Δημοσιογραφία δεδομένων στην Ελλάδα: μετασχηματίζοντας την ενημέρωση στην εποχή των δεδομένων

Abstract

Data journalism, as an emerging form of journalism, brings significant changes to the way news is produced, presented, and consumed. Its emergence marks a shift in the operations of news organizations and the working methods of journalists. The utilization of available data—both big and open—along with changes in workflow, specialized training, and collaboration with other professionals for article production are key aspects of this new digital era in journalism. Within this landscape, a new way of storytelling is also emerging, incorporating tables, charts, visualizations, and, in some cases, interactive elements. This method of presenting news alters the way audiences comprehend content. The public receives information in new formats beyond traditional text. Additionally, depending on the level of interactivity within an article, audiences engage with information in various ways to receive more personalized content tailored to their interests and preferences. As a result, a new framework is being shaped regarding user experience in consuming data journalism articles. This study examines the relationship between Greek news websites, journalists, and the public with data journalism, both theoretically through a literature review and empirically through three quantitative and qualitative studies. The first content analysis study explores the extent to which popular Greek news websites have adopted data journalism. The findings indicate that while there is an initial adoption of the practice, it has not yet reached an advanced level. The second study, a quantitative analysis, focuses on Greek journalists and their engagement with data journalism. Although most of the respondents consider it useful and support the transition from traditional journalism, its implementation remains in an early stage. Additionally, most journalists believe that data journalism articles are only moderately understandable to the public. The third study, also quantitative, examines how the Greek public perceives data journalism. The results show that readers can comprehend data journalism articles even if they are unfamiliar with this journalistic approach. For the majority of the respondents, the text has a crucial role in understanding the news, while most users do not face difficulties interpreting tables and visualizations. Moreover, the majority acknowledges that interactive elements facilitate access to the desired information. Overall, the study highlights the initial integration of data journalism in Greece, the positive stance of journalists towards it, and the need for further development of skills and practices to fully leverage its potential.

Η Δημοσιογραφία Δεδομένων ως μια νέα μορφή άσκησης της δημοσιογραφίας επιφέρει αλλαγές στον τρόπο παραγωγής, παρουσίασης και κατανάλωσης της είδησης. Η εμφάνισή της σηματοδοτεί αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας των ειδησεογραφικών οργανισμών και στον τρόπο εργασίας των δημοσιογράφων. Η αξιοποίηση των διαθέσιμων δεδομένων, μεγάλων και ανοικτών, η αλλαγή στη ροή εργασίας, η εξειδικευμένη εκπαίδευση κι η συνεργασία με άλλους επαγγελματίες για την παραγωγή ενός άρθρου αποτελούν τα κύρια πεδία τα οποία εντοπίζονται στη νέα ψηφιακή εποχή στον χώρο της δημοσιογραφίας. Σε αυτό το τοπίο, αναδύεται κι ένας νέος τρόπος αφήγησης της είδησης, με την προσθήκη πινάκων, γραφημάτων και οπτικοποιήσεων, με διαδραστικά στοιχεία σε κάποιες περιπτώσεις. Αυτός ο τρόπος παρουσίασης της είδησης αλλάζει και τον τρόπο με τον οποίο γίνεται κατανοητό το περιεχόμενό της από το κοινό. Το κοινό καλείται να λάβει την πληροφορία δοσμένη με νέες μορφές, οι οποίες ξεφεύγουν από το καθαρό κείμενο. Επιπλέον, ανάλογα με τον βαθμό διαδραστικότητας ενός άρθρου, το κοινό αλληλοεπιδρά με την πληροφορία σε διάφορες διαβαθμίσεις, προκειμένου να λάβει πιο εξατομικευμένη και πιο κοντά στα ενδιαφέροντα και τις επιθυμίες του πληροφόρηση. Έτσι, διαμορφώνεται κι ένα νέο πλαίσιο σχετικά με την εμπειρία χρήστη κατά την επαφή του με άρθρα δημοσιογραφίας δεδομένων. Η παρούσα μελέτη εξετάζει τη σχέση ελληνικών ειδησεογραφικών ιστότοπων, δημοσιογράφων και κοινού με τη δημοσιογραφία δεδομένων, τόσο θεωρητικά, μέσω βιβλιογραφικής επισκόπησης, όσο και ερευνητικά, μέσω τριών μελετών. Η πρώτη έρευνα περιεχομένου αναλύει τον βαθμό υιοθέτησης της δημοσιογραφίας δεδομένων από δημοφιλείς ελληνικούς ειδησεογραφικούς ιστότοπους. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι, παρότι υπάρχει αρχική υιοθέτηση της πρακτικής, δεν έχει αναπτυχθεί ακόμα σε υψηλό επίπεδο. Η δεύτερη έρευνα, ποσοτική, εστιάζει στους Έλληνες δημοσιογράφους και τη σχέση τους με τη δημοσιογραφία δεδομένων. Παρότι η πλειονότητα των ερωτηθέντων τη θεωρεί χρήσιμη και υποστηρίζει τη μετάβαση από την παραδοσιακή δημοσιογραφία, η εφαρμογή της βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο. Επιπλέον, οι περισσότεροι δημοσιογράφοι πιστεύουν ότι τα άρθρα δημοσιογραφίας δεδομένων είναι μέτρια κατανοητά από το κοινό. Η τρίτη έρευνα, επίσης ποσοτική, εξετάζει την αντίληψη του κοινού για τη δημοσιογραφία δεδομένων. Τα ευρήματα δείχνουν ότι οι αναγνώστες μπορούν να κατανοήσουν το περιεχόμενο, ακόμα κι αν δεν γνωρίζουν αυτή τη δημοσιογραφική πρακτική. Για τους περισσότερους το κείμενο παίζει καθοριστικό ρόλο στην κατανόηση της είδησης, ενώ δεν αντιμετωπίζουν δυσκολίες και στην ερμηνεία πινάκων και οπτικοποιήσεων. Επιπλέον, η πλειονότητα αναγνωρίζει ότι τα διαδραστικά στοιχεία βοηθούν στην πρόσβαση στην επιθυμητή πληροφορία. Συνολικά, η μελέτη αναδεικνύει την αρχική ενσωμάτωση της δημοσιογραφίας δεδομένων στην Ελλάδα, τη θετική στάση των δημοσιογράφων προς αυτήν, αλλά και την ανάγκη περαιτέρω ανάπτυξης δεξιοτήτων και πρακτικών για την πλήρη αξιοποίησή της.