Οινοπνευματώδη ποτά και μαθητόκοσμος

Abstract

Alcohol use among adolescents has recently been singled out as a topic of widespread public concern in Greece. Along with the use of other licit and illicit drugs, commonly labeled as "Drug Use", it represents one of the most striking and best documented items of social change during the last decade. In order to investigate the usage, knowledge of, and attitudes toward "drinking" as well as some factors regarding the perceived social environment, which possibly contribute to the increase of alcohol use, we surveyed a sample of 7,904 high school students, in Athens, Patras and Ioannina (three representative Greek towns), between November 1983 and January 1984. The population chosen for the study was adolescents in two grades: grade 9 (ages 13-15, N=3,621) and grade 12 (ages 17-19, N=4,283). All students were simultaneously given a self-administered, anonymous and confidential multiple choice questionnaire which covered 103 items (family and personal socioeconomic data, academic performance, interests, peers and parental influences, knowledge of, and attitudes toward drinking, as well as their own alcohol use). Test-Retest Reliability coefficients for the use of alcohol were 0.81-0.97 while a total coefficient for all the frequencies with which each beverage (i.e. beer, wine and spirits) were used was r1i=0.77. Three different approaches to the study of reliability and validity (External Validity, Construct Validity and Internal Validity), as well as studies of missing data, indicated that our measures are sufficiently valid to warrant reliance on them as a primary source of data. Responses to the questions have been analyzed in two ways: Chi-Square Analysis and Stepwise Multiple Regression Analysis. From the initial examination of drinking patterns it seems that Greek adolescents have already developed remarkable patterns of alcohol consumption. Abstainers were found to be only 22.8% while the vast majority was periodically drinking and a percentage of 2.0% were classified as -heavy drinkers- i.e. had used alcohol at least twice a week. Males were more likely to use than females, especially at the heaviest levels, and 12th grade student’s drinking exceeds 9th grade's. Beer is used more often by adolescents though the greater the frequency of drinking the higher the alcohol content of the beverage preferred. The higher the consumption of alcohol the higher the possibility for trial or use of another licit or illicit drug. Knowledge of the consequences of alcohol use and abuse was extremely low, and there was a slightly positive correlation with their own use. The subjective reasons students gave for drinking were "to feel good and take courage", "because it tastes good", "to get their mind off their problems" and "because the habits of social association inflict it". Moreover, heavy drinkers tend to emphasize the "positive" rather than the "negative" functions of drinking. The present study revealed certain social factors associated with the increased "drinking" risk. Their order of importance is as follows: 1. School absence, 2. Relations with mother, 3. Age of friends, 4. Positive attitude toward the drunken friend, 5. Presence of alcoholism in close environment (parents, relatives or peers), 6. Truancy, 7. Existence of close friends, 8. Spending a lot of money daily, 9. Occasional or regular job, 10. High educational level of mother and 11. Relations with father. Our results suggest that the socialization process within the family is crucially important in the development of social behaviors such as drinking. It seems that drinking among adolescents is a manifestation of incomplete, inadequate socialization in the family (especially the dynamic interaction patterns within it), as well as of other forms of socialization, such as school or church. It appears that young drinkers have loosened ties with parents and are oriented more toward the peers. The peer' group may serve to provide a social context for drinking and to reinforce this behavior. Both, social reinforcement and imitation of behaviors and values approved by significant others, are of crucial value for the adolescent alcohol use, especially for the 9th grade male students, while for females the family environment remains the stronger predictor variable in both grades. Finally, it has been argued that the development of adolescent alcohol use appear to be a function of an adolescent subcultural phenomenon and a reflection of the norms and behaviors in the larger adult society, as well.

