Το εθνικό κίνημα των Ελληνοκυπρίων κατά την τελευταία περίοδο της αγγλοκρατίας 1945-1960

Abstract

The main hypothesis of this thesis is that, after the war, the national movement of the Greek Cypriots, as a movement of self determination and union with Greece, took the form of a massive, anti-colonial, national liberation struggle and clashed with the British colonial rule. The nationalism of the Greek Cypriots is examined as a historical phenomenon and as an ideological action and as a movement for the achievement of the autonomy of the people and the preservation of their national identity. Furthermore, the degree to which the colonial methods determined the character and the intensity of the national mobilization is examined. Initially, an attempt is made to analyze the transition from a bourgeois nationalism supported by the Church to a mass nationalism, realized through the rise of the labor movement and anti-colonial demonstrations, which were however marked by the clash of the right and the left AKEL, under the influence of the Greek Civil War. During the 1950s, Makarios gave an impetus to the movement with the propaganda campaign of the Cyprus issue abroad and a new struggle began in the United Nations. Thus more and more groups of laborers, farmers, young people and students were mobilized by the Church and AKEL. In the third part, the organizational structures and the forms of collective action of the national liberation struggle of EOKA are described. What is also pointed out is how the mass participation of the Greek Cypriot population was achieved. Although AKEL was against any armed action, the influence it had on the labor class and society in general guaranteed the success of demonstrations and strikes. The process of mass participation and the creation of collective dynamics, which led to violent conflicts with the colonial power during the national liberation struggle, were achieved by the mobilization of students, young people, as well as the population of the cities and the rural population by EOKA. Violence was continuously increasing, while its escalation was determined by the oppressive measures and the violence the colonial government imposed. The element of violence between the two ethnic groups the Greek Cypriot and the Turkish Cypriot was examined, not only as the result of two rival nationalisms but also as the result of the role of the British government, which incited the division of the population, leading the two communities, Greek Cypriot and Turkish Cypriot to conflict. Finally, it is noted that the national movement was affected by the involvement of exterior factors as the diplomacy and the politics of the Greek governments, the British policy and the American and Turkish interest on the Cyprus issue, factors that played a decisive role in the course of time.

Βασική υπόθεση της διατριβής είναι ότι το εθνικό κίνημα των Ελληνοκυπρίων, ως κίνημα αυτοδιάθεσης και ένωσης με την Ελλάδα, μεταπολεμικά πήρε την μορφή ενός μαζικού, αντιαποικιακού, εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα και ήλθε σε σύγκρουση με την αποικιοκρατία. Ο εθνικισμός των Ελληνοκυπρίων εξετάζεται ως ιστορικό φαινόμενο και ως ιδεολογική δράση και κίνημα για την επίτευξη της αυτονομίας ενός λαού και τη διατήρηση της εθνικής του ταυτότητας. Επιπλέον εξετάζεται ο βαθμός που οι αποικιακές μέθοδοι καθόρισαν το χαρακτήρα και την ένταση της εθνικής κινητοποίησης. Αρχικά, γίνεται προσπάθεια να αναλυθεί η μετάβαση από ένα αστικό εθνικισμό που υποστηριζόταν από την Εκκλησία σε έναν πιο μαζικό εθνικισμό, που πραγματοποιήθηκε μέσα από την άνοδο του εργατικού κινήματος και αντιαποικιακές εκδηλώσεις, οι οποίες ωστόσο σημαδεύτηκαν από την αντιπαράθεση της δεξιάς και του αριστερού ΑΚΕΛ, κάτω από την επήρεια της εμφύλιας σύγκρουσης στην Ελλάδα. Κατά τη δεκαετία του 1950, η αύξηση της μαζικότητας που χαρακτηρίζει το κίνημα, δεν οφείλεται μόνο στην ενεργοποίηση του ελληνοκυπριακού πληθυσμού για το ενωτικό δημοψήφισμα, αλλά και στην ανάληψη της ηγεσίας από τον Μακάριο, στην εκστρατεία διαφώτισης του κυπριακού ζητήματος στο εξωτερικό, καθώς και στην προβολή του στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών. Στις κινητοποιήσεις, οι οποίες καθοδηγούνταν από την Εκκλησία και το ΑΚΕΛ, δραστηριοποιήθηκαν όλο και περισσότερες ομάδες εργατών, αγροτών αλλά και νεολαίας και μαθητών. Στο τρίτο μέρος της διατριβής διερευνώνται οι οργανωτικές δομές και οι μορφές συλλογικής δράσης του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ και οι τρόποι με τους οποίους επετεύχθη η μαζική συμμετοχή του ελληνοκυπριακού πληθυσμού. Αν και το ΑΚΕΛ ήταν κατά της ένοπλης δράσης, με την επιρροή που είχε στην εργατική τάξη και γενικά στην κοινωνία, εξασφάλιζε την επιτυχία συγκεντρώσεων και απεργιών. Με την κινητοποίηση των μαθητών και της νεολαίας, του πληθυσμού των πόλεων, αλλά και του αγροτικού πληθυσμού από την ΕΟΚΑ, ολοκληρώθηκε η συμμετοχική διαδικασία και η δημιουργία μιας συλλογικής δυναμικής που οδήγησε σε βίαιες συγκρούσεις με την αποικιακή δύναμη κατά τη διάρκεια του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. Η βία αυξανόταν διαρκώς, ενώ η κλιμάκωσή της βρισκόταν σε άμεση σχέση με τα καταπιεστικά μέτρα και τη βία, που επιβλήθηκε από την αποικιακή κυβέρνηση. Το στοιχείο της βίας ανάμεσα στις δυο εθνοτικές ομάδες Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων εξετάστηκε όχι μόνο σαν απόρροια της ανάπτυξης των δυο αντίπαλων εθνικισμών, αλλά και του ρόλου της βρετανικής κυβέρνησης η οποία υποδαύλισε τη διαίρεση του πληθυσμού, οδηγώντας τις δυο κοινότητες ελληνοκυπριακή και τουρκοκυπριακή στη σύγκρουση. Τέλος, διαπιστώνεται, ότι το εθνικό κίνημα επηρεάστηκε άμεσα από την εμπλοκή εξωτερικών παραγόντων, όπως η διπλωματία και η πολιτική των ελληνικών κυβερνήσεων, η βρετανική πολιτική και το αμερικανικό και τουρκικό ενδιαφέρον για το κυπριακό ζήτημα, παράγοντες οι οποίοι καθόρισαν τις εξελίξεις.