H Λεσβιακή Άνοιξη: η ανασύσταση ενός πολιτισμικού φαινομένου μέσα από την αποτύπωσή του στον Τύπο (1910-1932)

Abstract

The purpose of this study was to document and examine the diverse forms of cultural creation as depicted in Lesvos Press during the period 1910-1932. Drawing on a systematic and detailed indexing of publications, an extensive research material was collected and the cultural phenomenon of Lesbian Spring was reconstructed. The economic, social and educational conditions created in Lesvos during the 19th century, assisted by the reforms of the Ottoman Empire (1839 and 1856), influenced and contributed to the intellectual movement and cultural creation of Lesbos. The role of many leaflets issued in Lesvos was supporting; the press and literature demonstrated a bidirectional relationship. The large number of authors, apart from the known creators, were significant reason for setting up the phenomenon of Lesbian Spring. The literary production, prose, poetry, historical narrative developed, is not part of a literary trend or school. Each writer has had autonomy and a completely personal expression. Special and typical cases are the novels of Myrivilis and Venezis. Under certain conditions more writers could be distinguished. Among the literary genres, poetry and historical narrative are the most dominant. Poetry is characterized by a unique lyricism, in the overtone of romanticism. The short written description emerged as the most popular kind in newspapers. In times of wars and persecutions there was a tendency to express irredentism and a peculiar local patriotism. The majority of creators wrote and published their works in the demotic language. Almost all newspapers and magazines, as well as literary works were printed in that form of language. Besides the literary creation, factors involved in the publication of newspapers and magazines, the theater and art, were also supporters of educational demoticism. In the course of evolution and Lesbian Spring the benchmarks were the release of Lesbos (1912), the Asia Minor Catastrophe (1922) and the exchange of populations (1923). There was a particular contribution by the creators of Asia Minor who settled in Lesvos. Despite the influence brought by the Lesbian Spring it was never established as a(collective) group of writers, authors, journalists and teachers, with clear ideological or artistic goals. It was a heterogeneous set of artists who lived and worked in this period, who identified with it and gained prestige in later years. The aim of the initiators of this intellectual activity was the particular cultural creation and the requirement for equal recognition by the cultural center of Athens. The Lesbian Spring is an important cultural, especially literary phenomenon of a Greek province of the island of Lesbos, which evolved during the first decades of the 20th century.

Σκοπός της εργασίας ήταν να καταγράψει και να εξετάσει τις ποικίλες μορφές πολιτισμικής δημιουργίας όπως αποτυπώθηκαν στον Τύπο της Λέσβου την περίοδο 1910-1932. Με άξονα τη συστηματική και λεπτομερή αποδελτίωση των δημοσιευμάτων συγκεντρώθηκε ένα εκτεταμένο ερευνητικό υλικό και έγινε ανασύσταση του πολιτισμικού φαινομένου της Λεσβιακής Άνοιξης. Οι οικονομικές, κοινωνικές και εκπαιδευτικές συνθήκες που δημιουργήθηκαν στη Λέσβο κατά τον 19ο αιώνα, επέδρασαν και συνέβαλαν στην πνευματική κίνηση και πολιτισμική δημιουργία της Λέσβου. Υποστηρικτικός ήταν ο ρόλος των πολλών εντύπων που εκδόθηκαν στη Λέσβο ο Τύπος και η λογοτεχνία είχαν αμφίδρομη σχέση. Ο μεγάλος αριθμός των δημιουργών, εκτός των γνωστών συντελεστών, ήταν σημαντικός λόγος συγκρότησης του φαινομένου της Λεσβιακής Άνοιξης. Η λογοτεχνική παραγωγή, πεζογραφία, ποίηση, χρονογράφημα, που αναπτύχθηκε, δεν εντάσσεται σε κάποιο λογοτεχνικό ρεύμα ή σχολή. Κάθε δημιουργός είχε αυτονομία και εντελώς προσωπική έκφραση. Ιδιαίτερες και χαρακτηριστικές είναι οι περιπτώσεις των μυθιστορημάτων των Μυριβήλη και Βενέζη. Με κάποιες προϋποθέσεις μπορούσαν να διακριθούν και άλλοι δημιουργοί. Από τα λογοτεχνικά είδη κυριαρχούν η ποίηση και το χρονογράφημα. Την ποίηση τη χαρακτηρίζει κάποιος ιδιότυπος λυρισμός, στον απόηχο του ρομαντισμού. Το χρονογράφημα αναδείχθηκε ως το δημοφιλέστερο είδος των εφημερίδων. Στις περιόδους των πολέμων και των διωγμών υπήρξε μια τάση έκφρασης του αλυτρωτισμού και ενός ιδιότυπου τοπικού πατριωτισμού. Η πλειονότητα των πνευματικών δημιουργών έγραψε και δημοσίευσε τα έργα της στη δημοτική γλώσσα. Σ' αυτή τυπώθηκαν σχεδόν όλες οι εφημερίδες και τα περιοδικά, καθώς επίσης και τα λογοτεχνικά έργα. Εκτός της λογοτεχνικής δημιουργίας οι συντελεστές ασχολήθηκαν με την έκδοση εφημερίδων και περιοδικών, με το θέατρο και την τέχνη, υπήρξαν επίσης υποστηρικτές του εκπαιδευτικού δημοτικισμού. Στην πορεία και εξέλιξη της Λεσβιακής Άνοιξης σταθμοί υπήρξαν η απελευθέρωση της Λέσβου (1912), η Μικρασιατική Καταστροφή (1922) και η ανταλλαγή των πληθυσμών (1923). Ιδιαίτερη ήταν η συμβολή των Μικρασιατών δημιουργών που εγκαταστάθηκαν στη Λέσβο. Παρά την επίδραση που άσκησε η Λεσβιακή Άνοιξη δε συγκροτήθηκε ποτέ ως (συλλογική) ομάδα λογοτεχνών, συγγραφέων, δημοσιογράφων και εκπαιδευτικών, με σαφείς ιδεολογικούς ή καλλιτεχνικούς στόχους. Ήταν ένα ανομοιογενές σύνολο δημιουργών που έδρασε στη συγκεκριμένη περίοδο, ταυτίστηκε μ’ αυτή και απόκτησε αίγλη στα μετέπειτα χρόνια. Στόχος των πρωτεργατών αυτής της πνευματικής δραστηριότητας, ήταν η ιδιαίτερη πολιτισμική δημιουργία και η απαίτηση για ισότιμη αναγνώριση από το πολιτιστικό κέντρο της Αθήνας. Η Λεσβιακή Άνοιξη είναι σημαντικό πολιτισμικό, κυρίων λογοτεχνικό, φαινόμενο μιας ελληνικής επαρχίας, του νησιού της Λέσβου, που εξελίχθηκε κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα.