Η περιοχή της Παραμυθιάς (Φωτική - Άγιος Δονάτος) στους μέσους χρόνους

Abstract

The region of Paramythia and generally Thesprotia, which is currently one of the prefectures of Greece not very extensive, it is the least studied of the Greek regions of Epirus and the reason is that it hasn’t emerged as a major center. There has not been a comprehensive study until today which would include consolidated all subsequent settlements developed in the area of Paramythia in modern times, starting of course from Photice and ending in Parymythia, covering a period of fifteen centuries and second the entire Thesprotia in the form of a detailed description of the major settlements. What is attempted in this study is first and foremost as possible a comprehensive research on the history of the region of Photice - Saint Donatus - Paramythia, which indeed could be the basis for dealing with further issues for an unknown region of western Greece, and then the entire Thesprotia. The town of Photice has survived throughout the Byzantine era as a bishop, but the information we have for this are few and sometimes dubious. The castle which was built by Justinian in the hill next to Photice is one of the two castles of Saint Donatus that mentioned by Procopius. Seeking the second castle of Saint Donatus, we led outside from Thesprotia, in Justinianoupolis-Hadrianoupolis and the acropolis of Nepravishta, Bregu I Melanit. The various phases proposed for the transition from the residential center of Photice at the castle of Saint Donatus and then from the castle at the foothills and at the plain of Paramythia essentially define various periods, from the first centuries of its foundation until the 15th century. On the other hand the ecclesiastical history of Thesprotia is not only useful for the history of the bishops of the region but also offers significant and overall history of the region, due to the lack of other sources. The town of Evroia, where the bishop Donatus acted, might have been close to Glyky, where Donatus built the house of prayer, not far from the village Isoria. As regards to the new town of Evroia that it was built by the emperor Justinian on a peninsula in a lake, the region Kastri of Fanari, which has been proposed as the site where the city was moved at, we believe that this location fulfills the requirements first reported by Procopius and also indicated from the location and distance from the old Evroia. The general conclusion of my study is that during all periods, from the Roman period to the 15th century, the center of Thesprotia was located in the same location, whether was called Photice or Saint Donatus of Paramythia. During the Byzantine era there was another center that of Evroia and perhaps in the late medieval period. Glyky (substituted Evroia), along with Paramythia, which continued to be the primary settlement during the Ottoman period.

Η περιοχή της Παραμυθιάς και γενικότερα της Θεσπρωτίας, που αποτελεί σήμερα έναν από τους νομούς της Ελλάδος όχι πολύ μεγάλης έκτασης, αποτελεί τη λιγότερο μελετημένη περιοχή της ελληνικής Ηπείρου και ο λόγος είναι ότι δεν αναδείχθηκε ένα σημαντικό κέντρο. Μέχρι σήμερα, δεν έχει γίνει μια ολοκληρωμένη μελέτη που να περιλαμβάνει αφενός μεν ενοποιημένα όλους τους διαδοχικούς οικισμούς που αναπτύχθηκαν στην περιοχή της σημερινής Παραμυθιάς, αρχίζοντας φυσικά από τη Φωτική και τελειώνοντας στην Παραμυθιά, και καλύπτοντας περίοδο δεκαπέντε αιώνων, αφετέρου δε και ολόκληρο το θεσπρωτικό χώρο, με τη μορφή λεπτομερούς περιγραφής των σημαντικότερων οικισμών. Αυτό δηλαδή που επιχειρείται με την παρούσα μελέτη είναι πρώτα απ’ όλα μια όσο γίνεται ολοκληρωμένη έρευνα για την ιστορία της περιοχής της Φωτικής - Αϊ Δονάτου - Παραμυθιάς, η οποία μάλιστα θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για την ενασχόληση με περαιτέρω ζητήματα, μιας κατά τα άλλα όχι τόσο πολύ γνωστής περιοχής της δυτικής Ελλάδας, και ύστερα ολόκληρης της Θεσπρωτίας. Η πόλη της Φωτικής επιβίωσε ολόκληρη την πρωτοβυζαντινή εποχή ως επισκοπή, οι ειδήσεις όμως που έχουμε γι’ αυτή είναι λίγες και μερικές φορές αμφίβολες. Το κάστρο που έχτισε ο Ιουστινιανός στο ύψωμα δίπλα στη Φωτική αποτελεί το ένα από τα δύο κάστρα του αγίου Δονάτου που μνημονεύει ο Προκόπιος. Αναζητώντας το δεύτερο κάστρο του αγίου Δονάτου, οδηγούμαστε εκτός Θεσπρωτίας, στην περιοχή Ιουστινιανούπολης-Αδριανούπολης και στην ακρόπολη της Nepravishta, Bregu I Melanit. Οι διάφορες φάσεις που προτείνονται για τη μετάβαση από το οικιστικό κέντρο της Φωτικής, στο κάστρο του Αγίου Δονάτου και στη συνέχεια από το κάστρο στους πρόποδες και στην πεδιάδα της Παραμυθιάς, ουσιαστικά οριοθετούν διαφορετικές χρονικές περιόδους, από τους πρώτους αιώνες της ίδρυσής της μέχρι και τον 15ο αιώνα, μιας εκτεταμένης χρονικής περιόδου 15 περίπου αιώνων. Η εκκλησιαστική ιστορία της Θεσπρωτίας δεν είναι μόνο χρήσιμη για την ιστορία των επισκοπών της περιοχής αλλά προσφέρει σημαντικά και στην εν γένει ιστορία της περιοχής, λόγω έλλειψης άλλων πηγών. Η πόλη της Εύροιας, όπου έδρασε ο επίσκοπος της Δονάτος, πρέπει να βρισκόταν κοντά στο Γλυκύ, όπου και ο Δονάτος έχτισε τον ευκτήριο οίκο, όχι μακριά από την κώμη Ισωρία. Σχετικά με την Νέα πόλη της Εύροιας που αναφέρεται, ότι φτιάχτηκε από τον Ιουστινιανό σε χερσόνησο λίμνης, η περιοχή Καστρί Φαναρίου, που έχει προταθεί ως η τοποθεσία, όπου μεταφέρθηκε η πόλη, αποτελεί πιστεύουμε τη θέση που συγκεντρώνει τις προϋποθέσεις που αφενός αναφέρονται από τον Προκόπιο και αφετέρου υποδεικνύονται από τον γεωγραφικό χώρο και την απόσταση από την παλαιά Εύροια. Το γενικότερο συμπέρασμα της μελέτης είναι ότι όλες τις εποχές, από τη Ρωμαιοκρατία ως τον 15ο αιώνα, το κέντρο της Θεσπρωτίας βρισκόταν στην ίδια περίπου θέση, είτε αυτή λεγόταν Φωτική, είτε άγιος Δονάτος, είτε Παραμυθιά. Μόνο κατά την πρωτοβυζαντινή εποχή, υπήρχε και ένα ακόμη κέντρο, η Εύροια, και ίσως προς το τέλος της μεσαιωνικής περιόδου, το Γλυκύ (στη θέση της Εύροιας), μαζί με την Παραμυθιά, η οποία εξακολουθούσε να είναι πρωτεύων οικισμός και την περίοδο της Τουρκοκρατίας.