Σε 7904 μαθητές της Τρίτης Γυμνασίου (13-15 ετών, Ν=3,621) και της Τρίτης Λυκείου (17-19 ετών, Ν=4,283) σχολείων της Αθήνας, της Πάτρας και των Ιωαννίνων, μοιράστηκε ένα αυτο-συμπληρούμενο, ανώνυμο και εμπιστευτικό ερωτηματολόγιο κλειστού τύπου πολλαπλής επιλογής, με σκοπό την εξέταση της χρήσης οινοπνευματωδών ποτών, της γνώσης που έχουν οι μαθητές γιαυτά, της στάσης τους απέναντι στη χρήση και κατάχρηση τους και την διερεύνηση του βαθμού συμμετοχής οικογενειακών, εκπαιδευτικών, προσωπικών ή γενικότερων κοινωνικών παραμέτρων στην ανάπτυξη του φαινομένου. Οι συντελεστές Επαναληπτικής Αξιοπιστίας των μετρήσεων της χρήσης κυμάνθηκαν από 0.81 έως 0.97, με συνολικό συντελεστή r1i=0.77. Οι υπόλοιποι συντελεστές Αξιοπιστίας, οι έλεγχοι Εξωτερικής και Δομικής Εγκυρότητας των μετρήσεων του ερωτηματολογίου καθώς και η μελέτη των "χαμένων δεδομένων" έδωσαν ιδιαίτερα ικανοποιητικά αποτελέσματα. Για τη στατιστική επεξεργασία των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε αρχικά η μέθοδος x² και κατόπιν η Ανάλυση Σταδιακής Πολλαπλής Παλινδρόμησης. Από το σύνολο των μαθητών μόνον ένα ποσοστό της τάξης του 22.8% δεν πίνει καθόλου, ενώ περίπου 2% πίνει συστηματικά δύο φορές την εβδομάδα ή περισσότερο. Τα αγόρια πίνουν περισσότερο από τα κορίτσια και οι μεγαλύτεροι περισσότερο από τους μικρότερους. Ποτό επιλογής είναι η μπύρα ενώ όσο αυξάνεται η συχνότητα της χρήσης τόσο αυξάνεται η περιεκτικότητα του ποτού σε οινόπνευμα. Η γνώση των μαθητών για τις συνέπειες του "πιοτού" βρέθηκε σε εντυπωσιακά χαμηλά επίπεδα, δείχνοντας μια ελαφρά θετική συσχέτιση με τη χρήση. Η "θετική" μεταβολή της ψυχολογικής διάθεσης, η ευχάριστη γεύση και οι κυρίαρχες κοινωνικές συμβάσεις ήταν, κατά σειρά, οι κύριοι κατά τους μαθητές λόγοι για να πίνει κάποιος, ενώ η στάση τους γενικά απέναντι στη χρήση και την κατάχρηση εμφανίζεται ανεκτική και φιλελεύθερη, κυρίως με την έννοια της ελευθερίας των επιλογών του ατόμου. Οι παράμετροι που βρέθηκε να σχετίζονται περισσότερο με τη χρήση, σε όλο το δείγμα, ήταν, κατά σειρά ισχύος: 1. Οι πολλές σχολικές απουσίες, 2. Οι κακές σχέσεις με τη μητέρα, 3. Οι μεγαλύτεροι στην ηλικία φίλοι, 4. Η θετική στάση απέναντι στον φίλο που πίνει, 5. Η ύπαρζη προβλήματος αλκοολισμού στο στενό τους περιβάλλον, 6. Οι συχνές αποβολές από το σχολείο, 7. Η ύπαρξη στενών φίλων, 8. Το ξόδεμα πολλών χρημάτων καθημερινά, 9. Η ευκαιριακή ή τακτική εργασιακή απασχόληση, 10. Το εκπαιδευτικό επίπεδο της μητέρας τους, όταν είναι αρκετά υψηλό και 11. Οι κακές σχέσεις με τον πατέρα τους. Στα αγόρια η ισχύς των οικογενειακών μεταβλητών μετριάζεται και δίνει τη θέση της στις μεταβλητές που αφορούν στο σχολείο κυρίως, αλλά και στους στενούς φίλους, ενώ στα κορίτσια συμβαίνει το αντίθετο. Ιδιαίτερα σημαντική για τα μικρότερα αγόρια ήταν η παροχή μοντέλων για το ποτό από το στενό τους περιβάλλον. Τέλος, οι μαθητές που πίνουν βρέθηκε να έχουν αυξημένες πιθανότητες να δοκιμάσουν ή να χρησιμοποιήσουν άλλες, νόμιμες ή παράνομες, ψυχοτρόπες ουσίες. Τα αποτελέσματα μας έδειξαν πως καθοριστικές συντεταγμένες σε μια συνδεδεμένη με τα οινοπνευματώδη ποτά πορεία των μαθητών αποτελούν δύο παράγοντες: Αφενός η μη επιτυχής έκβαση της πορείας της κοινωνικοποίησης του παιδιού (είτε μέσα στην οικογένεια είτε σε ευρύτερες κοινωνικές δομές, όπως το σχολείο), με τη συνακόλουθη ρήξη με το προβαλλόμενο κυρίαρχο κοινωνικό πρότυπο, και αφετέρου, η παροχή μοντέλων για ποτό (προς την κατεύθυνση μάλιστα του υπερβολικού ποτού, είτε από την οικογένεια είτε από τους φίλους), με επόμενο τη δημιουργία υπο-ομάδας, όπου θα αναζητήσει τους ρόλους που του λείπουν σε μια παρέα φίλων, με τους τρόπους που του προτείνονται.