Επίδραση αμπελουργικών τεχνικών στα χαρακτηριστικά της αμπέλου που διαμορφώνουν την ποιότητα των οίνων της ποικιλίας ‘Ξινόμαυρο’ (Vitis vinifera L.)

Abstract

The Greek winegrape variety ‘Xinomavro’ is late ripening, vigorous and productive, while the resulting wines are characterized by reduced color, high acidity and astringency due to the increased content of tannins in the skins and seeds. The final organoleptic characteristics of Xinomavro wines are decisively influenced by the growing conditions and the applied agronomic practices. In order to investigate the response of the 'Xinomavro' variety to the most important cultivation practices, four independent experiments were set up: irrigation at different developmental stages of the annual vine cycle, defoliation in the fruiting zone at different stages of the annual cycle, modification of pruning length and bud load and, finally, the use of rootstocks of different vigor. Irrigation application time had a significant effect on all parameters of water relations and physiology. The reduced values of photosynthetic parameters and water potential in non-irrigated plants were accompanied by the reduction of shoot growth and the creation of more favorable conditions for the accumulation of sugars and anthocyanins in berries. On the contrary, continuous irrigation was associated with increased vigour and production and decreased color stability. Irrigation at the end of the ripening period increased production only slightly, compared to non-irrigated plants, without a significant reduction in grape sugar and anthocyanins. The application time of defoliation affected the growth, yield and the characteristics of the grapes, due to changes in the microclimate of the grapes as well as in the distribution of the photosynthates within the plant. Early defoliation (berry set) reduced leaf area and production, while defoliation at veraison did not have a significant effect on growth and yield components compared to the control (without defoliation). Both application times modified grape microclimate, increasing the accumulation of sugar and phenolic components in the berries, with a higher percentage of the more stable forms of anthocyanins. In addition, early leaf removal had a significant effect on berry anatomical properties (higher skin / flesh ratio) which suggests that early leaf removal is a very effective viticultural technique for the production of rich red wines but also in preventing fungal infections. On the contrary, defoliation at veraison is a practice with milder effects on both vine production and berry chemical components. The modification of bud load and pruning length proved to be extremely effective in controlling the size of leaf area and yield. Doubling the load on canes was associated with fewer buds / vine as well as lower grape weight. In contrast, the increase in load on spurs led to a large growth of the secondary leaf area leading to the creation of a dense foliage with greater shading. Microclimate modification altered the skin/flesh ratio and the concentration of phenolic compounds in berries. Finally, in terms of rootstock selection, the use of rootstocks of lower vigour (101-14 MGt and 3309 C) conferred lower growth and yield potential to the scion variety, improving the quality characteristics of grapes through the mediation of water conditions and canopy microclimate.

