Η συνδρομή των τεχνολογιών ευφυούς γεωργίας στην ανάπτυξη του αγροτικού χώρου

Abstract

The transition of the agri-food sector in Greece towards the 4th Agricultural Revolution and sustainability through the adoption of Smart Agriculture Technologies is subject to individual partner/ stakeholders’ constraints and structural barriers. However, empirical evidence remains limited to understand the dynamics of the sector both from an economic and sociological perspective and from a public agricultural policy perspective. This Ph.D. thesis studies this transition using a combination of different methods. In particular, it combines two empirical studies in stakeholders focus groups, three econometric models, and Spatial Statistical Analysis with Geographical Information Systems of the economic data of the beneficiary crops producers of the Action 4.1.1 Pillar B (of the European Union Rural Development Program 2014-2020) from their innovative investments in fixed assets of SFTs. The empirical studies apply to a couple of structured questionnaires, the first one addressed to partners with expertise in research, policy, and market, and the second one to potential implementers of SFT-related techniques. The qualitative data, collected from the population of specialized partners, are assessed in the theoretical framework of Diffusion of Technological Innovation using Thematic and Content Analysis. These approaches aim to explore the relationship and potential of linking and interconnecting technological change with (i) research, (ii) policy making and (iii) policy implementation, and (iv) the market. The quantitative data collected from this second population of agriculturists, under the theoretical background of neoclassical model of perfect competition, in addition to Descriptive Statistics methods (that summarized the characteristics of the sample), are also analyzed using Inferential Statistics to reveal further statistically significant characteristics of the implementers who will be called upon to support the SFTs. In other words, it is studied how the relationship between the output factor “technical and material support” and the input of the factor “technological change” would affect the equal output or equal product curve. To examine the relationship of regional sustainable development with classical agriculture, with intelligent agriculture and with funding for adoption of innovative technologies from the RDP 2016-2022, the analysis applies three econometric models, consisting of sixteen indicators of regional development approximating five well-established theories of economic and regional development. The models highlight the theoretical background of the predictor variables in relation to the regional development theories. Finally, they are correlated and compared in an attempt to explore constraints to sustainable agricultural development in the country. Finally, spatial analysis is conducted to identify the spatial entities with high concentration and an estimate future diffusion of SFTs using point pattern methods. The overall approach empirically contributes to the theoretical framework for the transition to sustainability and reveals multiple dimensions related to its success and the results as a whole are indicative of the early adoption phase that SFTs are going through in Greece. The constraints to the deployment of these technologies lie in the degraded or non-existent infrastructure, the lack of communication between partners/stakeholders in policy formulation and implementation, the limited technical support for SFTs and the largely disrupted social fabric of rural areas. For their further diffusion, economies of scale, technical support, partner linkage, strengthening youth entrepreneurship and improving accessibility are necessary. In general, it is observed that the impact of the innovation effect of the SFTs in the agri-food sector is a capable factor for Sustainable Rural Development, provided that, it is introduced within a general restructuring of the Greek rural sector.

