Βασικοί άξονες εργατικού ποινικού δικαίου: η ποινική προστασία του εργαζόμενου, των αποδοχών του και της συνδικαλιστικής του ελευθερίας

Abstract

This dissertation explores specific interception points between labour and criminal law. In particular, it studies the criminal protection of workers from crimes committed by their employer or their employer's representatives in the context of working under dependance and in relation to its terms. In that sense, it covers almost every aspect of labour law: it is structured around the criminal protection in relation to health and safety measures, working time limits, in-time payment of workers, re-employment of wrongfully dismissed workers, and their collective labour freedom. The dissertation starts with a presentation (as complete as possible within its remits) of the hundreds of labour criminal law provisions that entered into force since the very formation of labour law, at the beginning of last century, and until today. Then, it sets out to solve the problems that arise as to which provision has abolished which and which provisions are in force today. This contribution takes into account not only how chaotically labour criminal law provisions have been shaped over the years, but also their vagueness that leads to their non-applicability. Other methodological problems arising from this synergy between criminal and labour law relate to the possible conflict between the principles of each of these fields of law in relation to the interpretation of labour criminal law provisions. Should labour criminal law be harmonised with the rules and principles of labour law? These issues are examined also with regards to the concepts of "worker" and "employer" under labour criminal law. The relevant chapters first study whether these concepts are required in order to apply labour criminal law. Then, they discuss specific working relationships, where some workers are excluded from the protection provided or where more than one person appear to be the employer (eg. in cases where the worker is assigned to a different employer, in outsourcing contracts and in transfer of undertakings). Another issue the dissertation studies is the criminal handling of the employer's error of law regarding the rules of labour law that complement the definition of certain criminal offences. Finally, along with specific interpretation problems that arise for each of these crimes, the last part of the dissertation examines whether labour crimimal law is indeed a separate area of law, devoted to the protection of workers, and whether working under dependance could be recognised as the protected legal good for individual labour criminal law provisions. Also, it is discussed whether this is compatible with an empirical approach to crime and the ultima ratio principle. On the whole, the dissertation wishes to put labour criminal law at the forefront, but also to (re)evaluate its role. Do we need such provisions or is it reasonable that many of them have fallen into disuse? Ultimately, is labour criminal law in conflict with criminal law principles or with certain politico-economic choices?

Η διατριβή μελετά συγκεκριμένα σημεία τομής μεταξύ εργατικού και ποινικού δικαίου και, ειδικότερα, την ποινική προστασία των εργαζομένων από εγκλήματα που διαπράττονται από τον εργοδότη τους ή εκπρόσωπούς του, στο πλαίσιο της εξαρτημένης εργασίας και σχετικά με τους όρους αυτής. Υπό αυτή την έννοια, καταλαμβάνει ολόκληρο σχεδόν το εργατικό δίκαιο, ασχολούμενη με την ποινική προστασία κατά παραβιάσεων των μέτρων για την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων και των χρονικών ορίων εργασίας, της μη εμπρόθεσμης καταβολής των αποδοχών τους, της άρνησης πραγματικής απασχόλησης των άκυρα απολυθέντων εργαζομένων, και κατά παραβιάσεων της συνδικαλιστικής τους ελευθερίας. Ξεκινά με μια πλήρη κατά το δυνατό παρουσίαση των εκατοντάδων διατάξεων του εργατικού ποινικού δικαίου από τη γέννησή του, στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, μέχρι και σήμερα. Στη συνέχεια, επιχειρεί να ξεκαθαρίσει το ιδιαίτερα θολό τοπίο σχετικά με την αναζήτηση των σήμερα ισχυουσών διατάξεων του εργατικού ποινικού δικαίου. Η συμβολή αυτή λαμβάνει υπόψη τόσο τη χαοτική κατάσταση της σχετικής νομοθεσίας όσο και το ζήτημα της αοριστίας κάποιων από τις διατάξεις αυτές, στο πλαίσιο της ευρύτερης προβληματικής των λευκών ποινικών νόμων. Η σύζευξη αυτή, όμως, του ποινικού με το εργατικό δίκαιο αναδεικνύει περαιτέρω μεθοδολογικά προβλήματα ως προς την πιθανή σύγκρουση αρχών των δύο αυτών πεδίων του δικαίου σχετικά με την ερμηνεία των διατάξεων του εργατικού ποινικού δικαίου και απαιτεί τη διερεύνηση του κατά πόσο το εργατικό ποινικό δίκαιο οφείλει να εναρμονίζεται με το εργατικό. Το ίδιο ερώτημα προβάλλει και κατά την ερμηνεία του "εργαζομένου" και του "εργοδότη" στο εργατικό ποινικό δίκαιο. Τα σχετικά κεφάλαια εκκινούν με τη διερεύνηση του κατά πόσο προϋποτίθενται πράγματι οι έννοιες αυτές στο εργατικό ποινικό δίκαιο, για να φτάσουν στη συνέχεια να εμβαθύνουν σε ειδικότερες εργασιακές σχέσεις, όπου υπάρχουν εξαιρέσεις στην προστασία των εργαζομένων ή εμφανίζονται περισσότεροι από ένας υποψήφιοι εργοδότες, όπως στο δανεισμό των εργαζομένων, τις συμβάσεις outsourcing και τη μεταβίβαση επιχειρήσεων. Επιπλέον, σε χωριστό κεφάλαιο περιλαμβάνεται η εξέταση του ειδικότερου προβλήματος της ποινικής αντιμετώπισης της πλάνης του εργοδότη σχετικά με κανόνες της εργατικής νομοθεσίας που συμπληρώνουν το αξιόποινο. Τέλος, πλάι στα ειδικά προβλήματα ερμηνείας που προσεγγίζονται στο τελευταίο μέρος της διατριβής ξεχωριστά για καθένα από τα εγκλήματα του εργατικού ποινικού δικαίου, διερευνάται κατά πόσο πρόκειται πράγματι για μια ειδική προστασία των εργαζομένων, ακόμα και υπό την έννοια της θεώρησης της εξαρτημένης εργασίας ως του καθολικά προστατευόμενου έννομου αγαθού των εγκλημάτων του ατομικού εργατικού ποινικού δικαίου, και κατά πόσο αυτό είναι συμβατό ιδίως με την εμπειρική προσέγγιση του αδίκου και την αρχή της θεώρησης του ποινικού δικαίου ως ultima ratio. Με τα παραπάνω, η διατριβή φιλοδοξεί να φέρει στο προσκήνιο το αίτημα της (επαν)αξιολόγησης της σημασίας του εργατικού ποινικού δικαίου. Πρόκειται για διατάξεις που καλώς υπάρχουν ή δικαιολογημένα πολλές έχουν υποπέσει σε αχρησία; Και, τελικά, το εργατικό ποινικό δίκαιο συγκρούεται με αρχές του ποινικού δικαίου ή με την εφαρμογή συγκεκριμένων πολιτικο-οικονομικών επιλογών;