Συμπεριφορά βόσκησης αιγών, θρεπτική αξία βοσκήσιμης ύλης και ποιότητα γάλακτος

Abstract

Goats are characterized by a special grazing behavior, they are highly selective in the forage they consume and they differ from the other domestic ruminants (cattle, sheep). The mechanism of foraging behavior and diet selection is particularly complex, as it is affected by numerous interdependent factors, and it is not completely understandable. The purpose of the present PhD thesis was to investigate the grazing behavior of a flock of Greek local goats grazing in a hilly Mediterranean rangeland. In order to address the complexity of the issue, a multilevel approach was used: the descriptive one that deals with the grazing behavior of goats and their diet selection (ethology), the spatial approach that investigates the movement behavior of goats in the space, and the nutritional one that examines the chemical composition of the selected forage. For this purpose, two methodologies were used to record the behavioral features of goats: the direct observation and the GPS tracking. Additionally, the chemical composition of plant species and groups consumed by goats was determined, as well as the chemical composition of milk produced under the view of seasonal changes. Finally, an attempt was made to analyse and interpret the grazing behavior and diet selection using statistical models. In conclusion, goat is a particular versatile and selective herbivore with characteristic ability to adapt its grazing behavior to the seasonal changes of availability and quality of forages in a complex and variable Mediterranean landscape. Quercus frainetto (oak) was the dominant species in goats’ diet, particularly during summer. Acorns were also an important part of goats’ diet during oak's masting year. The forage selection was affected by the season, the group of forage, its chemical composition and availability as well as the interaction among them. The shepherd also influenced the goats’ moving and grazing behavior accordingly his management practices. The replacement of feed supplementation with an increase of the contribution of grazing in the rangeland did not affect the milk yield and quality at the late stage of lactation. This multilevel approach to the analysis (ethology, spatial and nutritional) of grazing behavior and the attempt to combine the results derived from the different approaches using statistical models enables the holistic study of grazing behavior of goats and enhances the possibilities for its fuller understanding.

Οι αίγες παρουσιάζουν ιδιαίτερη συμπεριφορά βόσκησης, είναι ιδιαίτερα εκλεκτικές ως προς την επιλογή της βοσκήσιμης ύλης και διαφέρουν σημαντικά από τα υπόλοιπα εκτρεφόμενα μηρυκαστικά (βοοειδή, πρόβατα). Ο μηχανισμός που διέπει τη συμπεριφορά βόσκησης και την επιλογή δίαιτας είναι ιδιαίτερα σύνθετος, αφού επηρεάζεται από πολλούς και αλληλοεξαρτώμενους παράγοντες, και δεν είναι πλήρως κατανοητός. Αντικείμενο της παρούσας διδακτορικής διατριβής ήταν η μελέτη της συμπεριφοράς βόσκησης ενός κοπαδιού αιγών εγχώριας φυλής που έβοσκε σε ημιορεινό Μεσογειακό λιβαδικό οικοσύστημα. Για να αντιμετωπιστεί η πολυπλοκότητα του θέματος, η μελέτη έγινε με προσέγγιση πολλαπλών επιπέδων: το περιγραφικό που μελετά τη συμπεριφορά βόσκησης και την επιλογή της δίαιτας (ηθολογία ζώων), το χωρικό που διερευνά την κίνηση των ζώων στο χώρο, και το διατροφικό, το οποίο ασχολείται με τη χημική σύσταση της βοσκήσιμης ύλης. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιήθηκαν δύο βασικές μεθοδολογίες καταγραφής των χαρακτηριστικών της συμπεριφοράς των ζώων: η απευθείας παρατήρηση και η χρήση κολάρων με συσκευές GPS. Επίσης, προσδιορίστηκε η χημική σύσταση δειγμάτων των επιλεγόμενων φυτικών ειδών και λειτουργικών ομάδων βλάστησης που καταναλώθηκαν από τις αίγες, καθώς και του παραγόμενου γάλακτος υπό το πρίσμα των εποχικών μεταβολών. Τέλος, έγινε προσπάθεια ανάλυσης και ερμηνείας της συμπεριφοράς βόσκησης και της επιλογής δίαιτας με τη χρήση στατιστικών μοντέλων. Συμπερασματικά, οι αίγες είναι ζώα ιδιαίτερα ευέλικτα και επιλεκτικά με χαρακτηριστική ικανότητα προσαρμογής της συμπεριφοράς βόσκησής τους στην εποχική διαθεσιμότητα και ποιότητα της βοσκήσιμης ύλης των σύνθετων και ευμετάβλητων Μεσογειακών λιβαδικών οικοσυστημάτων. To Quercus frainetto (δρυς) ήταν το επικρατέστερο είδος στη δίαιτα των αιγών και ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Τα βελανίδια αποτέλεσαν σημαντικό μέρος της δίαιτας των αιγών κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου του έτους πληροκαρπίας της δρυός. Η επιλογή βοσκήσιμης ύλης επηρεάστηκε από την εποχή, την ομάδα βοσκήσιμης ύλης, τη χημική της σύσταση, τη διαθεσιμότητα και τις μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις. Ο βοσκός επίσης επηρέασε τη συμπεριφορά κίνησης και βόσκησης των αιγών ανάλογα με τις διαχειριστικές πρακτικές που εφάρμοσε. Η διακοπή χορήγησης συμπληρωματικών ζωοτροφών κατά το τελευταίο στάδιο της γαλακτοπαραγωγής με ταυτόχρονη αύξηση της συμβολής της βόσκησης δεν επηρέασε την απόδοση και τη χημική σύσταση του παραγόμενου γάλακτος. Η πολυεπίπεδη προσέγγιση στην ανάλυση της συμπεριφοράς βόσκησης (ηθολογική, χωρική και διατροφική) και η προσπάθεια συνδυασμού των αποτελεσμάτων των διαφορετικών προσεγγίσεων με την ανάπτυξη κατάλληλων στατιστικών μοντέλων επιτρέπουν την ολιστική μελέτη της συμπεριφοράς βόσκησης των αιγών και επεκτείνουν τις δυνατότητες πληρέστερης κατανόησή της.