Τα αναλυτικά προγράμματα και τα κυπριακά σχολικά βιβλία ιστορίας της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Κύπρο κατά την περίοδο της αγγλοκρατίας (1878-1960): η διάχυση της εθνικής και αποικιακής ιδεολογίας

Abstract

The present thesis investigates the extent and the forms of diffusion of the national ideology through the history school textbooks of Primary Education of Cyprus, written by Cypriot educators during the British rule era (1878-1960). The school textbooks are examined as social products. Simultaneously their contribution to the formation of the national unionist ideology of the Greek Cypriot pupils during the examined era is evaluated. The thesis raises specific research questions which rotate around two basic axes: the national “self” (the Greeks as a nation in general and the Greek Cypriots) and the national “other” (the Turks as a nation in general and the Turkish Cypriots). At the same time, through the study of unpublished archival materials and current bibliography, the present research attempts to enlighten aspects connected to the British colonial educational policy in Cyprus concerning school history, such as the drawn up curricula and the policies which were applied to the textbooks. The material examined in the present thesis consisted of 30 history school textbooks of the 3rd, 4th, 5th and 6th grades of primary school representing the two main publication periods (1878-1934 and 1935-1960), that come up from the policy of the colonial administration as regards determining the content of curricula and the approval strategy of the school textbooks, and the three sub periods (1878-1934, 1935-1948 and 1949-1959), which were specified by the curricula introduced in primary education. A composite analysis model for the research-methodological approach of the material was used, consisted of a quantitative and qualitative content analysis conjugation. The analysis of the textual material shows that in the history school textbooks of the examined period was diffused, once more or in other time less in deepness, the dominant ideology of the Greek Cypriot community. The content of these textbooks reproduced the national Unionist ideology and cultivated Greek Cypriot pupils’ values, models and behaviors forming thus their national consciousness και serving the last irredentist movement of Hellenism. At the meantime, through the subversion of the image of the national “other” the image of the national “self” was amplified and negative stereotyped images for the Turks were cultivated contributing thus to the limitation of the communication and cooperation possibilities between the two communities in the future.

Η παρούσα διατριβή διερευνά το βαθμό και τις μορφές διάχυσης της εθνικής ιδεολογίας στα σχολικά εγχειρίδια της Ιστορίας της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης στην Κύπρο, τα οποία συνέγραψαν Κύπριοι εκπαιδευτικοί κατά την περίοδο της Αγγλοκρατίας (1878-1960). Τα σχολικά εγχειρίδια εξετάζονται ως κοινωνικά προϊόντα και ταυτόχρονα αποτιμάται η συμβολή τους στη διαμόρφωση της εθνικής ενωτικής ιδεολογίας των Ελληνοκύπριων μαθητών κατά την υπό εξέταση περίοδο. Η εργασία θέτει συγκεκριμένα ερευνητικά ερωτήματα που περιστρέφονται γύρω από δύο βασικούς άξονες: τον εθνικό «εαυτό» (τους Έλληνες ως έθνος γενικότερα και τους Έλληνες της Κύπρου) και τον εθνικό «άλλο» (τους Τούρκους ως έθνος γενικότερα και τους Τούρκους της Κύπρου). Παράλληλα, η παρούσα έρευνα επιχειρεί να φωτίσει, μέσα από τη μελέτη αδημοσίευτου αρχειακού υλικού και της υπάρχουσας βιβλιογραφίας, πτυχές που συνδέονται με τη βρετανική αποικιακή εκπαιδευτική πολιτική στην Κύπρο σε σχέση με το μάθημα της Ιστορίας, όπως τα αναλυτικά προγράμματα που συντάχθηκαν και οι πολιτικές που εφαρμόσθηκαν για το βιβλίο. Το υπό έρευνα υλικό της παρούσας εργασίας αποτέλεσαν 30 σχολικά εγχειρίδια Ιστορίας των τάξεων Γ΄, Δ΄, Ε΄ και Στ΄ Δημοτικού τα οποία αντιπροσωπεύουν τις δύο βασικές περιόδους έκδοσης (1878-1934 και 1935-1960), οι οποίες προκύπτουν από τη πολιτική της αποικιακής διοίκησης ως προς τον καθορισμό του περιεχομένου των αναλυτικών προγραμμάτων και του τρόπου έγκρισης των σχολικών εγχειριδίων, και τις τρεις υποπεριόδους (1878-1934, 1935-1948 και 1949-1959), οι οποίες καθορίζονται από την εφαρμογή των Αναλυτικών Προγραμμάτων στη Δημοτική Εκπαίδευση. Για την ερευνητική-μεθοδολογική προσέγγιση του υπό έρευνα υλικού υιοθετήθηκε ένα σύνθετο μοντέλο ανάλυσης, το οποίο αποτελεί σύζευξη ποσοτικής και ποιοτικής ανάλυσης περιεχομένου. Από την ανάλυση του υπό έρευνα υλικού συνάγεται ότι στα σχολικά εγχειρίδια Ιστορίας της υπό έρευνα περιόδου διαχεόταν, άλλοτε με μεγαλύτερη και άλλοτε με μικρότερη ένταση, η κυρίαρχη ιδεολογία της ελληνοκυπριακής κοινότητας. Το περιεχόμενο των εγχειριδίων αυτών αναπαρήγαγε την εθνική ενωτική ιδεολογία και καλλιεργούσε στους Έλληνες μαθητές της Κύπρου αξίες, πρότυπα και συμπεριφορές διαμορφώνοντας έτσι την εθνική συνείδησή τους και υπηρετώντας το τελευταίο αλυτρωτικό κίνημα του Ελληνισμού. Παράλληλα, μέσω της υπονόμευσης της εικόνας του εθνικού «άλλου» ενισχυόταν η εικόνα του εθνικού «εαυτού» και καλλιεργούνταν αρνητικές στερεότυπες εικόνες για τους Τούρκους συμβάλλοντας έτσι στον περιορισμό των δυνατοτήτων επικοινωνίας και συνεργασίας των δύο κοινοτήτων στο μέλλον.