Η στάση του νοσηλευτικού και ιατρικού προσωπικού γενικών νοσοκομείων της Ελλάδας προς τους ασθενείς που νοσηλεύονται με απόπειρα αυτοκτονίας

Abstract

A number of studies have identified that doctors and nurses had negative attitudes towardshospitalised patients who have attempted suicide, and there some evidence that these attitudeshave a negative impact upon the quality of patients' care as well as in the prevention of patients'future attempt to suicide. The present study used a cross-sectional research design to explore the attitudes of doctors', and nurses' working in Greek general hospitals, towards hospitalised patients who have attempted suicide. Data were collected using a likert type scale assessing attitudes towards attempted suicide patients. The scale was developed by the researcher, based on an instrument developed by Domino et al. (1982) and on concepts emerging from the literature review. In order to establish the scale's construct validity a factor analysis was performed in 186 (n=186) respondents and the following 8 factors emerged: positiveness, acceptance, religiosity, care, manipulation, personality, mental illness and discrimination. The 8 factors yielded accounted for the 55.45% of the total variance. Test-retest assessment of the instrument reliability revealed Crombach's alpha a=0.97 (test) and r=0.99 (retest) respectively, which supported the high internal consistency of the scale. The study was carried out in 19 public hospitals across Greece. Questionnaires were distributed to all nurses and doctors working in medical, surgical, orthopaedic, psychiatric wards as well as in intensive care units and accident and emergency departments. A sample size of 1042 (n=1042) doctors and nurses was obtained giving a response rate of 66.3%. The statistical analysis showed that respondents held relatively negative attitudes towards attempted suicide patients. There were intercorrelations within the 8 factors yielded from the factor analysis of the scale measuring attitudes towards patients who had attempted suicide. Thus, respondents who had a more favourable attitude towards patients who had attempted suicide: - Displayed more acceptance for patients' act to attempt to suicide - Their religious beliefs did not influence so much their attitudes towards suicide attempts - Held the view that hospitalised care of attempted suicide patients' was poor - Did not hold such strong opinions that attempted suicide was a form of manipulative patient behaviour - Expressed less negative believes with regard to the personality of patients who had attempted suicide - Were less likely to view patients who had attempted suicide as mentally ill - Held less discriminative beliefs about patients who attempted suicide. Respondents described that they experienced a variety of feelings in response to the hospitalisation of attempted suicide patients. Such feelings were sadness (19.7%), understanding (17.4%), frustration (14.2%), sympathy (11.9%), responsibility (10%), discontent (8.2%), embarrassment (5.3%), irritability (4%), anger (2.6%), discomfort (2%) and fear (1.1%). One-way analysis of variance (ANOVA) of all the independent variables on the scale assessing attitudes towards attempted suicide patients showed that age as an independent variable was not significantly (p=0.651) influential on respondents’ attitudes towards patients who had attempted suicide. In contrast to the above finding, respondent's age and years of experience in a hospital setting showed statistically significant (p=0.001) influence on attitudes. In particular, respondents who were younger and had less working experience held more positive attitudes compared to older and more experienced nurses and doctors. In general doctors held more positive attitudes compared to nurses. An exception was found in the attitudes of doctors working in intensive care units, these doctors had more negative attitudes compared to nurses in that department. Residents held more positive attitudes compared to consultants and medical directors. However, medical directors displayed more favourable attitudes to that group of patients in comparison with consultants' attitudes. Statistical significant differences were also found between the attitudes of registered and assistant nurses, with the former holding more positive attitudes towards patients who had attempted suicide. Respondents working in surgical and orthopaedic wards had more favourable attitudes compared to other units. The most negative attitudes were expressed by respondents in intensive care units, then in accident and emergency departments, then in medical wards, and then in psychiatric wards. Psychiatrists displayed more favourable attitude compared to mental health nurses. Nursing specialisation title and postgraduate studies were found to have positive influence on respondents' attitudes. Nevertheless, postgraduate studies were found to have more influence on respondents' attitudes. In addition, other factors were found to influence doctors and nurses' attitudes. Especially, respondents' previous personal thoughts about attempting suicide, a previous personal suicide attempt, and the level of relationship with a person who had committed suicide were shown to create more positive attitudes to patients who had attempted suicide. Hospitals' geographical location (urban or semi-urban) has not found to have influence on doctors' and nurses' attitudes towards attempted suicide patients. From the multiple regression analysis showed that nursing specialisation title, postgraduate studies and a younger age were the predictors for a more positive attitudes towards patients who had attempted suicide patients.

