Εφαρμογές τηλεματικής στις δημόσιες αστικές συγκοινωνίες: ολοκληρωμένο μοντέλο διαχείρισης πληροφοριών για το σχεδιασμό και διοίκηση συστημάτων δημοσίων αστικών συγκοινωνιών (ΜΙΔΑΣ)

Abstract

Οι φορείς Δημοσίων Αστικών Συγκοινωνιών (ΔΑΣ), έχοντας αναγνωρίσει τον σημαντικό κοινωνικό τους ρόλο, αλλά και αντιμετωπίζοντας προβλήματα βιωσιμότητας και υποβάθμισης, λόγω της συνεχούς αύξησης αφενός της ιδιοκτησίας και χρήσης των IX αυτοκινήτων και αφετέρου του λειτουργικού τους κόστους, λαμβάνουν μια σειρά μέτρων μεταξύ των οποίων είναι η επένδυση σε προηγμένες τεχνολογίες τηλεματικής. Έτσι, εισάγουν στις καθημερινές τους διαδικασίες πληροφοριακά συστήματα για διάφορες λειτουργικές ενότητες, όπως Δρομολόγηση οχημάτων, Διάθεση προσωπικού, Πληροφόρηση κοινού κ.ά. Ο μεγάλος όγκος των δεδομένων, που μοιράζονται τα συστήματα αυτά, έχει καταστήσει αναγκαία την ανάπτυξη διασυνδέσεων μεταξύ τους. Τόσο η έρευνα που έλαβε χώρα στα πλαίσια της παρούσας διατριβής, όσο και άλλες σχετικές έρευνες σε ευρωπαϊκό επίπεδο κατέληξαν στο συμπέρασμα, ότι μια τέτοια προσέγγιση οδηγεί σε σημαντικά για τους φορείς ΔΑΣ προβλήματα, όπως: ασυμβατότητα μεταξύ των εφαρμογών, υψηλό κόστος διαχείρισης και συντήρησης, ανεπαρκής ροή πληροφοριών, πολλαπλές καταχωρήσεις ίδιων δεδομένων, καθυστέρηση στη διαθεσιμότητα των δεδομένων κ.ά. Το αντίδοτο στα προβλήματα αυτά είναι μια ολοκληρωμένη θεώρηση των μηχανογραφικών υποδομών, βασισμένη σε ολοκληρωμένα Μοντέλα Διαχείρισης Πληροφοριών (ΜΔΠ). Τα μοντέλα αυτά αποτελούν την αφετηρία για την ανάπτυξη Κεντρικών Βάσεων Δεδομένων προσβάσιμων από όλες τις εφαρμογές ενός φορέα ΔΑΣ. Επιπλέον, τα ΜΔΠ παρέχουν τις απαραίτητες προδιαγραφές για την ανάλυση, σχεδίασμά και ανάπτυξη πληροφοριακών συστημάτων για διαφορετικές λειτουργικές ενότητες, εξασφαλίζοντας την απαιτούμενη συμβατότητα και διαλειτουργικότητα μεταξύ τους. Τα σημαντικότερα ΜΔΠ του χώρου, που αναλύθηκαν στα πλαίσια της διατριβής, αντιμετωπίζουν το Σύστημα των ΔΑΣ ως ένα στατικό σύστημα, δίνοντας έμφαση στην ανάπτυξη Μοντέλων Δεδομένων. Τα μοντέλα αυτά επικεντρώνονται σε στατικής φύσεως λειτουργίες, όπως ο Σχεδιασμός της τοπολογίας του δικτύου, η Δρομολόγηση οχημάτων και η Διαχείριση κομίστρων, με αποτέλεσμα να αγνοείται μια σημαντική πτυχή του Συστήματος των ΔΑΣ, ο χρόνος, ο οποίος στις μέρες μας παίζει καταλυτικό ρόλο στην ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών. Η έρευνα, που πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια της διατριβής, ανέδειξε την ανάγκη ύπαρξης ενός ολοκληρωμένου ΜΔΠ στις ΔΑΣ, το οποίο θα βασίζεται στο τρίπτυχο: δεδομένα, λειτουργίες και χρόνος. Ικανοποιώντας την ανάγκη αυτή, αναπτύχθηκε το Ολοκληρωμένο Μοντέλο Διαχείρισης Πληροφοριών για το Σχεδιασμό και Διοίκηση Συστημάτων Δημοσίων Αστικών Συγκοινωνιών (ΜΙΔΑΣ), το οποίο αποτελείται από τρεις αλληλένδετους τύπους μοντέλων: - Μοντέλο Δεδομένων: Ο τύπος αυτός μοντέλου καταγράφει και αναλύει τις πληροφοριακές ανάγκες μιας επιχειρησιακής δραστηριότητας. Το αποτέλεσμα της ανάλυσης αυτής είναι ένα Μοντέλο Δεδομένων, που περιλαμβάνει την περιγραφή, δομή και οργάνωση των δεδομένων, απαραίτητων για την εκτέλεση της συγκεκριμένης δραστηριότητας. - Μοντέλο Λειτουργιών: Ο τύπος αυτός μοντέλου περιλαμβάνει τις λειτουργικές προδιαγραφές ενός πληροφοριακού συστήματος, με τη μορφή λειτουργιών και των αλληλεπιδράσεων μεταξύ τους (ροές πληροφοριών). Οι διεργασίες του συστήματος οργανώνονται σε διάφορα επίπεδα