Επίδραση αβιοτικών παραγόντων στην διακύμανση της χημικής σύνθεσης των κυρίαρχων φυτών ενός υποαλπικού οικοσυστήματος προστατευόμενης περιοχής, στα διάφορα στάδια ανάπτυξης τους και συσχέτιση αυτών με παραγόμενα τρόφιμα

Abstract

Grasslands are valuable areas and of vital importance to the future of stock breeding in our country. Apart from the goods they offer, they also ensure forage production able to cover the nutritional requirements of grazing animals at various seasons of the year. In our country, the subalpine grasslands extend to an area of about 4 million acres, and a large part of them is within the limits of protected areas (Natura 2000 and Tzoumerka National Park). They are exploited by nomadic livestock farming during the summer months.The flora of each grassland gives to the products deriving from the animals grazing on it particular features. These features can be found in products with 'Protected Designation of Origin - PDO' or 'Protected Geographical Indication - PGI'. The quality and the special features of these products are mainly or exclusively due to the geographical environment.This study presents the results from the research that took place between the years 2012 and 2016, in the subalpine grassland of "Kostilata", which is located in Theodoriana - Arta, where the local dairy product "tsalafouti" is produced. The climatic parameters were recorded, the physicochemical properties of the soil were determined, the plant species were identified, the forage production was determined, as well as the variance of the chemical composition of the botanical groups and the dominant plant species, at their various stages of growth. The production process of the traditional dairy product "tsalafouti" was also recorded and its chemical composition was determined.The main conclusions drawn from the results of this thesis can be summarized as follows:In each altitudinal zone, different microclimatic conditions prevail, which affect soil characteristics, flora and forage production.The chemical composition of the forage depends on the stage of growth of the grassland plants as well as the plant species, parameters that are affected by the soil and climatic conditions.The level of forage production and its chemical composition are directly related to the produced livestock products.The content of the traditional diary product “tsalafouti” in protein, in fat on dry matter, in lactose and in moisture was 7.05%, 43.86%, 3.94% and 79.38% respectively. Although its characteristics are similar to those of soft cheeses, it can’t be classified as cheese, according to the Greek Code of Food and Beverage.In "Kostalata" grassland a rational management program for grazing is required, according to the terms of the protected areas, as it is located within the "Natura 2000" area and the Tzoumerka National Park.The characterization of "tsalafouti" as a product of Protected Designation of Origin (PDO) or Protected Geographical Indication (PGI) will add value to the product, it will improve the income of producers and it will contribute to the development of the region

Τα λιβάδια είναι εκτάσεις πολύτιμες και ζωτικής σημασίας για το μέλλον της κτηνοτροφίας στη χώρα μας. Εκτός των άλλων αγαθών που προσφέρουν, παράγουν και βοσκήσιμη ύλη ικανή να καλύψει τις διατροφικές ανάγκες των αγροτικών ζώων σε διάφορες εποχές του έτους. Στη χώρα μας, τα υπαλπικά λιβάδια καταλαμβάνουν έκταση 4 εκατομμυρίων στρεμμάτων, περίπου και ένα μεγάλο τμήμα τους βρίσκεται εντός προστατευόμενων περιοχών και αξιοποιούνται κυρίως, από τη νομαδική κτηνοτροφία τους καλοκαιρινούς μήνες. Η χλωρίδα του κάθε λιβαδιού είναι αυτή που προσδίδει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στα προϊόντα που προέρχονται από τα ζώα που βόσκουν σε αυτό. Τα χαρακτηριστικά αυτά μπορούν να αξιοποιηθούν για την παραγωγή προϊόντων με «Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ)» ή με «Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη (ΠΓΕ)». Η ποιότητα και τα χαρακτηριστικά των προϊόντων αυτών οφείλονται κυρίως ή αποκλειστικά στο γεωγραφικό περιβάλλον.Στην παρούσα διατριβή παρουσιάζονται τα αποτελέσματα, από τη μελέτη που έλαβε χώρα, κατά τα έτη 2012 έως και 2016, στο υπαλπικό λιβάδι της «Κωστηλάτας», που βρίσκεται στα Θεοδώριανα Άρτας, όπου παράγεται το τοπικό γαλακτοκομικό προϊόν «τσαλαφούτι». Στα πλαίσια της έρευνας, το λιβάδι χωρίστηκε σε τρεις υψομετρικές ζώνες, έγινε καταγραφή των κλιματικών παραμέτρων, προσδιορίστηκαν οι φυσικοχημικές ιδιότητες του εδάφους, έγινε ταυτοποίηση των φυτικών ειδών, προσδιορίστηκε η παραγωγή της βοσκήσιμης ύλης καθώς και η διακύμανση της χημικής σύστασης των βοτανικών ομάδων και των κυρίαρχων φυτικών ειδών στα διάφορα στάδια ανάπτυξής τους. Επίσης, καταγράφηκε η διαδικασία παραγωγής του παραδοσιακού γαλακτοκομικού προϊόντος «τσαλαφούτι» και προσδιορίστηκε η χημική του σύσταση. Τα κυριότερα συμπεράσματα που προκύπτουν από τα αποτελέσματα της παρούσας διατριβής μπορούν να συνοψισθούν στα παρακάτω: Σε κάθε υψομετρική ζώνη επικρατούν διαφορετικές μικροκλιματικές συνθήκες, οι οποίες επιδρούν στα χαρακτηριστικά του εδάφους, στη χλωρίδα και στην παραγωγή της βοσκήσιμης ύλης. Η χημική σύσταση της βοσκήσιμης ύλης εξαρτάται από το στάδιο ωριμότητας των λιβαδικών φυτών και από τα είδη των φυτών, παράμετροι που επηρεάζονται από τις εδαφολογικές και κλιματολογικές συνθήκες. Το ύψος της παραγωγή της βοσκήσιμης ύλης και η χημική της σύσταση έχουν άμεση σχέση με τα παραγόμενα κτηνοτροφικά προϊόντα.Η περιεκτικότητα του παραδοσιακού γαλακτοκομικού προϊόντος «τσαλαφούτι» σε πρωτεΐνες ήταν 7,05%, σε λίπος επί ξηρού βάρους 43,86%, σε λακτόζη 3,94% και η υγρασία του ήταν 79,38%. Παρόλο που τα χαρακτηριστικά του πλησιάζουν αυτά των μαλακών τυριών δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως τυρί, σύμφωνα με τον Ελληνικό Κώδικα Τροφίμων, Ποτών και Αντικειμένων Κοινής Χρήσης. Στο υπαλπικό λιβάδι της «Κωστηλάτας», απαιτείται άμεση εφαρμογή προγράμματος ορθολογικής διαχείρισης της βόσκησης, σύμφωνα με τους όρους των προστατευόμενων περιοχών, καθώς βρίσκεται εντός της περιοχής «Νatura 2000» και του Εθνικού Πάρκου Τζουμέρκων.Ο χαρακτηρισμός του «τσαλαφουτιού» ως προϊόν Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) ή Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ)», θα δώσει προστιθέμενη αξία στο προϊόν, θα βελτιώσει το εισόδημα των παραγωγών και θα συμβάλει στην ανάπτυξη της περιοχής