Οικονομική κρίση, "συρρίκνωση" ελληνικών πόλεων και πολιτικές αστικής αναγέννησης

Abstract

The phenomenon of “shrinking cities” generally refers to cities of over 10,000 inhabitants which experience economic decline, a significant population loss and abandoned or underoccupied buildings for at least two consecutive years. Over the past two decades, there has been increased research interest on urban shrinkage: its causes, proposed policies to curb the phenomenon, as well as policies for the promotion of urban regeneration. In the international bibliography on this topic there are several scientific papers and publications on various geographic groups of shrinking cities as a result of different factors such as deindustrialisation, suburbanization, economic restructuring (such as in North American cities or in northwest European cities), changes in the political and economic system (as in cities in former socialist countries of eastern Europe), international financial crises, etc.In the context of the recent international financial crisis and the sovereign debt crisis in the Eurozone, Greek cities constitute a new geographic group of shrinking cities with strong economic and spatial shrinkage characteristics: thousands of businesses that have closed and continue to close, chains of empty ground floor shops, on past business and commercial districts. This thesis explores the phenomenon of the spatial contraction of Greek cities. Firstly, it documents, records, maps, and analyzes the intensity of the phenomenon. Secondly, it proposes urban regeneration policies.In particular, in order to document and record the phenomenon of shrinking cities, the following parameters and / or quantitative indicators were investigated: (a) changes in land use, (b) changes in the sectors of economic activity (shrinkage, growth), (c) number of enterprises with start of operations; (d) number of enterprises with work closure; (e) transfers of sound economic enterprises; (f) recording of vacant spaces (business and residence); (g) demographic changes and population movements, (h) rates of employment and unemployment (f) change in the average annual income. Research has taken place in the city of Larissa, which is a typical medium-sized Greek city. However, the similarities and the common morphological, urban and economic characteristics of the centres of the Greek cities allow us to draw conclusions for other medium-sized Greek cities (with the exception of tourist cities and the largest Greek cities - Athens, Piraeus, Thessaloniki).Based on the results of the research on the documentation, mapping, and analysis of the shrinkage characteristics of the city of Larissa, the thesis proposes urban regeneration policies (a) for all medium-sized Greek cities, and (b) the city of Larissa in particular.

Το φαινόμενο των «συρρικνούμενων» πόλεων (shrinking cities) αφορά πόλεις μεγαλύτερες των 10.000 κατοίκων οι οποίες για τουλάχιστον δύο συνεχή έτη παρουσιάζουν συρρίκνωση των οικονομικών δραστηριοτήτων, μείωση του πληθυσμού και κενά κτηριακά κελύφη. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, υπάρχει αυξημένο ερευνητικό ενδιαφέρον για το φαινόμενο της αστικής συρρίκνωσης, τις αιτίες που το προκαλούν, καθώς και τις πολιτικές αναχαίτισης του φαινομένου και αστικής αναγέννησης. Στη διεθνή βιβλιογραφία υπάρχουν δημοσιεύσεις ερευνών για διάφορες γεωγραφικές ομάδες συρρικνούμενων πόλεων ως αποτέλεσμα διαφορετικών παραγόντων, όπως η αποβιομηχάνιση, η προαστιοποίηση, η οικονομική αναδιάρθρωση (όπως στις βορειοαμερικανικές πόλεις, στις βορειοδυτικές Ευρωπαϊκές πόλεις), αλλαγές στο πολιτικό και οικονομικό σύστημα (όπως στις πόλεις των πρώην σοσιαλιστικών χωρών της ανατολικής Ευρώπης), διεθνείς οικονομικές κρίσεις, κ.α.Στα πλαίσια της πρόσφατης διεθνούς οικονομικής κρίσης, και της κρίσης δημόσιου χρέους στην Ευρωζώνη, οι ελληνικές πόλεις αποτελούν μια νέα γεωγραφική ομάδα συρρικνούμενων πόλεων με έντονα χαρακτηριστικά οικονομικής και χωρικής συρρίκνωσης: χιλιάδες επιχειρήσεις που έκλεισαν και κλείνουν, αλυσίδες κενών ισόγειων καταστημάτων, σε προγενέστερους εμπορικούς άξονες. Η παρούσα διατριβή διερευνά το φαινόμενο της χωρικής συρρίκνωσης των ελληνικών πόλεων. Πρώτον, τεκμηριώνει, καταγράφει και χαρτογραφεί, και αναλύει την ένταση του φαινομένου. Δεύτερον, προτείνει πολιτικές αστικής αναγέννησης.Ειδικότερα, για την τεκμηρίωση και καταγραφή του φαινομένου, διερευνήθηκαν οι εξής παράμετροι ή/και ποσοτικοί δείκτες: (α) αλλαγές χρήσεων γης, (β) αλλαγές στους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας (συρρίκνωση, μεγέθυνση), (γ) αριθμός επιχειρήσεων με έναρξη εργασιών, (δ) αριθμός επιχειρήσεων με κλείσιμο εργασιών, (ε) μετακινήσεις υγιών οικονομικών επιχειρήσεων, (στ) καταγραφή κενών χώρων (επαγγελματική και κατοικία), (ζ) δημογραφικές αλλαγές και μετακινήσεις, (η) ποσοστά απασχολούμενων και ανέργων, (στ) μεταβολή μέσου ετήσιου εισοδήματος. Η έρευνα έχει διεξαχθεί πιλοτικά στην πόλη της Λάρισας, η οποία αποτελεί μια τυπική μεσαίου μεγέθους ελληνική πόλη. Ωστόσο, οι ομοιότητες και τα κοινά μορφολογικά, πολεοδομικά, και οικονομικά χαρακτηριστικά των κέντρων των ελληνικών πόλεων, μας επιτρέπουν την αναγωγή συμπερασμάτων και για άλλες μεσαίου μεγέθους ελληνικές πόλεις (με εξαίρεση τις τουριστικές πάλεις και τις ελληνικές μεγαλουπόλεις – Αθήνα, Πειραιάς, Θεσσαλονίκη).Με βάση τα αποτελέσματα της έρευνας ως προς την τεκμηρίωση, καταγραφή, χαρτογράφηση, και ανάλυση των χαρακτηριστικών της συρρίκνωσης στην πόλη της Λάρισας, η διατριβή προτείνει πολιτικές αστικής αναγέννησης (α) για όλες τις μεσαίου μεγέθους ελληνικές πόλεις, και (β) ειδικότερα, για την πόλη της Λάρισας.