Η τουρκική ως γλώσσα διεθνούς επικοινωνίας στη ΝΑ Μεσόγειο: από τη γλωσσική πολιτική στη διδακτική

Abstract

This dissertation adopts an interdisciplinary approach, encompassing the fields of language policy/language planning (LPLP) and foreign language teaching, while drawing elements from international relations. It specifically focuses on the language policy pursued by Turkey to promote Turkish as an international communication language through systematic teaching as a foreign language in branches of the Yunus Emre Institute (ΥΕΙ). Following similar practices of other countries, the Turkish government established this cultural institute in 2007, which currently operates 88 branches in 66 countries, indicative of the increasing demand for Turkish language proficiency in the region of the Eastern Mediterranean and beyond.Within the dissertation, YEI is analyzed as Turkey's primary actor in LPLP for the dissemination of the Turkish language abroad. Additionally, its broader role as an agent of cultural diplomacy within Turkey's soft power strategies is examined. Apart from analyzing the central planning by YEI, primary quantitative research was conducted through structured questionnaires in two phases to explore the opinions of individuals learning Turkish as a foreign language in YEI branches, their motivations, attitudes towards the Turkish language and its teaching, as well as towards Turkey. The selected study countries were Bosnia and Herzegovina, Albania, Egypt, and Lebanon.Useful conclusions regarding the reasons that led respondents to attend Turkish language classes emerge from the analysis and statistical processing of the data, identifying commonalities and differences across countries. In every case, the existence of YEI itself is recognized as a significant motivator for their choice, thus demonstrating its significant contribution to the promotion of Turkish as an international communication language and the increase in its popularity in the Eastern Mediterranean region where Turkey is a significant geopolitical player. Although it is not easy to determine whether the overall operation of YEI contributes to shaping positive perceptions of the Turkish language, Turkish culture, and Turkey's image abroad, or if these attitudes largely preexist the choice to attend YEI, it remains a fact that the multi-level action of the Institute effectively promotes Turkey's soft power strategies such as cultural diplomacy.

Η παρούσα διατριβή, υιοθετώντας μια διεπιστημονική οπτική, εντάσσεται στα πεδία της γλωσσικής πολιτικής/γλωσσικού προγραμματισμού (ΓΠΓΠ) και της διδακτική της ξένης γλώσσας, αντλώντας συγχρόνως στοιχεία από τις διεθνείς σχέσεις. Aσχολείται συγκεκριμένα με τη γλωσσική πολιτική που ασκεί η Τουρκία για την προώθηση της τουρκικής ως γλώσσας διεθνούς επικοινωνίας, μέσα από τη συστηματική διδασκαλίας της ως ξένης γλώσσας σε παραρτήματα του Ινστιτούτου Yunus Emre (ΥΕΕ). Ακολουθώντας ανάλογη πρακτική άλλων χωρών, η τουρκική κυβέρνηση προχώρησε το 2007 στην ίδρυση του μορφωτικού αυτού ινστιτούτου, που κατά το τρέχον έτος αριθμεί 88 παραρτήματα σε 66 χώρες, αποδεικτικό τεκμήριο της ολοένα αυξανόμενης ζήτησης για τουρκομάθεια στην περιοχή της ΝΑ Μεσογείου αλλά και ευρύτερα. Στη διατριβή το ΥΕΕ αναλύεται ως βασικός δρων ΓΠΓΠ της Τουρκίας για τη διάδοση της τουρκικής γλώσσας στο εξωτερικό. Παράλληλα, εξετάζεται η ευρύτερη λειτουργία του ως δρώντα πολιτιστικής διπλωματίας, στο πλαίσιο των στρατηγικών ήπιας ισχύος της Τουρκίας. Πέραν της ανάλυσης του κεντρικού σχεδιασμού από πλευράς ΥΕΕ, διεξήχθη πρωτογενής ποσοτική έρευνα με δομημένα ερωτηματολόγια σε δύο φάσεις, προκειμένου να διερευνηθούν οι απόψεις των ατόμων που μαθαίνουν τα τουρκικά ως ξένη γλώσσα σε παραρτήματα του ΥΕΕ, τα κίνητρά και οι στάσεις τους απέναντι στην τουρκική γλώσσα και τη διδασκαλία της, καθώς κι απέναντι στην Τουρκία. Ως χώρες μελέτης επιλέγησαν η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, η Αλβανία, η Αίγυπτος και ο Λίβανος.Από την ανάλυση και στατιστική επεξεργασία των δεδομένων προκύπτουν χρήσιμα συμπεράσματα σχετικά με τους λόγους που ώθησαν τους/τις ερωτώμενους/ες να παρακολουθήσουν μαθήματα τουρκικής, μέσα από τον εντοπισμό κοινών στοιχείων αλλά και διαφοροποιήσεων ανά χώρα. Σε κάθε περίπτωση, η ύπαρξη του ίδιου του ΥΕΕ αναγνωρίζεται ως σημαντικό κίνητρο για την επιλογή τους, καταδεικνύοντας έτσι τη σημαντική συμβολή του στην προώθηση της τουρκικής ως διεθνούς γλώσσας επικοινωνίας και την αύξηση της δημοφιλίας της στην περιοχή της ΝΑ Μεσογείου όπου η Τουρκία αποτελεί σημαντικό γεωπολιτικό παράγοντα. Αν και δεν είναι εύκολο να διαγνωστεί εάν αυτή καθαυτή η συνολική λειτουργία του ΥΕΕ συμβάλλει στη διαμόρφωση θετικών αντιλήψεων για την τουρκική γλώσσα, τον τουρκικό πολιτισμό και την εικόνα της Τουρκίας στο εξωτερικό, ή οι στάσεις αυτές προϋπήρχαν σε σημαντικό βαθμό της επιλογής φοίτησης στο ΥΕΕ, γεγονός παραμένει ότι μέσω της πολυεπίπεδης δράσης του Ινστιτούτου προωθούνται αποτελεσματικά στρατηγικές ήπιας ισχύος της Τουρκίας όπως η πολιτιστική διπλωματία.

