that the factors that are strongly related to the change in depressive symptomatology as time goes by are the maladaptive defence style and the existence of depressive symptomatology during the first days postpartum. Finally in this study we ascertained that despite the fact that directly after labour many factors affect new mothers's mood, later in parenthood the role of the above factors is enfeebled and are replaced by others, more structural factors such as the defence style of the new mother and specifically the immature and maladaptive way of reacting in situations of conflict and stress.

Η Επιλόχεια Κατάθλιψη είναι μια από τις συχνότερα αντιμετωπιζόμενες από τους γιατρούς της Πρωτοβάθμιας Περίθαλψης και από τους Μαιευτήρες-Γυναικολόγους ιατρούς καταθλιπτικές διαταραχές. Ο πρώτος στόχος της παρούσας μελέτης ήταν η συλλογή επιδημιολογικών στοιχείων σχετικά με τη συχνότητα της Επιλόχειας Κατάθλιψης στον ελληνικό χώρο. Μία δεύτερη παράμετρος που απασχόλησε τη μελέτη ήταν η διερεύνηση των παραγόντων κινδύνου που ενδεχομένως συνεισφέρουν στην εμφάνιση της Επιλόχειας Κατάθλιψης, καθώς ελάχιστα είναι γνωστά για το θέμα αυτό όσον αφορά στις Ελληνίδες νέες μητέρες. Συγκεκριμένα διερευνήθηκε η συνεισφορά μιας σειράς κοινωνικοδημογραφικών μεταβλητών και παραμέτρων σχετικών με την παρούσα κύηση και τον τοκετό, καθώς και με το ατομικό ψυχιατρικό και σωματικό ιστορικό. Επίσης μελετήθηκαν παράγοντες σχετιζόμενοι με την ύπαρξη στρεσογόνων γεγονότων ζωής, με την Ποιότητα Ζωής των λεχωίδων, και τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας τους. Τέλος διερευνήθηκε και η προγνωστική αξία των παραπάνω μεταβλητών στην ανάπτυξη καταθλιπτικής συμπτωματολογίας μετά τον τοκετό. Η εκτίμηση της ύπαρξης ψυχοπαθολογίας πραγματοποιήθηκε σε δύο φάσεις: τη 2η-4η ημέρα μετά τον τοκετό και την 5η-6η εβδομάδα μετά τον τοκετό. Στην έρευνα συμμετείχε αρχικά (2η-4η ημέρα μετά τον τοκετό) ένα ευρύ μη επιλεγμένο συστηματικό δείγμα 413 λεχωίδων εκ των οποίων 242 (58,6%) ολοκλήρωσαν τη συμμετοχή τους στη μελέτη (5η-6η εβδομάδα μετά τον τοκετό). Αναφορικά με την επιδημιολογία της Επιλόχειας Κατάθλιψης, οι λεχωίδες που ταυτοποιήθηκαν με την κλίμακα EPDS ως καταθλιπτικές τις πρώτες ημέρες μετά τον τοκετό ήταν 67 (16.2%), ενώ κατά τη 2η εκτίμηση η κλίμακα EPDS «κατέγραψε» 30 καταθλιπτικές νέες μητέρες (12.4%). Όσον αφορά στη συνεισφορά των διαφόρων μεταβλητών στην ανάπτυξη καταθλιπτικής συμπτωματολογίας, κατά τις πρώτες ημέρες μετά τον τοκετό σημαντικό ρόλο φαίνεται να παίζουν οι σχέσεις με το σύντροφο και τη μητέρα, καθώς και η ύπαρξη οικονομικών, νομικών και σχετικών με την υγεία στρεσογόνων γεγονότων ζωής, αλλά και η φτωχή ικανοποίηση των γυναικών από την Ποιότητα Ζωής τους. Επίσης οι πρωτοτόκες μητέρες, που δεν επιθυμούσαν την κύηση και εμφάνιζαν ψυχολογικές δυσκολίες στη διάρκεια της, καθώς και όσες δεν θήλασαν τα βρέφη τους ήταν πιθανότερο να εμφανίσουν καταθλιπτική συμπτωματολογία στις πρώτες ημέρες της λοχείας. Επιπλέον οι νέες μητέρες με ανεπαρκή Αίσθηση Συνεκτικότητας και Δύναμη του Εγώ, όπως και αυτές με υψηλά επίπεδα Επιθετικότητας, είτε εξωστρεφόμενης είτε ενδοβαλόμενης, βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο να καταπονηθούν ψυχολογικά στο αμέσως επόμενο του τοκετού διάστημα. Τέλος όσον αφορά στις συνειδητές εκφάνσεις των αμυντικών μηχανισμών, στις πρώτες ημέρες μετά τον τοκετό στην ψυχολογική επιβάρυνση των λεχωίδων συμβάλλουν τα προφίλ της δυσπροσαρμοστικής οργάνωσης καθώς και της «διαστρέβλωσης της εικόνας» και της «αυτοθυσίας». Οι παράγοντες που επηρεάζουν ιδιαίτερα σημαντικά την εμφάνιση καταθλιπτικής συμπτωματολογίας αμέσως μετά τον τοκετό, όπως αναδείχτηκαν από την πολυπαραγοντική ανάλυση, είναι κυρίως αυτοί που σχετίζονται με την προσωπικότητα. Οι λεχωίδες με ανεπάρκεια στην προσωπικότητα όσον αφορά στην Αίσθηση Συνοχής και στη Δύναμη του Εγώ, καθώς και αυτές που χαρακτηρίζονται από ένα Δυσπροσαρμοστικό Αμυντικό Προφίλ κινδυνεύουν περισσότερο να εμφανίσουν κατάθλιψη με τον ερχομό του νεογέννητου. Επιπροσθέτως, στη φάση αυτή ιδιαιτέρως σημαντικές αναδεικνύονται οι σχέσεις με τον σύντροφο και ο θηλασμός του νεογέννητου. Στο απώτερο διάστημα της λοχείας (5η-6η εβδομάδα μετά τον τοκετό) οι νέες μητέρες που αποτιμούν με αρνητικό τρόπο τις σχέσεις τους με τον πατέρα και όσες δεν παρακολουθούνται σε τακτική βάση στη διάρκεια της κύησης είναι πιθανότερο να εμφανίσουν ΕΛΚ. Επίσης οι καταθλιπτικές λεχωίδες έχουν φτωχή Σχετική με τη Σωματική και Ψυχική Υγεία, αλλά και με τις Κοινωνικές Σχέσεις Ποιότητα Ζωής. Τα αισθήματα ενοχής και αυτομομφής, η εξωστρεφόμενη επιθετικότητα, η «Ψυχασθένεια», καθώς και η μειωμένη Αίσθηση Συνοχής και η Δυσπροσαρμοστική Αμυντική Οργάνωση της προσωπικότητας καθιστούν τις νέες μητέρες περισσότερο ευάλωτες για την εμφάνιση κατάθλιψης μετά τον πρώτο μήνα της λοχείας. Στο απώτερο διάστημα της λοχείας οι μεταβλητές που αναδείχθηκαν ως στατιστικώς σημαντικές μέσω της πολυπαραγοντικής ανάλυσης, ήταν αυτές της ύπαρξης καταθλιπτικής συμπτωματολογίας αμέσως μετά τον τοκετό, της τακτικής παρακολούθησης και το Προφίλ της Δυσπροσαρμοστικής Οργάνωσης όσον αφορά στην Αμυντική Συγκρότηση της Προσωπικότητας. Στην αλλαγή της καταθλιπτικής συμπτωματολογίας μεταξύ του άμεσου και του απώτερου διαστήματος μετά τον τοκετό συνεισφέρουν οι κακές σχέσεις με το σύντροφο και τη μητέρα, καθώς και η ύπαρξη οικονομικών προβλημάτων στο χρονικό διάστημα των 12 μηνών προ του τοκετού. Επίσης ο τρόπος που αποτιμούν οι λεχωίδες την Ποιότητα Ζωής τους εν γένει, αλλά και ειδικότερα όσον αφορά στην Υγεία «ως όλον», στην Ψυχική Υγεία και στη σχετική με το Περιβάλλον Ποιότητα Ζωής, επηρεάζει την επιδείνωση ή την ύφεση της ψυχοπαθολογίας, στη διάρκεια των πρώτων εβδομάδων μετά τον τοκετό. Οι λεχωίδες που είναι ικανοποιημένες από αυτές τις παραμέτρους της ζωής τους φαίνεται να προστατεύονται συναισθηματικά στο άμεσο και απώτερο διάστημα μετά τον τοκετό. Όσον αφορά στα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, διαπιστώνεται ότι οι νέες μητέρες, οι οποίες σε στρεσογόνες περιόδους ζωής υιοθετούν μια στάση αυτοκριτικής, εκδραματιζόμενης και εξωστρεφόμενη ς επιθετικότητας, καθώς και όσες επιδεικνύουν υψηλή συνολική επιθετικότητα, κινδυνεύουν σημαντικά να επιβαρυνθούν ψυχολογικά προϊόντος του χρόνου μετά τον τοκετό. Με παρόμοιο τρόπο επιδρά στη ροή της καταπόνησης και η Αμυντική Συγκρότηση της Προσωπικότητας της λεχωίδας, καθώς το προφίλ της δυσπροσαρμοστικής οργάνωσης εμφανίζει αρνητική στατιστικά σημαντική συσχέτιση με τη μεταβολή της EPDS στις δύο χρονικές στιγμές εκτίμησης της ψυχοπαθολογίας. Αντίθετα γυναίκες οι οποίες χαρακτηρίζονται από επαρκή Αίσθηση Συνοχής και Δύναμη του Εγώ, τόσο όσον αφορά στην συνολική της διάσταση όσο και στις επιμέρους παραμέτρους (Σωματική λειτουργικότητα και φυσιολογική σταθερότητα, Ψυχασθένεια, Αίσθηση της πραγματικότητας, Ικανότητα του ατόμου να αντεπεξέρχεται, Φοβίες) προστατεύονται από την εμφάνιση κατάθλιψης κατά τη διάρκεια του πρώτου μήνα μετά τον τοκετό. Οι παράγοντες που σχετίζονται ιδιαίτερα σημαντικά με την αλλαγή της καταθλιπτικής συμπτωματολογίας προϊόντος του χρόνου, όπως αναδείχτηκαν από την πολυπαραγοντική ανάλυση, είναι το προφίλ της δυσπροσαρμοστικής οργάνωσης και η ύπαρξη καταθλιπτικής συμπτωματολογίας στις πρώτες ημέρες μετά τον τοκετό. Εν κατακλείδι στην παρούσα μελέτη διαπιστώθηκε ότι αν και αμέσως μετά τον τοκετό πλήθος παραγόντων επηρεάζουν τη διάθεση των νέων μητέρων, κατά το πέρασμα στη γονεϊκότητα ο ρόλος των διαφόρων αυτών παραμέτρων αποδυναμώνεται, και τη θέση τους παίρνουν άλλοι, περισσότερο «δομικοί» παράγοντες, όπως είναι η Αμυντική Συγκρότηση της προσωπικότητας των λεχωίδων και συγκεκριμένα η αντίδραση τους σε καταστάσεις σύγκρουσης και στρες με έναν ανώριμο δυσπροσαρμοστικό τρόπο.