Το δικαίωμα στη δημόσια διαβούλευση στο ενωσιακό και ελληνικό δημόσιο δίκαιο: μια συγκριτική θεώρηση με τις έννομες τάξεις της Γαλλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου

Abstract

This thesis examines the right to public consultation in the European and Greek public law in comparison to the law of France and the United Kingdom. It is articulated into two chapters questioning the legislation and the judicial protection of the right to public consultation. The thesis targets to identify public consultation as a “legal relation”. For that reason, the legislative definition of the right is at the epicenter of the study. A basic aspect of this thesis is the integration of rules of the public consultation into the internal public law. The relevant legislative waves are presented historically. The obligation of the administration or the legislator to conduct a public consultation is not the same in these legal orders. Besides, the concept of the Constitution and the sources of constitutional rules differ from one another. Furthermore, all participatory rights are not enshrined in the Constitution. It is also to underline that there are restrictions of the obligation of the administration or the legislator to conduct a consultation. Nevertheless, the public dialogue continues to exist in any case. This thesis provides criteria of interpretation for the organizational part of the Constitution and examines a theory of «organizational acquis» for procedural consultative rights. Furthermore, the types and the scope of judicial review regarding the right to public consultation are reconsidered. The legitimate interest, the presumption of knowledge, the difference between the protection of the right to public consultation and the protection of its procedural guarantees, the transboundary public consultation, the extracontractual responsibility of the State regarding the right to public consultation and the prior market consultations in public procurement are discussed in this thesis.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή πραγματεύεται το δικαίωμα στη δημόσια διαβούλευση στο Ενωσιακό και Ελληνικό δημόσιο δίκαιο συγκριτικά με τις έννομες τάξεις της Γαλλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου. Η διατριβή διαρθρώνεται σε δύο κεφάλαια με άξονα την κατοχύρωση του διαβουλευτικού δικαιώματος και τη δικονομική προστασία του. Σε πρώτο πλαίσιο προσδιορίζεται η δημόσια διαβούλευση ως «έννομη σχέση». Επιλέγεται να έρθει στο επίκεντρο της μελέτης ο de lege lata ορισμός του δικαιώματος. Εξετάζεται αρχικά το περιεχόμενο του δικαιώματος μέσα από τους κανόνες του διεθνούς δικαίου και διερευνάται η ενσωμάτωση των κανόνων αυτών στο ισχύον δημόσιο δίκαιο, ενώ αναλύονται ιστορικά τα νομοθετικά ρεύματα διαβουλευτικών δικαιωμάτων στις επιμέρους εθνικές έννομες τάξεις. Διαπιστώνεται ιδίως ότι η υποχρέωση των δημοσίων οργάνων για δημόσια διαβούλευση δεν κατοχυρώνεται στο ίδιο επίπεδο σε όλες τις υπό μελέτη έννομες τάξεις. Η αντίληψη, ιδίως περί του τι είναι Σύνταγμα και ποια είναι η έκταση των συνταγματικών κανόνων διαφέρει ως ένα βαθμό σε κάθε μία από αυτές. Παρουσιάζεται ο τρόπος με τον οποίο ερμηνεύεται το οργανωτικό μέρος ενός Συντάγματος και ο σύγχρονος θεωρητικός διάλογος γύρω από το ειδικότερο ζήτημα της συνταγματικής κατοχύρωσης ειδικών διαβουλευτικών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων. Γίνεται αναφορά στους περιορισμούς της διαβουλευτικής διαδικασίας. Μεταξύ των άλλων, παρατηρείται ότι η υποχρέωση της διοίκησης ή του νομοθέτη για δημόσια διαβούλευση περιορίζεται υπό έκτακτες συνθήκες. Ωστόσο, ο ευρύτερος δημόσιος διάλογος εξακολουθεί να υπάρχει. Εξετάζεται, γι’ αυτό, η δυνατότητα εφαρμογής μιας θεωρίας περί οργανωτικού κεκτημένου για τα διαδικαστικά διαβουλευτικά δικαιώματα. Σε δεύτερο πλαίσιο, στη διδακτορική διατριβή επανεξετάζεται το είδος και η έκταση του ελέγχου που ασκείται από το Δικαστή. Αναφορικά με τις προϋποθέσεις παραδεκτού άσκησης των ένδικων μέσων και βοηθημάτων για την προστασία του συμμετοχικού δικαιώματος, μελετάται ιδίως το έννομο συμφέρον και το τεκμήριο γνώσης από το οποίο άρχεται η προθεσμία άσκησης ενδίκου μέσου ή βοηθήματος. Στη συνέχεια, γίνεται αναλυτική συστηματοποίηση της νομολογίας αναφορικά με την παραβίαση υποχρέωσης διαβούλευσης και τη παραβίαση των ειδικότερων διαβουλευτικών εγγυήσεων κατά περίπτωση. Διερευνώνται επίσης ορισμένα ειδικά θέματα δικαστικής προστασίας του δικαιώματος συμμετοχής του κοινού και συγκεκριμένα: α) η προστασία της διασυνοριακής διαβούλευσης, β) η αστική ευθύνη του Δημοσίου, λόγω δημόσιας διαβούλευσης και γ) η προκαταρκτική διαβούλευση στις δημόσιες συμβάσεις.