Το σχολείο της εθνικοφροσύνης (1949-1974): εκπαιδευτική πολιτική και διδακτική πράξη στο δημοτικό σχολείο της μετεμφυλιακής Ελλάδας

Abstract

The present study explores the ways the controlling – educational and non-educational – mechanisms and particularly the very existence of the teacher's individual service file, as well as the supervisory and evaluative procedures, functions and activities it recorded, determined the teacher’s employee behavior and development and to what extent they influenced his teaching practice and his social relations, among them his ideological and social role inside and outside the school. The investigation of this question highlights a different aspect of everyday school life, showing how central educational policies shaped the physiognomy of the post-war school, what we define as the school of National-Mindedness. The data in the individual files enable us to study how teachers moved during the specific time period, from the era of the civil war till the fall of the dictatorship, within the framework set by the triangle ‘educational policy and legislation/dominant pedagogy/inspectors’; to examine how the in-school and out of school controlling mechanisms were reconstructed and to survey the extent of their effectiveness on teachers and students corps; to investigate the degree of consolidation of National-Mindedness perceptions within the field of school practices, taking into account the development of educational struggles and movements, the proclaimed perceptions of educational currents or institutions, as well as the tacit or latent resistance of teachers.

Η παρούσα μελέτη διερευνά με ποιους τρόπους οι ελεγκτικοί – εκπαιδευτικοί και μη εκπαιδευτικοί – μηχανισμοί, η ίδια η ύπαρξη του υπηρεσιακού ατομικού φακέλου του δασκάλου και των εποπτικών και αξιολογικών διαδικασιών, λειτουργιών και δραστηριοτήτων που κατέγραφε, καθόριζαν την υπαλληλική συμπεριφορά και εξέλιξη του και σε ποιο βαθμό επηρέαζαν τη διδακτική του πράξη αλλά και τις κοινωνικές του σχέσεις, μεταξύ αυτών και τον ιδεολογικό και κοινωνικό του ρόλο εντός και εκτός σχολείου. Η διερεύνηση αυτού του ερωτήματος φωτίζει από μια διαφορετική πλευρά τη σχολική καθημερινότητα καταδεικνύοντας πως οι κεντρικές εκπαιδευτικές πολιτικές διαμόρφωσαν τη φυσιογνωμία του μεταπολεμικού σχολείου, αυτού που ορίζουμε ως σχολείο της εθνικοφροσύνης. Τα δεδομένα των ατομικών φακέλων μας επιτρέπουν να μελετήσουμε πως κινήθηκαν οι δάσκαλοι και οι δασκάλες στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, από τα χρόνια του εμφυλίου έως την πτώση της δικτατορίας, μέσα στο πλαίσιο που έθετε το τρίγωνο εκπαιδευτική πολιτική και νομοθεσία/κυρίαρχη παιδαγωγική/επιθεωρητές. Να εξετάσουμε πως ανασυγκροτήθηκαν οι σχολικοί και εξωσχολικοί μηχανισμοί ελέγχου και να ελέγξουμε τον βαθμό της αποτελεσματικότητάς τους στο σώμα των δασκάλων αλλά και στο μαθητικό σώμα. Να διερευνήσουμε τον βαθμό εμπέδωσης των εθνικοφρόνων αντιλήψεων στο πεδίο των σχολικών πρακτικών συνεκτιμώντας την ανάπτυξη εκπαιδευτικών αγώνων και κινημάτων, τις διακηρυγμένες αντιλήψεις εκπαιδευτικών ρευμάτων ή φορέων αλλά και τις σιωπηρές ή λανθάνουσες αντιστάσεις των εκπαιδευτικών.