The american science fiction film in the 21st century: between bodies and worlds

Abstract

The present thesis focuses on the American science fiction (SF) film genre in the 21st century. I examine SF film during the period 2001-2016 in order to delineate the genre and provide a definition, situated in the specific historic context of 21st American cinema and based on a social semiotics approach. The main theoretical and methodological context is genre film theory and semiotics —specifically Algirdas J. Greimas’ semiotic square and narrative grammar— applied in a systematic corpus of films. Based on these tools I examine the deep and surface structure of the genre and propose a new taxonomy and definition of the contemporary American SF film. Specifically, I argue that the genre’s deep structure can be described by two semiotic squares, which I label SF bodies and SF worlds. These two semiotic squares generate an ontological map of SF that delineates the genre’s six cycles and surface structure. The cycles’ semiotic analysis elaborates on the specific expression of the surface syntax and certain semantic elements of each cycle. The research is complemented by an examination of the social and historical context of the films’ production, based on methods of New Film History, such as the study of primary sources, interviews and economic data. This inquiry is restricted to two axes, that are connected by the central role of digital technology in the American film industry and SF film in particular. First, I situate the genre in the specific context of Conglomerate Hollywood and examine how the industry’s practices and economic imperatives influence the genre. Second, I examine how the prominent directors of the genre perceive and discuss the role of cinematic technologies and special effects in relation to SF film. The articulation of the semiotic analysis with the exo-semiotic research concludes the thesis and points to the pivotal role of the SF film in both the preservation and transformation of contemporary Hollywood.

Η παρούσα διατριβή εξετάζει το είδος της επιστημονικής φαντασίας (ΕΦ) στον αμερικάνικο κινηματογράφο τον 21ο αιώνα. Αναλύεται το κινηματογραφικό είδος την περίοδο 2001-2016 και προτείνεται ένας νέος ορισμός για την ΕΦ στο ιστορικό πλαίσιο του σύγχρονου αμερικάνικου κινηματογράφου και με βάση την κοινωνική σημειωτική. Το κύριο μεθοδολογικό και θεωρητικό πλαίσιο είναι η θεωρία των κινηματογραφικών ειδών και η σημειωτική. Συγκεκριμένα χρησιμοποιείται το σημειωτικό τετράγωνο και η αφηγηματική γραμματική του Algirdas J. Greimas, τα οποία εφαρμόζoνται σε ένα συστηματικό corpus ταινιών. Με τη χρήση αυτών των εργαλείων αναλύεται η βαθιά και η επιφανειακή δομή του είδους και προτείνεται μια νέα ταξινόμηση και ορισμός της ΕΦ στον κινηματογράφο. Η διατριβή υποστηρίζει ότι η βαθιά δομή του είδους μπορεί να αποτυπωθεί σε δύο σημειωτικά τετράγωνα. Τα δύο σημειωτικά τετράγωνα σχηματίζουν έναν οντολογικό χάρτη της ΕΦ και παράγουν τους έξι κύκλους του είδους και την επιφανειακή δομή του. Η ανάλυση των έξι κύκλων επεξηγεί την έκφραση της επιφανειακής σύνταξης και τα σημασιολογικά στοιχεία κάθε κύκλου. Η σημειωτική ανάλυση συμπληρώνεται με την εξέταση του κοινωνικού και ιστορικού πλαισίου παραγωγής των ταινιών, το οποίο ερευνάται με μεθόδους της Νέας Κινηματογραφικής Ιστορίας, όπως η ανάλυση πρωτογενών πηγών, συνεντεύξεων και οικονομικών στοιχείων. Αυτή η έρευνα περιορίζεται σε δύο άξονες, οι οποίοι καθορίζονται από τον κεντρικό ρόλο της ψηφιακής τεχνολογίας στην σύγχρονη κινηματογραφική βιομηχανία και πιο συγκεκριμένα στο κινηματογραφικό είδος της ΕΦ. Αρχικά τοποθετείται το είδος στο πλαίσιο του σύγχρονου Hollywood και αναλύονται οι πρακτικές και οι οικονομικές επιταγές της βιομηχανίας που το διαμορφώνουν. Ο δεύτερος άξονας εστιάζει στο πώς οι πιο διακεκριμένοι σκηνοθέτες του είδους αντιλαμβάνονται και συζητούν τον ρόλο των κινηματογραφικών τεχνολογιών και των ειδικών εφέ σε σχέση με την ΕΦ. Η άρθρωση της σημειωτικής ανάλυσης με την έξω-σημειωτική έρευνα ολοκληρώνει τη διατριβή και υποδεικνύει τον κεντρικό ρόλο του είδους τόσο στη διατήρηση, όσο και στη μεταμόρφωση του σύγχρονου Hollywood.