Το σταντ-απ κόμεντι στην Ελλάδα

Abstract

Stand-up comedy is a very widespread type of live show in the Western world. It appeared in the United States and the United Kingdom around the middle of the 20th century; its roots, however, can be traced back to the live musical performances with elements of comic prose that had been performed in those countries since the mid-19th century. The main characteristic of the genre is the breaking of the so-called 'fourth wall' and the direct contact between the person (or persons) on stage and the audience: the comedian addresses the audience and often interacts with them. In Greece, stand-up comedy was introduced in the mid-1970s, although it was not referred to by that name until almost two decades later. A decisive factor for its introduction was the return of comedian Vassilis Triantafyllidis (stage name: Harry Klynn) in the winter of 1974, after having lived and worked for a good ten years in the stand-up scenes of North America (Montreal, Chicago, New York), either as a performer or as a writer of comedy routines for other comedians. In the following years, this kind of live comedy –mostly one-man show– remained on the fringe, as an alternative and rather underground type of show. In the mid-1990s, director Lucia Rikaki formed a group of semi-professional comedians who gave regular performances in Athens, in which stand-up comedy was for the first time in Greece called by its name. The filming of the performances and their screening on a nationwide TV channel gave a significant boost to stand-up comedy and made it a recognisable theatrical genre to the general public. Another boost was given in the early 2010s, with the return of two Greek comedians who had successfully worked and performed abroad, Lambros Fisfis and Katerina Vrana. During the first half of the decade, there were held in Athens and Thessaloniki the first regular open-mic shows. At the same time, several venues all around Athens and Thessaloniki served as comedy clubs, while comedy festivals were organised on a yearly basis. Since then, stand-up comedy has been enjoying a steady and rapid boom as a genre.

Το σταντ-απ κόμεντι είναι ένα πολύ διαδεδομένο είδος ζωντανού θεάματος στον δυτικό κόσμο. Εμφανίστηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο γύρω στα μέσα του 20ού αιώνα, οι ρίζες του, ωστόσο, μπορούν να εντοπιστούν στις ζωντανές μουσικές παραστάσεις με στοιχεία κωμικής πρόζας που δίνονταν στις χώρες αυτές από τα μέσα του 19ου αιώνα. Το κύριο χαρακτηριστικό τού είδους είναι το σπάσιμο του λεγόμενου «τέταρτου τοίχου» και η άμεση επαφή μεταξύ του προσώπου (ή των προσώπων) επί σκηνής και του κοινού: ο κωμικός απευθύνεται στο κοινό και συχνά αλληλεπιδρά με αυτό. Στην Ελλάδα, το σταντ-απ κόμεντι εισήχθη στα μέσα της δεκαετίας του 1970, αν και δεν αναφερόταν με αυτό το όνομα παρά μόνο μετά από σχεδόν δύο δεκαετίες. Καθοριστικός παράγοντας για την εισαγωγή του ήταν η επιστροφή του κωμικού Βασίλη Τριανταφυλλίδη (καλλιτεχνικό ψευδώνυμο: Χάρρυ Κλυνν) τον χειμώνα τού 1974, αφού είχε ζήσει και εργαστεί για δέκα και πλέον χρόνια στις σταντ-απ σκηνές τής Βόρειας Αμερικής (Μόντρεαλ, Σικάγο, Νέα Υόρκη), είτε ως περφόρμερ είτε ως συγγραφέας κωμικών κειμένων για άλλους κωμικούς. Τα επόμενα χρόνια, αυτό το είδος ζωντανής -κυρίως μονοπρόσωπης- κωμωδίας παρέμεινε στο περιθώριο, ως εναλλακτικό και μάλλον υπόγειο είδος θεάματος. Στα μέσα τής δεκαετίας τού 1990, η σκηνοθέτις Λουκία Ρικάκη δημιούργησε μια ομάδα ημιεπαγγελματιών κωμικών που έδιναν τακτικές παραστάσεις στην Αθήνα· τότε το σταντ-απ κόμεντι αποκλήθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα με το όνομά του. Η βιντεοσκόπηση των παραστάσεων και η προβολή τους σε τηλεοπτικό κανάλι πανελλαδικής εμβέλειας έδωσε σημαντική ώθηση στο είδος και το κατέστησε αναγνωρίσιμο στο ευρύ κοινό. Μια επιπλέον ώθηση δόθηκε στις αρχές τής δεκαετίας τού 2010, με την επιστροφή δύο Ελλήνων κωμικών που είχαν εργαστεί με επιτυχία στο εξωτερικό, του Λάμπρου Φισφή και της Κατερίνας Βρανά. Κατά το πρώτο μισό της δεκαετίας, πραγματοποιήθηκαν στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη οι πρώτες τακτικές παραστάσεις ανοιχτού μικροφώνου (open mic). Παράλληλα, αρκετοί χώροι σε όλη την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη λειτουργούσαν ως κόμεντι κλαμπ και διοργανώνονταν σε ετήσια βάση φεστιβάλ κωμωδίας. Έκτοτε, το σταντ-απ κόμεντι γνωρίζει μια σταθερή και ραγδαία άνθηση ως είδος.