Σύνταξη πλαισίου και διερεύνηση των διαδικασιών για την εφαρμογή του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού στην Ελλάδα

Abstract

Marine areas and especially marine areas in proximity to coastline host a large number of of man-made uses. In recent years, marine areas are under significant and increasing pressure due to: (i) the intensification and the expansion of the existing traditional marine uses; (ii) the emergence of new forms of activities and new marine uses; and (iii) the effects of climate change. Marine area is in direct interrelation to coastal zone which has great environmental, economic and social importance as a large number of people and productive activities, as well as important natural and cultural resources are located there. The Greek marine area is not a typical example of EU marine area as it presents particular: (i) geopolitical, (ii) geomorphological, (iii) geographical, (iv) natural, (v) cultural and (f) socio-economic characteristics. These characteristics make marine area particularly important for the country's socio-economic and environmental sustainability. In 2014, the Directive 2014/89/EU of the European Parliament and of the Council‘ establishing a framework for maritime spatial planning’ (MSP) was enacted establishing a common framework for MSP targeting at the sustainable development of marine economies and marine areas, as well as the sustainable use of marine resources. The EU member States must enact and implement MSP by 31 March 2021 at the latest, by taking into account: (i) the particularities of marine areas; (ii) the existing and future activities and uses and their environmental impacts; and (iii) the land-sea interaction. The present PhD research aims to highlight the particularities of the Greek marine area and to investigate procedures for the effective MSP implementation in Greece. In this direction (i) literature investigation of the theoretical framework and the international,european and national policies and applied practices, (ii) analysis of the current status of the Greek marine area by identifying marine typologies and (c) presentation of key issues related to MSP implementation and monitoring in Greece were realized.As result a comprehensive spatial planning framework through which land and sea issues are addressed simultaneously is proposed, thus ensuring the necessary coherence and compatibility between (a) land and marine uses and activities and (b) applied spatial, sectoral and development policies.

Ο θαλάσσιος χώρος και ειδικότερα ο θαλάσσιος χώρος σε εγγύτητα με την ακτογραμμή αποτελεί υποδοχέα πλήθους ανθρωπογενών δραστηριοτήτων. Με την πάροδο των χρόνων, οι πιέσεις και οι συγκρούσεις στον θαλάσσιο χώρο αυξάνονται λόγω: (α) της εντατικής και εκτατικής ανάπτυξης των υφιστάμενων θαλάσσιων χρήσεων και δραστηριοτήτων, (β) της εμφάνισης νέων χρήσεων και δραστηριοτήτων και (γ) των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Ο θαλάσσιος χώρος βρίσκεται σε άμεση αλληλεξάρτηση – διασύνδεση με τον παράκτιο χώρο, ο οποίος έχει ιδιαίτερη κοινωνική, οικονομική και περιβαλλοντική σημασία και στον οποίο εντοπίζονται (α) μεγάλες πληθυσμιακές συγκεντρώσεις, (β) μεγάλος αριθμός χρήσεων και δραστηριοτήτων, καθώς επίσης και ιδιαίτεροι φυσικοί και πολιτιστικοί πόροι. Ο ελληνικός θαλάσσιος χώρος δεν αποτελεί ένα τυπικό παράδειγμα ευρωπαϊκού θαλάσσιου χώρου, καθώς παρουσιάζει ιδιαίτερα (α) γεωπολιτικά, (β) γεωμορφολογικά,(γ) γεωγραφικά, (δ) φυσικά, (ε) πολιτιστικά και (στ) κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά, τα οποία τον καθιστούν ιδιαίτερα σημαντικό για την κοινωνικοοικονομική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα της χώρας. Το 2014 υιοθετήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση η Οδηγία 2014/89/ΕΕ ‘περί θεσπίσεως πλαισίου για τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό’ (ΘΧΣ). Η εν λόγω Οδηγία θέτει το πλαίσιο για την εφαρμογή ΘΧΣ, με στόχο τη βιώσιμη ανάπτυξη των θαλάσσιων οικονομιών και των θαλάσσιων περιοχών, καθώς επίσης και τη βιώσιμη χρήση των θαλάσσιων πόρων. Τα κράτη μέλη οφείλουν έως την 31 Μαρτίου 2021 να θεσπίσουν ΘΧΣ, λαμβάνοντας υπόψη: (α) τις ιδιαιτερότητες των θαλάσσιων περιοχών, (β) τις συναφείς υπάρχουσες και μελλοντικές δραστηριότητες και χρήσεις και τις περιβαλλοντικές τους επιπτώσεις, καθώς επίσης και (γ) την αλληλεπίδραση στεριάς –θάλασσας. Σκοπός της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η ανάδειξη των ιδιαιτεροτήτων του ελληνικού θαλάσσιου χώρου και η διερεύνηση των διαδικασιών για την αποτελεσματική εφαρμογή του ΘΧΣ στην Ελλάδα. Προς αυτή την κατεύθυνση πραγματοποιήθηκε (α) βιβλιογραφική διερεύνηση του θεωρητικού πλαισίου και των διεθνών, ευρωπαϊκών και εθνικών πολιτικών και εφαρμοζόμενων πρακτικών, (β) ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης του ελληνικού θαλάσσιου χώρου, μέσω του εντοπισμού θαλάσσιων τυπολογιών και (γ) ανάδειξη κρίσιμων ζητημάτων για την υλοποίηση, την εφαρμογή και την παρακολούθηση του ΘΧΣ στην Ελλάδα. Ως απόρροια των παραπάνω, προτείνεται ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο χωρικού σχεδιασμού, μέσω του οποίου τα ζητήματα του χερσαίου και του θαλάσσιου χώρου αντιμετωπίζονται ταυτόχρονα, εξασφαλίζοντας έτσι την αναγκαία συνοχή και συμβατότητα μεταξύ (α) των χερσαίων και των θαλάσσιων χρήσεων και δραστηριοτήτων και (β) των εφαρμοζόμενων χωρικών, τομεακών και αναπτυξιακών πολιτικών.