Η μετάβαση του αγροδιατροφικού τομέα στην Ελλάδα προς την 4η Γεωργική Επανάσταση και την βιωσιμότητα μέσω υιοθέτησης Τεχνολογιών Ευφυούς Γεωργίας υπόκειται σε ατομικούς περιορισμούς των ενδιαφερομένων μερών/εταίρων και δομικής φύσης εμπόδια. Ωστόσο, τα εμπειρικά δεδομένα παραμένουν περιορισμένα, ώστε να καταστεί κατανοητή η δυναμική του κλάδου τόσο από οικονομική και κοινωνιολογική θέση όσο και από άποψη δημόσιας αγροτικής πολιτικής. Στην παρούσα διδακτορική διατριβή για την μελέτη του θέματος χρησιμοποιούνται συνδυαστικά διάφορες μέθοδοι. Συγκεκριμένα, συνδυάστηκαν δυο εμπειρικές μελέτες σε ομάδες εστίασης ενδιαφερομένων μερών/εταίρων, τρία οικονομετρικά μοντέλα και χωρική στατιστική ανάλυση με Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών των οικονομικών στοιχείων των δικαιούχων παραγωγών φυτικής παραγωγής της Δράσης 4.1.1 Πυλώνα II του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2020 της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τις καινοτόμες επενδύσεις τους σε πάγιο ενεργητικό κεφάλαιο. Οι εμπειρικές μελέτες συμπεριλαμβάνουν δυο δομημένα ερωτηματολόγια. Tο πρώτο απευθύνθηκε σε εταίρους με ειδίκευση στην έρευνα, την πολιτική και την αγορά και το δεύτερο στους εν δυνάμει εφαρμοστές των σχετικών με τις ΤΕΓ τεχνικών. Τα ποιοτικά δεδομένα που συλλέχθηκαν από τον πληθυσμό των εξειδικευμένων εταίρων αξιολογήθηκαν στο θεωρητικό πλαίσιο της Διάχυσης Τεχνολογικής Καινοτομίας με τη χρήση Θεματικής Ανάλυσης και Ανάλυσης Περιεχομένου. Ο σκοπός ήταν να διερευνηθεί η σχέση και η πιθανότητα σύνδεσης και διασύνδεσης της τεχνολογικής μεταβολής με (i) την έρευνα, (ii) την χάραξη και (iii) την εφαρμογή πολιτικών, και (iv) την αγορά. Τα ποσοτικά δεδομένα που συλλέχθηκαν από τον δεύτερο πληθυσμό, αυτόν των γεωπόνων, με θεωρητικό υπόβαθρο το Νεοκλασικό υπόδειγμα του Τέλειου Ανταγωνισμού, πέραν των περιγραφικών μεθόδων που παρουσίασαν συνοπτικά τα χαρακτηριστικά του δείγματος, αναλύθηκαν και με επαγωγικές στατιστικές μεθόδους για να αποκαλυφθούν περαιτέρω στατιστικά σημαντικά χαρακτηριστικά των εφαρμοστών που θα κληθούν να υποστηρίξουν τις ΤΕΓ. Μελετήθηκε δηλαδή πως η σχέση του συντελεστή παραγωγής “τεχνική και υλική υποστήριξη” με την εισροή του συντελεστή “τεχνολογική μεταβολή” θα επηρεάσει την καμπύλη ίσου προϊόντος ή ίσης παραγωγής. Για την εξέταση της σχέσης της περιφερειακής βιώσιμης ανάπτυξης με την κλασσική γεωργία, με την ευφυή γεωργία και με την χρηματοδότηση για υιοθέτηση καινοτόμων τεχνολογιών από το ΠΑΑ 2014-2022 αναπτύχθηκαν τρία οικονομετρικά μοντέλα με παράγοντες πρόβλεψης δεκαέξι δείκτες περιφερειακής ανάπτυξης που αντιπροσωπεύουν πέντε από τις πιο γνωστές θεωρίες ανάπτυξης. Τα μοντέλα ανέδειξαν το θεωρητικό υπόβαθρο των φαινομένων που εξετάστηκαν σε σχέση με τις θεωρίες περιφερειακής ανάπτυξης. Τέλος συσχετίστηκαν και συγκρίθηκαν σε μια προσπάθεια να αναδυθούν οι περιορισμοί για την βιώσιμη γεωργική ανάπτυξη στην χώρα. Πραγματοποιήθηκε χωρική στατιστική ανάλυση για τον προσδιορισμό των χωρικών οντοτήτων με μεγάλη συγκέντρωση των ΤΕΓ και εκτίμηση της διάδοσης και διάχυσής τους με την χρήση του στατιστικού δείκτη Kernel’s Density. Όλα τα παραπάνω συνεισφέρουν εμπειρικά στο θεωρητικό πλαίσιο για την μετάβαση στη βιωσιμότητα και αναλύουν πολλαπλές διαστάσεις που σχετίζονται με την επιτυχία της και τα αποτελέσματα στο σύνολό τους είναι ενδεικτικά της πρώιμης φάσης υιοθέτησης που διέρχονται οι ΤΕΓ στην Ελλάδα. Οι περιορισμοί για την εξάπλωση των τεχνολογιών αυτών έγκειται στις υποβαθμισμένες ή ανύπαρκτες υποδομές, στην ελλιπή επικοινωνία των εταίρων στην χάραξη πολιτικών και την εφαρμογή τους, στην περιορισμένη τεχνική υποστήριξη των ΤΕΓ και στην εν πολλώ διάρρηξη του κοινωνικού ιστού της υπαίθρου. Για την περαιτέρω διάχυσή τους αναγκαία είναι η ύπαρξη οικονομιών κλίμακας, η τεχνική υποστήριξη, η διασύνδεση των εταίρων, η ενίσχυση της νεανικής επιχειρηματικότητας και η βελτίωση της προσβασιμότητας. Γενικότερα, διαπιστώνεται ότι η επίδραση της καινοτομίας που εισάγουν οι ΤΕΓ στον αγροδιατροφικό τομέα είναι ικανός παράγοντας για την Βιώσιμη Αγροτική Ανάπτυξη στο μέτρο που αυτή εισαχθεί εντός μιας γενικότερης αναδιάρθρωσης της ελληνικής υπαίθρου χώρας.