Η διαφοροποίηση μεταξύ πρωτότυπου και μεταφράσματος: η περίπτωση των κοινοτικών κειμένων

Abstract

The primary aim of this research is to explore the question of differentiation in translation. By differentiation we mean changes occurring between Source Text and Target Text, as observed in real life translations. Our remarks are based on the analysis of a three-language corpus of texts produced and translated during the European Parliament's sessions. The second aim of the research was to identify the factors that may influence the translator's choice, especially when the detected differentiation is not rule-governed. Our methodology is based on both Translation Theory-in particular Descriptive Translation Studies-and Text Analysis of the corpus. The results of this research are the following: first, the parameters of the translation event determine the translation strategies chosen for different textual features. Second, if the Target Text skopos is to remain as close as possible to the Source Text, then the textual features of the original tend to reflect greater differentiation. And thirdly, textual features considered more important by the commissioner and/or the translator tend to reflect more strict translational norms as far as their rendering is concerned.

Πρώτος στόχος της παρούσας έρευνας ήταν να εξετάσει την προβληματική της διαφοροποίησης όπως αυτή καταγράφεται στη μεταφραστική διαδικασία. Ως "διαφοροποιήσεις" ορίζονται οι υποχρεωτικές ή προαιρετικές αλλαγές που σημειώνονται μεταξύ πρωτοτύπου και μεταφράσματος σε πραγματικές μεταφράσεις. Για το λόγο αυτό επιλέχτηκε ένα σώμα αυθεντικών κειμένων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και οι επίσημες μεταφράσεις τους. Ως δεύτερος στόχος ορίστηκε η αναζήτηση των παραγόντων που συντελούν στην επιλογή της διαφοροποίησης, ειδικότερα όταν αυτή δεν επιβάλλεται από το μορφοσυντακτικό σύστημα υποδοχής. Οι στόχοι που τέθηκαν από την έρευνα επέβαλαν τόσο τη θεωρητική προσέγγιση της διαφοροποίησης υπό το πρίσμα της περιγραφικής μεταφρασεολογίας όσο και τη μελέτη των παραμέτρων που υπεισέρχονται στη μετάφραση. Τα συμπεράσματα που εξάγονται είναι τα εξής: α)"οι συντεταγμένες της μετάφρασης είναι αυτές που καθορίζουν τον πρωτεύοντα ή δευτερεύοντα ρόλο που προσλαμβάνουν τα ποικίλα κειμενικά στοιχεία του πρωτεύοντα ή δευτερεύοντα ρόλο που προσλαμβάνουν τα ποικίλα κειμενικά στοιχεία του πρωτοτύπου, διαμορφώνοντας έτσι τη στρατηγική απόδοσής τους", β)"αν ο σκοπός της μετάφρασης θέτει ως στόχο την ομοιότητα μεταξύ Κειμένου Πηγή και Κειμένου Στόχου, τα στοιχεία που αξιολογούνται ως δευτερεύοντα από τον εντολέα/μεταφραστή έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν μικρότερη προσπάθεια επίτευξης της ομοιότητας και άρα μεγαλύτερη διαφοροποίηση". Στο υπό εξέταση σώμα κειμένων στην κατηγορία αυτή εντάσσονται ρητορικά σχήματα, στοιχεία προφορικότητας του λόγου και συναισθηματικής φόρτισης. Αντίστροφα, γ) "τα στοιχεία του κειμένου που κρίνονται περισσότερο σημαντικά από τους συντελεστές μιας μετάφρασης αποδίδονται με βάση αυστηρότερα μεταφραστικά πρότυπα". Στην κατηγορία αυτή ανήκει η ορολογία, η απόδοση της οποίας προσλαμβάνει, όπως προκύπτει, πρωτεύοντα ρόλο.