Διερεύνηση και χαρτογράφηση των στρατηγικών αφής που χρησιμοπούνται από μαθητές με πολλαπλές αναπηρίες και σοβαρά προβλήματα όρασης

Abstract

The research aim of this study is to investigate and describe the tactile exploratory procedures (TEPs) applied by students with vision and multiple impairments (VIMI) or deafblindness while they actively manipulate small objects. TEPs are defined as “a movement pattern having certain characteristics that are invariant and others that are highly typical”. Considering VIMI, , no specific definition is mentioned. Children with VIMI, face difficulties in obtaining sufficient information from their environment in order to learn.The sample of the present study involves 82 students with VIMI and 46 Greek professionals working with those specific students. Two protocols were developed in order to obtain relevant data; the first one was based on interviews and the second one on observations. Furthermore, a tool to estimate tactile exploratory procedures was developed in order to elaborate the research questions of the present study and all student’s responses were videotaped.The discussion focuses on the practical implementation of the findings. The present study offers a broader framework to observe and estimate the student’s TEPs, while they are actively exploring items and their features (texture, weight etc.). It is also highlighted that TEPs are considered to be of high importance for students with VIMI, since they are fundamental for their knowledge and understanding of their environment. Finally, the discussion of the present research highlights the need for designing and implementing training programs for professionals who work with students with VIMI. It is important to mention that those programs should focus on the combination of the disabilities and on its effect on student’s development. Cognitive and social development through touch, valid assessment and early intervention for developing and evolution of TEPs, are factors that should not be disregarded by no means.

Η μελέτη των διάφορων τομέων ανάπτυξης των μαθητών με αναπηρία όρασης και πολλαπλές αναπηρίες ή τυφλοκώφωση βρίσκεται τις τελευταίες δεκαετίες στο επίκεντρο του ερευνητικού ενδιαφέροντος. Η παρούσα διδακτορική διατριβή εστιάζει στις συμπεριφορές και στρατηγικές απτικής διερεύνησης, τις οποίες χρησιμοποιούν οι συγκεκριμένοι μαθητές κατά την αλληλεπίδραση τους με το περιβάλλον μέσω της αφής. Ως «συμπεριφορές απτικής διερεύνησης», ορίζονται όλες εκείνες οι απτικές συμπεριφορές που εκδηλώνουν οι μαθητές για τη μελέτη των αντικειμένων του περιβάλλοντος τους, Ενώ ως «απτικές στρατηγικές διερεύνησης», ορίζονται οι επαναλαμβανόμενες κινήσεις των χεριών με στόχο την αντίληψη μιας ιδιότητας του αντικειμένου. Για τον όρο «αναπηρία όρασης και πολλαπλές αναπηρίες» (vision and multiple impairments- VIMI), δεν αναφέρεται συγκεκριμένος ορισμός στη βιβλιογραφία. Για αυτό το λόγο ο συγκεκριμένος πληθυσμός μαθητών προσεγγίζεται με βάση τα χαρακτηριστικά του. Οι μαθητές με αναπηρία όρασης και πολλαπλές αναπηρίες ή τυφλοκώφωση, αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες στη λήψη πληροφοριών από το περιβάλλον τους κατά την αλληλεπίδραση τους με αυτό. Στην παρούσα διδακτορική διατριβή συμμετείχαν 82 μαθητές με αναπηρία όρασης και πολλαπλές αναπηρίες ή τυφλοκώφωση, μεταξύ 6 και 30 ετών, και 46 επαγγελματίες, οι οποίοι εμπλέκονταν στην εκπαίδευση των συγκεκριμένων μαθητών. Για τη συλλογή δεδομένων χρησιμοποιήθηκαν: α. πρωτόκολλο παρατήρησης, β. πρωτόκολλο συνέντευξης, και γ. συνθετικό εργαλείο εκτίμησης των λειτουργικών απτικών συμπεριφορών, και δ. η μέθοδος της βιντεοσκόπησης. Τα αποτελέσματα της παρούσας διδακτορικής διατριβής δημιούργησαν ένα ευρύ πλαίσιο μέσα στο οποίο παρατηρήθηκαν οι συμπεριφορές και στρατηγικές απτικής διερεύνησης των μαθητών κατά την ενεργή αλληλεπίδραση τους με αντικείμενα, με απώτερο στόχο την αντίληψη φυσικών ιδιοτήτων των αντικειμένων (βάρος, μέγεθος, υφή, σχήμα, συνεκτικότητα). Επιπλέον, τονίζεται η σημαντικότητα της αφής για τους μαθητές με αναπηρία όρασης και πολλαπλές αναπηρίες καθώς και η ανάγκη ανάπτυξης εξατομικευμένων προγραμμάτων. Τέλος, αναδεικνύεται η ανάγκη σχεδιασμού και εφαρμογής επιμορφωτικών προγραμμάτων για τους επαγγελματίες του πεδίου, τα οποία θα δίνουν έμφαση στην αφή, στις συμπεριφορές και στρατηγικές απτικής διερεύνησης, στο συνδυασμό των αναπηριών, στην έγκυρη και έγκαιρη αξιολόγηση και παρέμβαση με στόχο την γνωστική και κοινωνική ανάπτυξη των μαθητών και την αυτονομία τους.