Η ιστορική τεχνολογία και η παραγωγική διαδικασία της σπογγαλιείας στην Κάλυμνο, από τις απαρχές στην κορύφωση και την παρακμή: οι επιπτώσεις στο κοινωνικό και οικιστικό πλαίσιου του νησιού

Abstract

The subject of this doctoral thesis is sponge harvesting as a productive activity as practiced in Kalymnos mainly in the period 1850-1960. This time period covers the growth of industrialized activity, its heyday, and its gradual decline. This thesis consists of the following synthetic elements-sectors of this activity: the technological, the residential and the socio-economic. The first synthetic element-sector is the technological one, which includes the methods of diving and harvesting sponges, as they evolved over time. It also includes the sponge processing techniques, whether they were practiced at sea or on land, as well as the equipment involved over time, its operating principles and its manufacturing specifications. It also includes traditional processes to maintain sponge boats. In the second synthetic element - sector, the residential, are included the buildings that hosted the activity as sponge warehouses or administration buildings, but also those that hosted the people practicing the activity, as residences. Also, buildings that were both residences and areas for the development of cottage industry activity. Buildings that trained people in naval professions and buildings that practiced technical professions regarding sponge industry, e.g. ship repair zone and machine shops. Furthermore, this section includes the spatial development of settlements alongside the development of industrial sponge industry, with a strong correlation between them. The third synthetic element is the socio-economic. It includes the establishment of the sponge business, its technical and economic analysis, the economic footprint of the industry on the island of Kalymnos.

Αντικείμενο της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η σπογγαλιεία ως παραγωγική δραστηριότητα όπως αυτή ασκήθηκε στην Κάλυμνο, κατά κύριο λόγο την περίοδο 1850-1960. Η χρονική περίοδος αυτή καλύπτει την ανάπτυξη της βιομηχανοποιημένης δραστηριότητας, την ακμή της, και τον σταδιακό μαρασμό. Η παρούσα διατριβή αποτελείται από τα εξής συνθετικά στοιχεία-τομείς της δραστηριότητας αυτής: το τεχνολογικό, το οικιστικό και το κοινωνικοοικονομικό. Το πρώτο συνθετικό στοιχείο-τομέας είναι ο τεχνολογικός, που περιλαμβάνει τις μεθόδους κατάδυσης και αλίευσης των σπόγγων, όπως αυτές εξελίχθηκαν διαχρονικά. Ακόμα περιλαμβάνει τις τεχνικές επεξεργασίας των σπόγγων, είτε αυτές ασκούνταν εν πλω, είτε επί ξηράς καθώς και τον εμπλεκόμενο εξοπλισμό διαχρονικά, τις αρχές λειτουργίας του και τις προδιαγραφές κατασκευής του. Περιλαμβάνει επίσης την ναυπηγική, προκειμένου να κατασκευάζονται και να συντηρούνται τα σπογγαλιευτικά σκάφη. Στο δεύτερο συνθετικό στοιχείο - τομέα, τον οικιστικό, περιλαμβάνονται τα κτήρια που φιλοξένησαν την δραστηριότητα ως σπογγαλιευτικές αποθήκες ή κτήρια διοίκησης, αλλά και αυτά που φιλοξένησαν τους ασκούντες την δραστηριότητα, ως κατοικίες. Ακόμα, κτήρια που αποτέλεσαν τόσο κατοικίες όσο και χώρους ανάπτυξης οικοτεχνικής δραστηριότητας. Κτήρια που εκπαίδευσαν άτομα στην σπογγαλιεία (επαγγελματικές σχολές) και κτήρια που ασκούσαν τεχνικά επαγγέλματα παρά την σπογγαλιεία, π.χ. ναυπηγεία και μηχανουργεία. Ακόμα, η ενότητα αυτή περιλαμβάνει την χωροταξική εξέλιξη των οικισμών παράλληλα με την ανάπτυξη της βιομηχανικής σπογγαλιείας, με πολύ σημαντική συσχέτιση μεταξύ τους. Το τρίτο συνθετικό στοιχείο είναι το κοινωνικοοικονομικό. Περιλαμβάνει την σύσταση της σπογγαλιευτικής επιχείρησης, την τεχνικοοικονομική ανάλυση της, το οικονομικό αποτύπωμα της βιομηχανίας στο νησί της Καλύμνου.