Ο φόβος για την πόλη και η αμφίδρομη σχέση με τον κινηματογράφο: η αστική αναγέννηση μέσα από τις ταινίες τρόμου και τα θρίλερ

Abstract

The Thesis explores the concept of fear and security in urban space, through the way it is recorded in cinema. The Thesis focuses on horror films and aims to decode the mechanisms of the –sometimes intended sometimes not- allegory of these films in order to analyse contemporary fears and how they are engraved within urban space. Furthermore it makes references on the ways urban and architectural theory approaches films and the way film studies analyse the city.The thesis examines six paradigms from different national productions (Greece, USA, Spain, Mexico, UK), which register under different horror subgenres and were distributed between 1992 and 2011. Through these movies the thesis explores the concept of fear and the city and how it links with urban regeneration strategies and practices; practices that, on a global level, use arguments that demonise urban areas and their residents. Each movie approaches the cityscape in a different scale and creates a new mental map of the area where it takes place, using the material context of the urban space and the narratives about the city on a global and local level. Furthermore the cinematic imagery becomes an intrinsic part of the intertextual memory of the city, as place and as concept, repeating, subverting or creating stereotypical ideas about its neighbourhoods and residents.The six films examined within the temporal, urban and social context that produced them in order to examine questions such as: what elements of the city the creators include in their narrative, how stereotypical perceptions for the people and the place work in a local and global level. Moreover the thesis looks into the interaction between these representations affect the image of the city and form the notional space of Athens, New York, Barcelona, Mexico City, Chicago, and London. This imagery contradicts and supplements the political and media discourse of the “polluted" city in need of urban regeneration through private investments.The Thesis distinguishes through these six films two approaches on urban space based on the way its characters are placed within the city. The first approach takes advantage of urban characteristics that isolate their characters, using the typical horror motif of a person or a group has to face an evil; unable to ask for help. The second approach moves within urban space taking advantage of the connotations of the inner city, the ill-reputed areas and the demonised residents. Both of these approaches and the six cinematic explorations of the city point out the importance of social networks, the concept of lived space, the different scales of experience, the co-existence of different identities and the constant negotiation between the private and the public in the contemporary city.

Η παρούσα διατριβή διερευνά το ζήτημα του φόβου και της ασφάλειας εντός του αστικού χώρου μέσω του τρόπου που αποτυπώνεται και ανατροφοδοτείται στον/ από τον κινηματογράφο. Η διατριβή χρησιμοποιεί το κινηματογραφικό είδος του τρόμου, με στόχο να καταγράψει τους φόβους της εποχής και πώς αυτοί εγγράφονται στο χώρο, μέσω της αποκωδικοποίησης των μηχανισμών της εκούσιας ή ακούσιας αλληγορίας των ταινιών. Επιπροσθέτως αναφέρεται στον τρόπο που η θεωρία για την πόλη και την αρχιτεκτονική προσεγγίζει τον κινηματογράφο και στον τρόπο που οι κινηματογραφικές σπουδές έχουν αναλύσει την πόλη.Η διατριβή αντλεί υλικό από έξι ταινίες τρόμου διαφορετικές εθνικές παραγωγές (Ελλάδα, ΗΠΑ, Ισπανία, Μεξικό, ΗΒ) και βγήκαν στις αίθουσες στην εικοσαετία 1992-2011. Μέσα από τις ταινίες μελετάται το ζήτημα του φόβου και της πόλης, και πώς αυτό συνδέεται με τη δαιμονοποίηση περιοχών και κατοίκων προκειμένου να αιτιολογηθούν πρακτικές αστικής αναγέννησης. Κάθε μία από τις ταινίες προσεγγίζει το ζήτημα της πόλης σε διαφορετική κλίμακα και δημιουργεί ένα νέο νοητικό χάρτη της περιοχής όπου διαδραματίζεται, αντλώντας υλικό από τον αστικό χώρο αλλά και τις αφηγήσεις για την πόλη σε τοπικό και υπερτοπικό επίπεδο. Παράλληλα η κινηματογραφική εικονογραφία εντάσσεται εκ νέου στη διακειμενική μνήμη για την πόλη, ως τόπο και ως έννοια, επαναλαμβάνοντας, ανατρέποντας ή δημιουργώντας στερεότυπα για τις γειτονιές και τους κατοίκους της. Τα έξι παραδείγματα τοποθετούνται στο χρονικό, αστικό και κοινωνικό πλαίσιο που τα παρήγαγε προκειμένου να διερευνηθούν ερωτήματα όπως ποια στοιχεία οι δημιουργοί των ταινιών επιλέγουν να εντάξουν στην αφήγηση και πώς στερεοτυπικές αντιλήψεις για τους ανθρώπους και την πόλη λειτουργούν σε τοπικό και διεθνές επίπεδο. Επιπροσθέτως η διατριβή εξετάζει πώς οι νέες αναπαραστάσεις προβάλλονται στην πόλη και επηρεάζουν την εικόνα της και τη διαμόρφωση του εννοιολογικού τόπου Αθήνα, Νέα Υόρκη, Βαρκελώνη, Πόλη του Μεξικού, Σικάγο και Λονδίνο. Η διατριβή διακρίνει μέσα από τις έξι αυτές ταινίες δύο προσεγγίσεις: η πρώτη εντοπίζει αστικά χαρακτηριστικά που απομονώνουν τους χαρακτήρες χρησιμοποιώντας το μοτίβο του είδους του τρόμου όπου ένα άτομο ή μία μικρή ομάδα είναι αντιμέτωπη με μία απειλή ανήμπορη να ζητήσει βοήθεια. Η δεύτερη κινείται μέσα στους χώρους της πόλης εντοπίζοντας το πώς ο φόβος λειτουργεί σε σχέση με την έννοια της κακόφημης περιοχής, των δαιμονοποιημένων κατοίκων και τις επιπτώσεις της συνάντησης με το «άλλο» και τη σημασία που έχουν τα κοινωνικά δίκτυα και χωρικά όρια για την επιβίωση μέσα στην πόλη. Μέσα από αυτές τις δύο προσεγγίσεις, οι έξι κινηματογραφικές διαδρομές στην πόλη αναδεικνύουν τις διαφορετικές κλίμακες του ζητήματος του φόβου, τη σημασία των κοινωνικών δικτύων, την έννοια του βιωμένου χώρου, τις επιπτώσεις της συνύπαρξης διαφορετικών ταυτοτήτων και της διαρκούς διαπραγμάτευσης των ορίων ιδιωτικού και δημόσιου στη σύγχρονη πόλη.