Νέες μορφές αστικού χώρου και οι αναπαραστάσεις τους ως δείγματα κοινωνικού μετασχηματισμού: η περίπτωση της πόλης του Αγρινίου: 1900-1980

Abstract

The present thesis is divided into two parts. The first part sets down the evolution of new forms in urban sites, focusing on the region of Agrinio, a modern Greek city developed during the 20th century. The evolution of sites is directly interconnected with the historical, social and economic circumstances of the era, that led to the rapid urbanization and growth of the city. The correlation of these is traced back in the beginning of the 20th century, involves the Occupation, the Inter- & Civil-War periods and is accomplished with the Post-War period in the year of 1974. In those chronicles,the present thesis focuses rigorously on public places such as squares, stadiums, martyr places, town markets, parks, churches, cemeteries, transit intersections etc. Specifically, what is presented are the conditions of their creation, function,development and functional inclusion in the social-economic scheme of the city in conjunction with the acceptation given through several aspects (e.g., monuments,names-giving). The goal of the aforementioned approaches is the salience of not only the depiction of their reformation, but also of their usage, depending on the current dominant social, ideological and economic trends which were recorded in the city and was imposed by the public-institutional remembrance. In the second part of this thesis, an effort is made the subconscious function of the area to be recorded, not in the regard of the dominant institutional remembrance but through their re-enactment. In achievement of this, literature is chosen as the city of Agrinio does not possess valuable references in other forms of art, such as painting or film industry. The depiction of locales is unfolded in four thematic narratives. The first looks into the literary references about the rural city of tobacco with its sequential crossings and routes. The second narrative presents the city of Agrinio as a turbulent city in the years of war, the exits of escape, but mainly it investigates the literal reenactment of the places of torture. The third one tries to revive the old city through the memories of ordinary people, and after their synthesis, a complete literal mnemonic puzzle is created, recording in that way its subconscious experiences. This thesis ends with the fourth narrative which displays the material-aesthetic description of locales.

H παρούσα επιστημονική εργασία χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο καταγράφει την εξέλιξη των νέων μορφών αστικού χώρου εστιάζοντας στο παράδειγμα του Αγρινίου, μιας νεοελληνικής πόλης, που αναπτύχθηκε κατά τον 20 αιώνα. Την εξέλιξη των χώρων συνδέει άμεσα με τις ιστορικές, κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες που οδήγησαν στη ραγδαία αστικοποίηση και επέκταση της πόλης. Η συσχέτιση τους ξεκινάει χρονικά στις αρχές του 20ου αιώνα, περιλαμβάνει τις περίοδους του Μεσοπολέμου, της Κατοχής, του Εμφυλίου και ολοκληρώνεται τη μεταπολεμική περίοδο το έτος 1974. Στα παραπάνω χρονικά πλαίσια η παρούσα έρευνα εστιάζει ενδελεχώς σε δημόσιους χώρους όπως πλατείες, γήπεδα, μαρτυρικούς τόπους, δημοτική αγορά, Πάρκα, εκκλησίες, νεκροταφεία συγκοινωνιακούς κόμβους κ.ά. Συγκεκριμένα εξετάζονται οι συνθήκες δημιουργίας, η χρήση τους, η εξέλιξή τους, η λειτουργική ένταξή τους στο κοινωνικοοικονομικό γίγνεσθαι της πόλης και παράλληλα η νοηματοδότησή τους με διάφορες οπτικές (π.χ. παρουσία μνημείων, ονοματοδοσία). Στόχος των ανωτέρω προσεγγίσεων είναι η αποτύπωση του μετασχηματισμού τους και η χρήση τους ανάλογα με τις εκάστοτε κυρίαρχες κοινωνικές, ιδεολογικές και οικονομικές τάσεις που καταγράφονται στην πόλη και που επέβαλλε η δημόσια-θεσμική μνήμη. Το δεύτερο μέρος επιχειρεί να καταγράψει την υποσυνείδητη λειτουργία του χώρου όχι από την πλευρά της κυρίαρχης θεσμικής μνήμης αλλά μέσω των αναπαραστάσεών τους. Επιλέγεται η λογοτεχνία διότι η πόλη του Αγρίνιου δεν έχει αξιόλογες αναφορές σε άλλες μορφές τέχνης όπως η ζωγραφική ή ο κινηματογράφος. Η αποτύπωση των χώρων επιχειρείται να δοθεί σε τέσσερις θεματικές αφηγήσεων. Η πρώτη εξετάζει τις λογοτεχνικές αναφορές για την «περίκεντρη» αγροτική πόλη του καπνού με τις διαδοχικές διαβάσεις και διαδρομές. Η δεύτερη εξετάζει το Αγρίνιο ως ταραγμένη πόλη στα χρόνια του πολέμου, τις εξόδους διαφυγής και ,κυρίως, τη λογοτεχνική αναπαράσταση των τόπων μαρτυρίου. Η τρίτη θεματική επιχειρεί να προσεγγίσει την πόλη μέσω των αναμνήσεων απλών ανθρώπων και αφού τις συγκολλήσει, να δημιουργήσει ένα ενιαίο λογοτεχνικό μνημονικό παζλ ,καταγράφοντας με τον τρόπο αυτό τις υποσυνείδητες εμπειρίες της. Η έρευνα κλείνει με την τέταρτη θεματική η οποία παραθέτει τις λογοτεχνικές εκείνες εστιάσεις που επικεντρώνουν περισσότερο στην υλικοαισθητική περιγραφή των χώρων.