H εκπαίδευση στα ιταλοκρατούμενα Δωδεκάνησα μέσα από το πλαίσιο της εθνικής ιδεολογίας: το παράδειγμα της Καλύμνου (1912-1943)

Abstract

Η παρούσα διατριβή επιχείρησε να εξετάσει, μέσα από το πρίσμα της εθνικής ιδεολογίας, τη διασύνδεση εκπαίδευσης και εθνικής ταυτότητας-συνείδησης, λαμβάνοντας το παράδειγμα της Καλύμνου, κατά την περίοδο της ιταλοκρατίας (1912-1943). Ορίστηκαν ορισμένες υποθέσεις εργασίας για διερεύνηση και πιο συγκεκριμένα: 1) Η διασύνδεση των τοπικών πολιτικών και κοινωνικών ιδιαιτεροτήτων της Καλύμνου με την εκπαίδευση του νησιού. 2) Τα εθνικά χαρακτηριστικά της εκπαίδευσης, η πρόσληψή τους από τους Καλύμνιους και η διαφορά στην ένταση ανάλογα με την περιρρέουσα πολιτική ατμόσφαιρα. 3) Η σύνδεση της εκπαίδευσης στην Κάλυμνο με τη θρησκεία και το κοινοτικό καθεστώς. 4) Η απείθεια στις εκπαιδευτικές επεμβάσεις των Ιταλών. 5) Η σύνδεση της αντίδρασης στην ιταλική εκπαιδευτική πολιτική σε συνδυασμό με το υψηλό εκπαιδευτικό επίπεδο του νησιού. 6) Ο ρόλος των εκπαιδευτικών, μέσω της εκπαίδευσης, στο πλαίσιο της προσπάθειας για διατήρηση της ελληνικής εθνικής ταυτότητας. Η διατριβή διαρθρώνεται σε έξι κεφάλαια: Αφού προηγήθηκε μια «Εισαγωγή», στην οποία καταγράφονται: ο σκοπός και το αντικείμενο της έρευνας, οι άξονες της μελέτης, οι υποθέσεις εργασίας, η μεθοδολογία, τα μεθοδολογικά ζητήματα – προβλήματα, η ερευνητική μέθοδος, οι δυσχέρειες στην έρευνα, στο πρώτο κεφάλαιο, γίνεται αναφορά: στη διαλεκτική εκπαίδευσης και κοινωνίας, στη σχέση: εκπαίδευσης – εξουσίας, εκπαίδευσης – οικονομίας, εκπαίδευσης – εθνικής ταυτότητας, στη σημασία της παιδείας για την εθνική χειραφέτηση και στο Νεοελληνικό Διαφωτισμό, στον εθνοκεντρισμό στην ελληνική εκπαίδευση, στα μαθήματα ταυτότητας στην ελληνική εκπαίδευση, στη σχέση εθνικής ταυτότητας και γλώσσας. Το δεύτερο κεφάλαιο αναφέρεται: στην ιπποτοκρατία και την τουρκοκρατία στα Δωδεκάνησα, στην κατάσταση στο νησί της Καλύμνου στις συγκεκριμένες περιόδους, στην ιταλοκρατία, γερμανοκρατία, αγγλική κατοχή, στην ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου στο ελληνικό κράτος, στην ιταλοκρατία στην Κάλυμνο. Το τρίτο κεφάλαιο αναφέρεται: στην πρώτη εκπαιδευτική ανάπτυξη στο νησί της Καλύμνου, στο ρόλο της Εκκλησίας, στην εκπαιδευτική σύνδεση με την Ελλάδα, στην άνθηση της παιδείας (μέσα 19ου αι. – αρχές 20ου), στο ρόλο των ευεργετών στην εκπαιδευτική ανάπτυξη, στην ίδρυση της Εφορείας Σχολών Καλύμνου. Το τέταρτο κεφάλαιο αναφέρεται: στην εκπαιδευτική δράση Δημογεροντίας – Δημαρχίας Καλύμνου, στην Εφορεία Σχολών, στη σχέση Εκκλησίας – εκπαίδευσης – εθνικής ιδεολογίας, στα σχολεία, τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές του νησιού, στον Κανονισμό λειτουργίας των Σχολών. Το πέμπτο κεφάλαιο αναφέρεται: στην ανάληψη της εξουσίας από το Λάγκο και στη συνέχεια από το Ντε Βέκκι και στον έλεγχο της εκπαίδευσης στο πλαίσιο της ιταλικής εκπαιδευτικής πολιτικής, στα κομβικά σημεία της ιταλικής εκπαιδευτικής πολιτικής, στις ιταλικές επεμβάσεις στην κατεύθυνση του ελέγχου της εκπαίδευσης και στις πιέσεις – διώξεις των αντιφρονούντων, στη γλωσσική πολιτική των Ιταλών στην εκπαίδευση, στον έλεγχο του εκπαιδευτικού προσωπικού και των διδασκόμενων βιβλίων, στα ιταλικά σχέδια για Πανεπιστήμιο, στις επεμβάσεις στο νησί της Καλύμνου. Το έκτο κεφάλαιο αναφέρεται: στην εθνική διάσταση της εκπαιδευτικής πολιτικής στα Δωδεκάνησα, στη στάση της ελληνικής κυβέρνησης και του Πατριαρχείου στο Σχολικό Κανονισμό του 1926, στην οικονομική διάσταση στο εκπαιδευτικό, στο ζήτημα της εγγραφής στα ελληνικά πανεπιστήμια Δωδεκανησίων φοιτητών, στις δωδεκανησιακές αλυτρωτικές οργανώσεις σε σχέση με την εκπαίδευση των Δωδεκανήσων, στις καλυμνιακές αντιστασιακές οργανώσεις, στις δωδεκανησιακές οργανώσεις του εξωτερικού, στη συμπόρευση της εκπαίδευσης στην Κάλυμνο με αυτήν στην Ελλάδα, στην προμήθεια των βιβλίων στο νησί της Καλύμνου, στις ενέργειες της Δημαρχίας Καλύμνου υπό το πρίσμα της εθνικής διάστασης της εκπαίδευσης, στην εθνική δράση των κυριότερων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων στην Κάλυμνο, στις αντιστασιακές ενέργειες μαθητών απέναντι στα ιταλικά εκπαιδευτικά μέτρα, στη δράση των εκπαιδευτικών του νησιού υπό το πρίσμα της εθνικής ιδεολογίας, στις προσωπικότητες από το νησί της Καλύμνου με εθνική δράση, σε ιερείς-εκπαιδευτικούς του νησιού με αλυτρωτική δράση. Τέλος, παρατίθενται τα επιλογικά συμπεράσματα και οι προτάσεις για συνέχιση της έρευνας.