Τα αποτελέσματα ερευνών έχουν δείξει ότι το νοσηλευτικό και το ιατρικό προσωπικό γενικών νοσοκομείων, διατηρούν αρνητική στάση προς τους ασθενείς που νοσηλεύονται για απόπειρα αυτοκτονίας. Επιπλέον υπάρχουν ενδείξεις ότι οι στάσεις των ιατρών και των νοσηλευτών έχουν αρνητικό αντίκτυπο στη φροντίδα των αποπειραθέντων ασθενών καθώς επίσης και στη πρόληψη μελλοντικής προσπάθειας των ασθενών αυτών να αποπειραθούν να αυτοκτονήσουν. Στη παρούσα μελέτη χρησιμοποιήθηκε ένας συγχρονικός σχεδιασμός έρευνας για να διερευνηθεί η στάση των ιατρών και νοσηλευτών που εργάζονται σε γενικά νοσοκομεία της Ελλάδος προς τους ασθενείς που νοσηλεύονται για απόπειρα αυτοκτονίας. Για τη συλλογή του ερευνητικού υλικού της έρευνας χρησιμοποιήθηκε κλίμακα τύπου likert προκειμένου να εκτιμηθεί η στάση προς τους αποπειραθέντες ασθενείς. Η κλίμακα που βελτιώθηκε από τη συγγραφέα της παρούσας διδακτορικής διατριβής, βασίστηκε σε όργανο μέτρησης που δημιουργήθηκε από το Domino και συν.(1982) και συμπληρώθηκε από κάποιες προτάσεις που εντοπίσθηκαν κατά την ανασκόπηση της βιβλιογραφίας, ότι εκτιμούν τη στάση προς τους αποπειραθέντες ασθενείς. Για τη δημιουργία της εγκυρότητας στη κατασκευή της κλίμακας, πραγματοποιήθηκε παραγοντική ανάλυση σε ένα δείγμα 186 ιατρών και νοσηλευτών. Από τη παραγοντική ανάλυση προέκυψαν οι 8 ακόλουθοι παράγοντες: θετικότητα, αποδοχή, θρησκευτικότητα, φροντίδα, χειριστικότητα, προσωπικότητα, ψυχική ασθένεια και μεροληψία, οι οποίοι ερμηνεύουν το 55.45% της μεταβλητότητας του μοντέλου. Ο έλεγχος και ο επανέλεγχος αξιοπιστίας επιβεβαίωσε ότι η κλίμακα εκτίμησης της στάσης προς τους αποπειραθέντες ασθενείς είχε υψηλή εσωτερική συνοχή από τη στιγμή που εμφάνισε στον έλεγχο του συντελεστή Crombach's alpha α=0.97 και στον επανέλεγχο (retest) r=0.99. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε 19 γενικά νοσοκομεία της Ελλάδας. Τα ερωτηματολόγια διανεμήθηκαν σε νοσηλευτικό και ιατρικό προσωπικό που εργαζόταν σε παθολογικά, χειρουργικά, ορθοπεδικά και ψυχιατρικά τμήματα καθώς επίσης στις μονάδες εντατικής θεραπείας και στα τμήματα επειγόντων περιστατικών. Στα ερωτηματολόγια απάντησαν 1042 άτομα (n=1042) από ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό γενικών νοσοκομείων, εμφανίζοντας ποσοστό απαντητικότητας στην έρευνα 66.3%. Από τη στατιστική ανάλυση φάνηκε ότι οι αποκριτές διατηρούσαν στο σύνολό τους αρνητικές στάσεις προς τους αποπειραθέντες ασθενείς. Επίσης οι 8 παράγοντες της κλίμακας εκτίμησης της στάσης προς τους αποπειραθέντες ασθενείς που προέκυψαν από τη παραγοντική ανάλυση, βρέθηκε ότι συσχετίζονται μεταξύ τους. Συγκεκριμένα βρέθηκε ότι οι αποκριτές που εμφάνισαν πιο θετική στάση προς τους αποπειραθέντες ασθενείς: - Έδειξαν ότι αποδέχονται περισσότερο τη πράξη της απόπειρας αυτοκτονίας - Είχαν μικρότερη επίδραση οι θρησκευτικές τους πεποιθήσεις στη διαμόρφωση αρνητικών στάσεων προς την ομάδα αυτών των ασθενών - Διατηρούσαν την άποψη ότι η φροντίδα που παρέχεται στο νοσοκομείο στους αποπειραθέντες δεν είναι ικανοποιητική - Είχαν υιοθετήσει σε μικρότερο βαθμό απόψεις που θεωρούν ότι η απόπειρα αυτοκτονίας είναι μια χειριστική συμπεριφορά - Εξέφραζαν σε μικρότερο βαθμό αρνητικές απόψεις σχετικά με τη προσωπικότητα των αποπειραθέντων ασθενών - Είχαν την άποψη σε μικρότερο