Η οινοποιήσιμη ποικιλία αμπέλου ‘Ξινόμαυρο’ είναι όψιμη, ζωηρή και παραγωγική, ενώ οι οίνοι που προκύπτουν χαρακτηρίζονται από μειωμένο χρωματισμό, υψηλή οξύτητα και στυπτικότητα λόγω αυξημένης περιεκτικότητας των ταννινών σε φλοιούς και γίγαρτα. Οι τελικοί οργανοληπτικοί χαρακτήρες των οίνων του Ξινόμαυρου επηρεάζονται καθοριστικά από τις συνθήκες καλλιέργειας και τις εφαρμοζόμενες πρακτικές. Προκειμένου να διερευνηθεί η απόκριση της ποικιλίας ‘Ξινόμαυρο’ στις πιο σημαντικές από τις καλλιεργητικές επεμβάσεις, εγκαταστάθηκαν τέσσερις ανεξάρτητοι μεταξύ τους πειραματισμοί: άρδευση σε διαφορετικά αναπτυξιακά στάδια του ετήσιου κύκλου της αμπέλου, ξεφύλλισμα σε διαφορετικά στάδια του ετήσιου κύκλου της αμπέλου, ύψος και κατανομή του φορτίου κατά το χειμερινό κλάδεμα και χρήση υποκειμένου διαφορετικής ζωηρότητας. Ο χρόνος εφαρμογής της άρδευσης είχε σημαντική επίδραση σε όλες τις παραμέτρους των υδατικών σχέσεων και της φυσιολογίας. Οι μειωμένες τιμές των φωτοσυνθετικών παραμέτρων και του υδατικού δυναμικού στα μη αρδευόμενα φυτά συνοδεύτηκαν από τη μείωση της βλαστικής ανάπτυξης και τη διαμόρφωση ευνοϊκότερων συνθηκών για την συσσώρευση σακχάρων και ανθοκυανινών στην ράγα. Αντίθετα η συνεχής άρδευση συνδέθηκε με αύξηση της ζωηρότητας και παραγωγής και μείωση της σταθερότητας του χρώματος. Η άρδευση στο τέλος της περιόδου ωρίμανσης αύξησε την παραγωγή, σε σύγκριση με τα μη αρδευόμενα πρέμνα, χωρίς σημαντική μείωση των σακχάρων και των ανθοκυανινών στις ράγες. Ο χρόνος εφαρμογής του ξεφυλλίσματος επηρέασε την αύξηση, την παραγωγή και τα χαρακτηριστικά της σταφυλής, εξαιτίας αλλαγών στο μικροκλίμα των σταφυλιών όσο και στην κατανομή των προϊόντων της φωτοσύνθεσης στο πρέμνο. Το πρώιμο ξεφύλλισμα (καρπόδεση) περιόρισε την φυλλική επιφάνεια και την παραγωγή, ενώ το ξεφύλλισμα στον περκασμό δεν είχε σημαντική επίδραση στη βλαστική αύξηση του πρέμνου και στην παραγωγή σε σχέση με το μάρτυρα (χωρίς ξεφύλλισμα). Και οι δύο χρόνοι εφαρμογής διαφοροποίησαν το μικροκλίμα στο περιβάλλον των σταφυλιών αυξάνοντας τη συσσώρευση σακχάρων και φαινολικών συστατικών στις ράγες με μεγαλύτερη ποσοστιαία αναλογία των σταθερότερων μορφών ανθοκυανινών. Επιπλέον, το πρώιμο ξεφύλλισμα είχε σημαντική επίδραση στα ανατομικά χαρακτηριστικά της ράγας (μεγαλύτερη αναλογία φλοιού/σάρκας) γεγονός που επιτρέπει την πρόταση του πρώιμου ξεφυλλίσματος ως μιας τεχνικής καλλιέργειας της αμπέλου ιδιαίτερα αποτελεσματικής στην παραγωγή πλούσιων ερυθρών οίνων αλλά και στην πρόληψη μυκητολογικών προσβολών. Αντίθετα, το ξεφύλλισμα στο περκασμό θα μπορούσε να αποτελέσει μια πρακτική με ηπιότερες επιδράσεις τόσο στην παραγωγή όσο και στα χημικά συστατικά της ράγας. Η τροποποίηση του φορτίου στο κλάδεμα αποδείχθηκε εξαιρετικά αποτελεσματική στον έλεγχο της αύξησης της φυλλικής επιφάνειας και των σταφυλιών. Ο διπλασιασμός του φορτίου σε κλάδεμα αμολυτής συνδέθηκε με λιγότερους οφθαλμούς/πρέμνο, όσο και από μικρότερο βάρος σταφυλής. Αντίθετα, η αύξηση του φορτίου σε κλάδεμα βραχύ οδήγησε σε μεγάλη ανάπτυξη της δευτερεύουσας φυλλικής επιφάνειας οδηγώντας στη δημιουργία ενός πυκνού φυλλώματος με μεγαλύτερη σκίαση. Η τροποποίηση του μικροκλίματος οδήγησε σε αύξηση της συμμετοχής φλοιών και γιγάρτων στη ράγα στις μεταχειρίσεις αμολυτής και μεγαλύτερη συγκέντρωση φαινολικών ενώσεων. Τέλος, σε ό,τι αφορά την επιλογή υποκειμένου, τα υποκείμενα μικρότερης ευρωστίας (101-14 MGt και 3309 C) προσέδωσαν μικρότερη ζωηρότητα και παραγωγή ενώ βελτίωσαν τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των σταφυλιών μέσα από τη διαμόρφωση περισσότερο ελλειμματικών υδατικών συνθηκών και πιο «ανοικτού» μικροκλίματος στο περιβάλλον των σταφυλιών.