Τα ιστορικά τραγούδια του Σουλίου: ιστορικότητα και τοπική ταυτότητα

Abstract

This thesis examines the historical songs of Souli, or as reported by the natives the “souliotika”, “old”, “ancient” songs of Souli. This particular category of songs that refers to the struggles of Souliotes against Ali Pasha, is the only living product that links the present to the past of this specific site. The goal of this research, -having the souliotika songs in the centre of the fieldwork-, is to answer questions about how, where, when, why and by whom these songs are sung. The emphasis is on how the native and the people who live out of this community manage to promote –through musical performances-, individual and collective identities, and to negotiate them, highlighting the relationship between the present and the past. The fieldwork in the community of Souli lasted 3 years. In these years I completed the number of interviews, the sound recordings of songs and my participation in cultural practices like festivals and local celebrations. After that, I started studied the interviews, the scores and the analysis of the songs that would be the material for the synthesis of this work. The souliotiko song is studied as melody, rhythm and poetic text. Also I can see it like a separate subject and at the same time like a symbol that leads to the formation of identities in a specific place and time. Every song “carrying” a great story, through specific procedures and treatments, becomes an individual and collective symbol. The souliotika songs, as products of selective memory, survives through the past years were transmitted from generation to generation in the circle of the family and the local tradition, were composed themselves and new songs were created. All this staff is known by natives and the people out of Souli Community. Central role between the musical performance and the social process, play the people who consist the society, the role of them in the local community and the people who live out of that community (Associations, Prefecture, the Greek State) who manipulate the local history through the souliotika songs, so as to make the local-souliotiki identity into the national identity.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή εξετάζει τα ιστορικά τραγούδια του Σουλίου, ή όπως αναφέρονται από τους γηγενείς τα «σουλιώτικα», «παλιά», «αρχαία» τραγούδια του Σουλίου. Πρόκειται για την ιδιαίτερη κατηγορία τραγουδιών που αναφέρεται στους αγώνες των Σουλιωτών ενάντια στον Αλή πασά και ουσιαστικά αποτελούν το μοναδικό ζωντανό προϊόν που συνδέει το παρόν με το παρελθόν του συγκεκριμένου τόπου. Στόχος, είναι, τοποθετώντας τα σουλιώτικα τραγούδια στο επίκεντρο της επιτόπιας έρευνας, να απαντηθούν ερωτήματα σχετικά με το που, πως, πότε, γιατί και από ποιον τραγουδιούνται τα σουλιώτικα τραγούδια. Η έμφαση δίνεται στο τρόπο που τα διαχειρίζονται οι γηγενείς, καθώς και οι υπερτοπικοί φορείς με σκοπό να προάγουν, -μέσα από μουσικές επιτελέσεις-, ατομικές και συλλογικές ταυτότητες και να τις διαπραγματευτούν, προβάλλοντας τη σχέση μεταξύ παρόντος και παρελθόντος. Η επιτόπια έρευνα στην περιοχή του Σουλίου διήρκησε 3 χρόνια, οπότε και ολοκληρώθηκαν οι συνεντεύξεις, η συλλογή τραγουδιών καθώς και η συμμετοχή μου σε πρακτικές της περιοχής –γιορτές και πανηγύρια-. Έπειτα, ξεκινώντας από την ερμηνεία των συνεντεύξεων καθώς και από τις καταγραφές και μουσικοποιητικές αναλύσεις των τραγουδιών, προέκυψε το υλικό για τη σύνθεση της παρούσας εργασίας. Το σουλιώτικο τραγούδι αντιμετωπίζεται ως ενότητα μελωδίας, ρυθμού και ποιητικού κειμένου, και εξετάζεται τόσο ως αυτοτελές αντικείμενο, όσο και ως σύμβολο που οδηγεί στη διαμόρφωση ταυτοτήτων σε συγκεκριμένο χώρο και χρόνο. Κάθε τραγούδι, «κουβαλώντας» μία ιδιαίτερη ιστορία, μέσα από συγκεκριμένες διαδικασίες και χειρισμούς μετατρέπεται σε ατομικό και συλλογικό σύμβολο. Τα σουλιώτικα τραγούδια, ως προϊόντα επιλεκτικής μνήμης, διασώθηκαν στο πέρασμα του χρόνου, μεταδόθηκαν από γενιά σε γενιά στα πλαίσια οικογενειακής και τοπικής παράδοσης, ανασυντέθηκαν τα ίδια, δημιουργήθηκαν καινούργια και είναι γνωστά τόσο σε τοπικό, όσο και σε υπερτοπικό επίπεδο. Κεντρικό ρόλο στην σχέση μουσικής επιτέλεσης και κοινωνικής διαδικασίας παίζουν τα άτομα που αποτελούν την κοινωνία, ο ρόλος αυτών στην τοπική κοινωνία, καθώς και οι υπερτοπικοί φορείς (Σύλλογοι, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, Ελληνικό Κράτος), οι οποίοι διαχειρίζονται την τοπική ιστορία μέσα από τα σουλιώτικα τραγούδια, προκειμένου να ανάγουν την τοπική-σουλιώτικη ταυτότητα σε εθνική.