βαθμό ότι οι αποπειραθέντες ασθενείς είναι ψυχικά ασθενείς. - Διατηρούσαν σε μικρότερο βαθμό μεροληπτικές απόψεις για τους αποπειραθέντες ασθενείς. Οι ερωτηθέντες στην έρευνα απάντησαν ότι βίωναν διάφορα συναισθήματα από τη νοσηλεία αποπειραθέντων ασθενών όπως λύπη (19.7%), κατανόηση (17.4%), ματαίωση (14.2%), συμπάθεια (11.9%), αίσθημα ευθύνης (10%), δυσαρέσκεια (8.2%), αμηχανία (5.3%), εκνευρισμό (4%), θυμό (2.6%), δυσφορία (2%) και φόβο (1.1%). Η μονόδρομη ανάλυση μεταβλητότητας (ΑΝΟVA) των ανεξάρτητων μεταβλητών στη κλίμακας εκτίμησης της στάσης προς τους αποπειραθέντες ασθενείς έδειξε ότι η μεταβλητή φύλο δεν είχε στατιστικά σημαντική (p=0.651) επίδραση στη στάση ιατρών και νοσηλευτών προς αποπειραθέντες ασθενείς. Ωστόσο η ηλικία και τα χρόνια προϋπηρεσίας έδειξαν ότι επιδρούν σε στατιστικά σημαντικό επίπεδο (p=0.001) στη διαμόρφωση στάσης προς τους αποπειραθέντες ασθενείς. Συγκεκριμένα οι ερωτηθέντες που ήταν νεότεροι σε ηλικία και είχαν λιγότερα χρόνια προϋπηρεσίας διατηρούσαν πιο θετική στάση προς τους αποπειραθέντες ασθενείς σε σύγκριση με τους μεγαλύτερους και με περισσότερη προϋπηρεσία ιατρούς και νοσηλευτές. Το ιατρικό προσωπικό βρέθηκε ότι είχε πιο θετική στάση σε σύγκριση με το νοσηλευτικό προσωπικό. Η στάση μόνο των ιατρών στις μονάδες εντατικής θεραπείας αποτέλεσε εξαίρεση αφού εμφανίστηκε ότι διατηρούσαν πιο αρνητική στάση συγκριτικά με τους νοσηλευτές των μονάδων. Οι ειδικευόμενοι ιατροί εμφάνισαν πιο θετική στάση σε σύγκριση με τους επιμελητές και τους διευθυντές ιατρούς. Ωστόσο, οι διευθυντές ιατροί βρέθηκε ότι είχαν πιο ευνοϊκή στάση προς την ομάδα αυτών των ασθενών σε σύγκριση με τους επιμελητές.Στατιστικά σημαντικές διαφορές (p=0.001) βρέθηκαν επίσης μεταξύ των στάσεων των νοσηλευτών Τ.Ε και των βοηθών νοσηλευτών Δ.Ε προς τους αποπειραθέντες ασθενείς. Συγκεκριμένα οι νοσηλευτές Τ.Ε βρέθηκε ότι είχαν πιο θετική στάση συγκριτικά με τους βοηθούς νοσηλευτών Δ.Ε. Οι ερωτηθέντες που εργάζονταν σε χειρουργικά και ορθοπεδικά τμήματα είχαν πιο θετική στάση προς τους αποπειραθέντες ασθενείς σε σύγκριση με τα υπόλοιπα τμήματα. Η πιο αρνητική στάση εκφράστηκε από τους αποκριτές των μονάδων εντατικής θεραπείας και ακολουθούσαν με λιγότερο αρνητική στάση τα τμήματα επειγόντων περιστατικών, τα παθολογικά τμήματα και τα ψυχιατρικά τμήματα. Οι επιπλέον σπουδές και κυρίως οι μεταπτυχιακές σπουδές βρέθηκε ότι είχαν τη πιο θετικήεπίδραση στη διαμόρφωση στάσης προς τους αποπειραθέντες ασθενείς. Επίσης βρέθηκε ότι και άλλοι παράγοντες έχουν επίδραση στη στάση των ιατρών και νοσηλευτών προς τους αποπειραθέντες ασθενείς. Ειδικότερα διαπιστώθηκε ότι επιδρούν στη διαμόρφωση πιο θετικής στάσης προς τους αποπειραθέντες ασθενείς, οι σκέψεις των ερωτώμενων να επιχειρήσουν απόπειρα αυτοκτονίας, η προσωπική τους εμπειρία από μια δική τους απόπειρα αυτοκτονίας καθώς και το επίπεδο σχέσης που είχαν με άτομο που έχει αυτοκτονήσει. Η γεωγραφική θέση των νοσοκομείων στα οποία πραγματοποιήθηκε η έρευνα (αστικά και επαρχιακά) έδειξε ότι δεν επιδρούσε στη στάση των ερωτηθέντων προς τους αποπειραθέντες ασθενείς. Τέλος από την ανάλυση πολλαπλής παλινδρόμησης βρέθηκε ότι οι επιπλέον σπουδές και η νεότερη ηλικία, ήταν οι προβλεπτικοί δείκτες για τη διαμόρφωση πιο θετικής στάσης προς τους αποπειραθέντες ασθενείς.