Οικονομική θεώρηση του νερού αρδευτικής χρήσης στο πλαίσιο της αειφορικής διαχείρισης: η περίπτωση της λεκάνης απορροής του Νέστου

Abstract

In recognition of the need for protection and sustainable management of water resources, the European Union has created new opportunities for overcoming these problems in the form of the Water Framework Directive 2000/60. It recommends the water pricing policies as an adequate incentive for consumers to improve water use efficiency and reduce pollution. This dissertation attempts to investigate farmers’ willingness to undertake the environmental costs arising from their activity, regarding the qualitative and quantitative deterioration of water resources in Nestos catchment. In a questionnaire survey, conducted using a “state preference” method, participants were asked to respond on whether they are willing to absorb an “environmental charge” for the protection and restoration of surface and ground water. Moreover, respondents were asked to express their maximum willingness to pay, so as to undertake the environmental costs arising from their activity in line with the requirements of the Directive. At the same time, public participation in water governance is investigated, as it is considered to be essential for sustainable watershed management and a fundament in the effective implementation of the WFD. Furthermore, a methodological framework, a hybrid Delphy-quantitative SWOT analysis method, is used to develop an expert-based decision making tool for the sustainable irrigation water management in the Nestos river basin. In addition, it was investigated whether farmers are willing to use alternative water resources for irrigation purposes, as well as the attitudinal, economic and environmental factors affect their decision. Finally, the present research aspires to contribute to the environmental economics through the enhancement of international experience regarding the Contingent Valuation Method. Particularly, an in-depth study was carried out across the subject of zero protest responses, so as best practices for addressing protest responses in estimation of willingness to pay to be proposed.

Αναγνωρίζοντας την ανάγκη λήψης μέτρων για την προστασία και αειφορική διαχείριση των υδατικών πόρων, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέδωσε την Οδηγία-Πλαίσιο 2000/60 για το νερό. Η Οδηγία προτείνει, μεταξύ άλλων, την εισαγωγή οικονομικών μέτρων και ειδικότερα την τιμολόγηση και κοστολόγηση του νερού ως κύριο εργαλείο άσκησης πολιτικής για τους υδατικούς πόρους, καθώς αυτή δύναται να αποτελέσει μέσο για την ενίσχυση της αποδοτικότερης χρήσης του νερού. Μέσα από την παρούσα διατριβή επιχειρείται η διερεύνηση της προθυμίας ανάληψης του περιβαλλοντικού κόστος, που αφορά στην ποιοτική υποβάθμιση των υδατικών πόρων, από τους κύριους χρήστες του νερού στη λεκάνη απορροής του ποταμού Νέστου. Εφαρμόζοντας μια εκ των μεθόδων δεδηλωμένης προτίμησης εξετάστηκε και παρουσιάζεται για πρώτη φορά μια τεκμηριωμένη απάντηση στο ερώτημα για το ποια είναι η μέγιστη χρηματική συνεισφορά που οι γεωργοί είναι πρόθυμοι να πληρώσουν, αναλαμβάνοντας το περιβαλλοντικό κόστος που προκύπτει από την άσκηση της δραστηριότητάς τους. Τα ευρήματα της έρευνας δύναται να συναποτελέσουν εργαλείο λήψης αποφάσεων, καθώς μέσα από αυτά αποτυπώνεται η προθυμία των χρηστών του νερού να συνεισφέρουν οικονομικά στην πληρωμή του προβλεπόμενου από την Οδηγία «περιβαλλοντικού τέλους». Παράλληλα, εξετάζεται ο βαθμός επίτευξης της συμμετοχικής διακυβέρνησης, η οποία προκρίνεται ως προϋπόθεση για την αποτελεσματική εφαρμογή της Οδηγίας και ένας παράγοντας επιτυχούς υλοποίησης των πολιτικών αποφάσεων. Επιπλέον μέσα από υποστηρικτικά μεθοδολογικά εργαλεία, καθώς και την αξιοποίηση της εμπειρογνωμοσύνης των ειδικών στον τομέα των υδάτων και των αρδεύσεων, επιδιώκεται η διαμόρφωση προτάσεων προς την κατεύθυνση της αειφορικής διαχείρισης του πόρου στην υδρολογική λεκάνη του Νέστου. Το μεθοδολογικό πλαίσιο που προτείνεται στην παρούσα έρευνα συντίθεται από μια υβριδική μορφή της μεθόδου των Δελφών, συνδυασμένη με μια ποσοτική SWOT ανάλυση. Στο πλαίσιο κατάρτισης διαχειριστικών προτάσεων για την προστασία των υδάτων, αναζητήθηκαν πιθανές εναλλακτικές λύσεις για την εξοικονόμηση αποθεμάτων του φυσικού πόρου. Έτσι, επιδιώχθηκε ο προσδιορισμός των χαρακτηριστικών εκείνων που επηρεάζουν τους «υιοθετούντες» στην απόφαση για μελλοντική χρήση εναλλακτικών αρδευτικών πόρων. Τέλος, η παρούσα έρευνα φιλοδοξεί να συνεισφέρει στην επιστήμη της περιβαλλοντική οικονομίας, μέσω της ενίσχυσης της διεθνούς εμπειρίας αναφορικά με τη μέθοδο της Εξαρτημένης Αξιολόγησης. Ειδικότερα, επιχειρήθηκε η περαιτέρω διερεύνηση του ζητήματος των μηδενικών απαντήσεων διαμαρτυρίας, καθώς και η διαμόρφωση πρότασης για τη διαχείρισή τους κατά την εκτίμηση της μέγιστης προθυμίας πληρωμής.