λειτουργίας και προσομοιώνεται η λειτουργικότητά τους με τη μορφή ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ τους. - Ένας επιπλέον τύπος μοντέλου, που καθιστά ένα ΜΔΠ πλήρες, είναι εκείνος του Μοντέλου Χρονικής Διαδοχής. Σκοπός του μοντέλου αυτού είναι να προσθέσει τη διάσταση του χρόνου στο Μοντέλο Διαχείρισης Πληροφοριών. Μια ολοκληρωμένη περιγραφή του συστήματος απαιτεί την ανάπτυξη ενός Μοντέλου Χρονικής Διαδοχής, το οποίο θα καταδεικνύει πως τα διάφορα μέρη του συστήματος συμπεριφέρονται σε δεδομένες χρονικές στιγμές και ποια είναι η επίδραση του ενός στο άλλο. Το ΜΙΔΑΣ επικεντρώθηκε σε στρατηγικές επιχειρησιακές λειτουργίες ενός φορέα ΔΑΣ. Παραδοσιακά κρίσιμες λειτουργίες, όπως η Δρομολόγηση οχημάτων και η Διάθεση προσωπικού, συνυπάρχουν και είναι απόλυτα συμβατές με λειτουργίες δυναμικού χαρακτήρα, όπως η Παρακολούθηση οχημάτων, η Δυναμική υποστήριξη συγκοινωνιακού έργου και η Πληροφόρηση κοινού. Οι επιχειρησιακές λειτουργίες ενός φορέα ΔΑΣ, που καλύπτει το μοντέλο, έχουν ομαδοποιηθεί σε τέσσερις Λειτουργικές Περιοχές. - Σχεδιασμός δικτύου και παρεχόμενων υπηρεσιών - Επιχειρησιακός σχεδιασμός συγκοινωνιακού έργου - Εκτέλεση συγκοινωνιακού έργου - Παροχή πληροφόρησης στο επιβατικό κοινό. Για την ανάπτυξη του ΜΙΔΑΣ χρησιμοποιήθηκε η Μεθοδολογία Information Engineering (IE), μια καλά τεκμηριωμένη, ευρέως διαδεδομένη και αποδεδειγμένη για την αποτελεσματικότητά της μεθοδολογία. Η ΙΕ ακολουθεί μια “επιχειρησιακή” προσέγγιση για το σχεδίασμά και ανάπτυξη πληροφοριακών συστημάτων συνεισφέροντας με τον τρόπο αυτό στη συμβατότητα μεταξύ των επί μέρους επιχειρησιακών λειτουργιών. Επιπλέον, επτά διαγραμματικές τεχνικές μοντελοποίησης έχουν εφαρμοστεί, καλύπτοντας όλες τις πτυχές ενός ολοκληρωμένου ΜΔΠ, όπως το ΜΙΔΑΣ και περιγράφοντας τις λειτουργικές και πληροφοριακές προδιαγραφές του μοντέλου με ένα ελκυστικό και κατανοητό τρόπο. Οι τεχνικές αυτές είναι φιλικές και οικείες προς τους τελικούς χρήστες, ώστε να μπορούν να κατανοήσουν και να αξιοποιήσουν αποτελεσματικότερα τα περιεχόμενα του μοντέλου. Ο σχεδιασμός, ανάπτυξη και παρουσίαση του ΜΙΔΑΣ βασίστηκε στην δομημένη και ιεραρχημένη καταγραφή και ταξινόμηση των λειτουργιών ενός φορέα ΔΑΣ. Αναλυτικότερα, έχοντας ως αφετηρία το λειτουργικό περιβάλλον (Πλαίσιο Λειτουργίας), στο οποίο επικεντρώνεται το μοντέλο, έχει υιοθετηθεί μια πολυεπίπεδη ανάλυση των επιχειρησιακών δραστηριοτήτων ενός φορέα ΔΑΣ και ταξινόμηση αυτών σε τρία λειτουργικά επίπεδα: Λειτουργικές Περιοχές, Λειτουργίες και Διεργασίες. Το ΜΙΔΑΣ περιλαμβάνει ένα επιπλέον επίπεδο ανάλυσης, το οποίο αφορά Δείκτες Παρακολούθησης και Αξιολόγησης της αποδοτικότητας των επί μέρους λειτουργιών. 30 Διεργασίες έχουν αναγνωρισθεί στο κατώτερο επίπεδο ανάλυσης των Λειτουργικών Μοντέλων που υποστηρίζονται από περίπου 250 οντότητες του Μοντέλου Δεδομένων. Η δομημένη προσέγγιση, που ακολουθήθηκε για τον σχεδίασμά του ΜΙΔΑΣ, διευκόλυνε την ανάπτυξη διακριτών αλλά απόλυτα συμβατών μεταξύ τους Μοντέλων Διαχείρισης Πληροφοριών για κάθε Διεργασία. Το ΜΙΔΑΣ ακολουθεί την τάση που υπάρχει σε ευρωπαϊκό επίπεδο, προς την ανάπτυξη ολοκληρωμένων ΜΔΠ, ως τα βασικά δομικά στοιχεία για την περαιτέρω υλοποίηση πληροφοριακών συστημάτων. Το μοντέλο απευθύνεται κυρίως σε φορείς ΔΑΣ, αλλά και στην ευρύτερη κοινωνία των ΔΑΣ, δηλαδή σε όλους εκείνους τους φορείς και ομάδες χρηστών, που δραστηριοποιούνται και εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα στις ΔΑΣ.