Bu tez, dil politikası/dil planlaması ve yabancı dil öğretimi alanlarını içeren disiplinlerarası bir yaklaşım benimsemektedir ve aynızamanda uluslararası ilişkilerden de öğeler içermektedir. Özellikle Türkiye'nin uluslararası iletişim dili olarak Türkçeyi teşvik etme politikasını, Yunus Emre Enstitüsü (ΥΕΕ) şubelerinde Türkçenin yabancı dil olarak sistematik olarak öğretilmesi üzerinde durmaktadır. Diğer ülkelerin benzer uygulamalarını izleyerek, Türk hükümeti 2007 yılında bu kültürel/eğitim enstitüyü kurmuştu ve şu anda 66 ülkede 88 şubesi bulunmaktadır. Bu durum, Güneydoğu Akdeniz bölgesinde ve daha geniş bir alanda Türkçe öğrenme talebinin arttığının bir kanıtıdır. Τezde, Yunus Emre Enstitüsü (YEE), Türkiye'nin Türkçeyi yurtdışında yayma politikasının temel aktörü olarak incelenmektedir. Aynı zamanda, Türkiye'nin yumuşak güç stratejileri çerçevesinde YEE'nin daha geniş kültürel diplomasi rolü de araştırılmaktadır. YEE'nin merkezi planlamasının yanı sıra, YEE şubelerinde Türkçe öğrenen kişilerin Türkçe ve Türkiye'ye karşı tutumlarını, motivasyonlarını ve kendi Türkçe öğrenme süreçlerini incelemek için yapılan iki aşamalı yapılandırılmış nicel araştırma gerçekleştirilmiştir. Bu araştırma kapsamında, Bosna-Hersek, Arnavutluk, Mısır ve Lübnan gibi ülkelerde yaşayan bireylerin Türkçe öğrenme motivasyonları ve Türkiye'ye yönelik tutumları incelenmiştir. Verilerin analizi ve istatistiksel işleme, Türkçe derslerine katılmak için katılımcıları motive eden nedenler hakkında önemli sonuçlar ortaya koymaktadır. Bu sonuçlar, her ülkede ortak ve ülkeye özgü farklılıkları belirleyerek Yunus Emre Enstitüsü'nün varlığının, katılımcıların seçiminde önemli bir motivasyon kaynağı olduğunu göstermektedir. Bu durum, Türkçenin uluslararası iletişim dili olarak tanıtılmasına ve popülerliğinin Akdeniz'in Güneydoğu bölgesinde, Türkiye'nin önemli bir jeopolitik faktör olduğu yerde artmasına katkıda bulunmaktadır. YEE'nin bu genel işlevinin, Türk diline, Türk kültürüne ve Türkiye'nin uluslararası imajına olumlu algılar oluşturmaya katkıda bulunup bulunmadığı veya bu tutumların YEE'ye katılım seçiminde önemli bir faktör olup olmadığı kesin olarak belirlenmesi zor olsa da, Enstitünün çok katmanlı eylemiyle Türkiye'nin yumuşak güç stratejileri, kültürel diplomasi gibi etkili stratejilerin teşvik edildiği bir gerçektir.