Οι οικονομικές επιπτώσεις των επενδύσεων σε υποδομές μεταφορών στην Ελλάδα: (1977-2015)

Abstract

The purpose of the present doctoral thesis is the investigation of the long-term and short-term economic impacts of the investments in transport infrastructures, in Greece, spanning the period 1977-2015. The analysis is conducted at the macroeconomic and microeconomic level, and involves both the infrastructures’ construction and operation phase. More precisely, at the macroeconomic level, utilizing vector autoreggresive techniques, the long-term causal relationships between investments in transport infrastructures (highways, ports and airports) and GDP, employment and capital stock of the private sector are investigated. Additionally, applying the Durbin spatial model, the magnitude and the sign of the spatial spillover effects of the capital stock of transport infrastructures in the gross regional product are estimated. At the microeconomic level, a transport infrastructure’s ex post evaluation index is proposed, which expresses the total economic and social impacts, due to its operation. Next, the proposed index is applied to the Attiki Odos motorway and to the Rio-Antirrio bridge. Finally, applying the analytical framework of input-output analysis, the short-term impacts (direct and indirect) on national product and employment – and the respective multipliers – are estimated, which are caused by the increase in the sectoral demand for products and services, due to the funding of a transport project and, more presicely, Olympia Odos motorway. With regard to the empirical results, the long-term positive impacts of the investments in transport projects to the domestic product and the private sector’s capital formation are validated. Moreover, at least for the Greek economy, it is suggested that the inverse causal relation does not hold. Besides that, the direct effect of the transport infrastructures’ net capital stock to the regional product is positive, but small. On the contrary, its total effect (direct and indirect) is high, both in terms of magnitude as well as statistical significance. At the microeconomic level, the crucial factor for the evaluation of both analysed transport projects is their direct transport benefits (direct users’ benefits, accessibility incease, etc). However, the contributions of the criteria that express their direct economic impacts (employment, intermediate demand, public earnings) and their impact on land value and real estate are limited. Finally, regarding the short-term product and employment multipliers of a highway funding, the application of the input-output analysis in the case of Olympia Odos motorway shows that they are equal to 1.71 and 1.83, respectively; mainly manifested in the construction and manufacturing sectors.

Στόχος της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η διερεύνηση των μακροχρόνιων και βραχυχρόνιων οικονομικών επιπτώσεων των επενδύσεων σε υποδομές μεταφορών στην Ελλάδα, την περίοδο 1977-2015. Η ανάλυση εκτείνεται σε μακροοικονομικό και μικροοικονομικό επίπεδο, και αφορά σε αμφότερες τις φάσεις λειτουργίας και κατασκευής των υποδομών. Αναλυτικότερα, σε μακροοικονομικό επίπεδο, αξιοποιώντας τις τεχνικές αυτοποαλίνδρομων διανυσμάτων, διερευνάται η μακροχρόνια σχέσης αιτιότητας μεταξύ των επενδύσεων σε έργα μεταφορών (οδών, λιμένων και αεροδρομίων) και των μεγεθών του ΑΕΠ, της απασχόλησης και του αποθέματος κεφαλαίου του ιδιωτικού τομέα. Επιπλέον, με εφαρμογή του χωρικού υποδείγματος του Durbin εξετάζεται το μέγεθος και το πρόσημο της χωρικής διάχυσης της επίδρασης του αποθέματος κεφαλαίου μεταφορών στο περιφερειακό προϊόν. Σε μικροοικονομικό επίπεδο, προτείνεται ένας δείκτης ex post αξιολόγησης των έργων μεταφορών, ο οποίος περιλαμβάνει το σύνολο των προκαλούμενων από τη λειτουργία τους οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων, με τον προτεινόμενο δείκτη να εφαρμόζεται στις περιπτώσεις μελέτης του αυτοκινητόδρομου της Αττικής Οδού και της γέφυρας Ρίου-Αντίρριου. Τέλος, με εφαρμογή του αναλυτικού πλαισίου της ανάλυσης εισροών-εκροών, εκτιμώνται τα βραχυχρόνια αποτελέσματα (άμεσα και έμμεσα) στο εθνικό προϊόν και την εργασία – και οι αντίστοιχοι πολλαπλασιαστές – από την προκαλούμενη αύξηση της κλαδικής ζήτησης σε προϊόντα και υπηρεσίες, συνέπεια της κατασκευής των έργων μεταφορών και, συγκεκριμένα, του αυτοκινητόδρομου της Ολυμπίας Οδού. Όσον αφορά τα εμπειρικά αποτελέσματα της έρευνας, επιβεβαιώνεται, καταρχάς, η μακροχρόνια θετική επίδραση των επενδύσεων σε έργα μεταφορών, τόσο στο εγχώριο προϊόν, όσο και στον σχηματισμό αποθέματος ιδιωτικού κεφαλαίου. Επιπλέον, υποδεικνύεται ότι, τουλάχιστον για την ελληνική οικονομία, η αντίστροφη σχέση αιτιότητας δεν υφίσταται. Εξάλλου, η άμεση επίδραση του καθαρού αποθέματος κεφαλαίου μεταφορών στο περιφερειακό προϊόν είναι θετική, ωστόσο μικρή. Αντιθέτως, η συνολική του επίδραση (άμεση και έμμεση) είναι υψηλή, τόσο ως προς το μέγεθος, όσο και ως προς τη στατιστική της σημαντικότητα. Σε μικροοικονομικό επίπεδο, σημαντικός παράγοντας στην αξιολόγηση αμφότερων των εξεταζόμενων έργων, αποτελούν τα άμεσα μεταφορικά τους οφέλη (άμεσα οφέλη προς τους χρήστες, αύξηση της προσβασιμότητας, κτλ). Αντιθέτως, περιορισμένη είναι η συνεισφορά των κριτηρίων που εκφράζουν τα άμεσα οικονομικά τους οφέλη (απασχόληση, ενδιάμεση ζήτηση και δημόσια έσοδα), καθώς και την επίπτωσή τους στην αξία γης και στην αγορά ακινήτων. Τέλος, όσον αφορά τα βραχυχρόνια πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα στο προϊόν και την απασχόληση, της δαπάνης για την κατασκευή ενός έργου οδοποιίας, η ανάλυση εισροών-εκροών στην περίπτωση του αυτοκινητόδρομου της Ολυμπίας Οδού έδειξε ότι οι πολλαπλασιαστές προϊόντος και εργασίας είναι ίσοι με 1,71 και 1,83, αντίστοιχα, επίδραση η οποία εκδηλώνεται πρωτίστως στους κλάδους της μεταποίησης και των κατασκευών.