Ο Βασίλης Ρώτας ( 1889 - 1977 ) και η συμβολή του στη λογοτεχνία για παιδιά και εφήβους

Abstract

Ως θεατράνθρωπος, αλλά και ως φύσει παιδαγωγός, «εκμεταλλεύτηκε» και αξιοποίησε θέματα, ιδέες, απόψεις, προτάσεις στα θεατρικά του κείμενα, που απηύθυνε σε παιδιά και εφήβους και σ’ αυτά τα θεατρικά έργα που θεωρούμε ως κατάλληλα και για εφήβους και νέους. Ως λογοτέχνης αξιοποίησε τη λαϊκή γλώσσα, με όλο τον πλούτο της, τον οποίο σπούδαζε σε όλη του τη ζωή, αρχικά στο πανεπιστήμιο και στη συνέχεια με πάθος και συνέπεια στο λαό και στο θέατρο, στα σχολεία που δασκάλους είχε τον Όμηρο, τον Αριστοφάνη, τη δημοτική μας ποίηση και τον Σαίξπηρ. Ως επιστήμονας εργάστηκε δημιουργικά με όλα τα εργαλεία που είχε από τα σχολεία που πέρασε: το πανεπιστήμιο, το δημοτικιστικό κίνημα, την Εθνική Αντίσταση, το Θέατρο, την αρχαία ελληνική γραμματεία, αλλά και τη διεθνή λαϊκή ποίηση, λαϊκό θέατρο και έντεχνη λογοτεχνία, από αυτή ιδίως που μετάφρασε από τέσσερις γλώσσες, όπως είδαμε. Η φιλολογική του κατάρτιση ήταν η αφετηρία και το υπόβαθρο για να κτίσει αργότερα στη ζωή του το λαμπρό οικοδόμημα του πολυσχιδούς, πολυεπίπεδου και τεράστιου σε όγκο και ποιότητα έργου του. Στην ποίηση του Ρώτα, η οποία έχει πλούσια θεματολογία, συναντούμε ένα ευρύ φάσμα από οικογενειακά, κοινωνικά, σχολικά θέματα, αλλά και θέματα από το λαϊκό μας πολιτισμό, τους μύθους και το φυσικό περιβάλλον. Στη θεματολογία του συναντούμε και ποιήματα με λαογραφικό και θρησκευτικό περιεχόμενο. Σε ορισμένα ποιήματα ο ποιητής αναφέρεται σε ψυχικές καταστάσεις των ανθρώπων, όπως: η νοσταλγική διάθεση, ο καημός και η πίκρα για τα χαμένα όνειρα, η αναπόληση, η ευτυχία, η απογοήτευση, η αισιοδοξία, η ελπίδα, η αγάπη, ποιήματα που αγγίζουν ένα είδος λογοτεχνικού ψυχογραφήματος. Χαρακτηριστικά μορφολογικά και δομικά στοιχεία του λόγου του είναι: η σάτιρα και το χιούμορ, ο λυρισμός και ο ρεαλισμός, η απλότητα και η αφέλεια, ο ρυθμός και το μέτρο, η ειλικρίνεια στις προθέσεις του, οι υπερβάσεις της λογικής με στίχους, στους οποίους παρατηρούμε υπερρεαλιστικά στοιχεία δοσμένα με παιγνιώδη διάθεση. Η μετρική και η στιχουργική τού ποιητή είναι ποικίλη. Ο Ρώτας δοκιμάζει διάφορα μέτρα και στίχους, στην παραδοσιακή και μοντέρνα ποίηση, αν και εμείς προκρίναμε ποιήματα για παιδιά, εφήβους (και νέους) από ποιητικές συλλογές του, που τα περισσότερα έχουν ομοιοκατάληκτους στίχους. Στο θέατρο η θεματολογία καλύπτει μια περιοχή με ιστορικά και πατριωτικά, κοινωνικά, μυθολογικά και θρησκευτικά-εορταστικά θέματα, αλλά και θέματα από μύθους, των οποίων διασκευάζει θεατρικά το περιεχόμενο. Οι ήρωες των έργων του είναι γνήσιοι και ανεπιτήδευτοι χαρακτήρες, άνθρωποι της σύγχρονης ή ιστορικής πραγματικότητας, οι οποίοι είτε στο «μεταλλαγμένο» Θέατρο Σκιών, που εισάγει ο Ρώτας με τα «Καραγκιόζικα», είτε με τις επιδράσεις που έχει από τον Σαίξπηρ και την Comedia de l’ arte, από την Ελληνική Μυθολογία και την ελληνική λαϊκή παράδοση, κινούνται στα πλαίσια της λαϊκής παράδοσης, παρουσιάζουν έντονα κοινωνικά, πολιτικά και ταξικά στοιχεία και εκπέμπουν ποικίλα μηνύματα κοινωνικής σημασίας και ενδιαφέροντος.