Η λογιστική και η διαχείριση του διανοητικού κεφαλαίου: η περίπτωση της Ελλάδας

Abstract

Intellectual Capital shapes the patterns of current business reality. The aim of this thesis is firstly to examine Intellectual Capital reporting by Greek firms during the crisis period. The evolution over time, the extent and the explanatory factors of Intellectual Capital reporting are thoroughly tested based on content analysis method. Furthermore, through firms classification in line with data mining techniques, the thesis seeks to highlight Intellectual Capital profile of the firms belonging to each class and determine the differentiation factors of the classes as well. The thesis additionally investigates the role of intangible assets, as recognized by the Greek accounting legislation, as a driver of corporate performance focusing similarly on the crisis period. From the perspective of Intellectual Capital dynamic nature, the thesis also detects the flows-interactions between human capital skills and Research and Development (R&D) investments of Greek firms merging a matched employer-employee dataset (Structure of Earning Survey) with plant level data from the Greek Survey of Manufacturing. The results demonstrate the inadequate perception of Greek firms regarding the creation of value based on Intellectual Capital. Intellectual Capital reporting seems strongly linked to the accounting legislation currently in force while voluntary reporting is extremely limited. The downgraded percentage of intangible assets over total corporate assets and the partially negative relation between intangible resources and firm’s performance moreover indicate the lack of strategic emphasis on intangible assets and their ineffective management, with intangible assets though empowering corporate performance over the crisis period. In light of Intellectual Capital dynamic nature, the findings underline the negative relation between Research and Development (R&D) investments, as a critical item of structural capital, and high skilled human capital additionally.

Το Διανοητικό Κεφάλαιο (Intellectual Capital) διαμορφώνει τα πλαίσια της σύγχρονης επιχειρηματικής πραγματικότητας. Σκοπός της παρούσας διατριβής αποτελεί κατ’ αρχήν η μελέτη της παροχής πληροφόρησης του Διανοητικού Κεφαλαίου από τις ελληνικές επιχειρήσεις εν μέσω κρίσης. Η διαχρονική εξέλιξη, η έκταση και οι προσδιοριστικοί παράγοντες των γνωστοποιήσεων του Διανοητικού Κεφαλαίου εξετάζονται διεξοδικά βάσει της μεθόδου ανάλυσης περιεχομένου (content analysis). Επιπλέον, μέσω της ταξινόμησης των επιχειρήσεων σε κλάσεις σύμφωνα με τεχνικές εξόρυξης δεδομένων, η διατριβή επιδιώκει την σκιαγράφηση του προφίλ των επιχειρήσεων που ανήκουν σε κάθε κλάση καθώς και τον καθορισμό των συντελεστών διαφοροποίησης των κλάσεων μεταξύ τους. Η διατριβή παράλληλα διερευνά το ρόλο των άυλων περιουσιακών στοιχείων, όπως αναγνωρίζονται από την ελληνική λογιστική νομοθεσία, ως οδηγού της εταιρικής επίδοσης εστιάζοντας ομοίως στο διάστημα της χρηματοοικονομικής κρίσης. Υπό την προσέγγιση της δυναμικής φύσεως του Διανοητικού Κεφαλαίου, η διατριβή επιπρόσθετα ανιχνεύει τις ροές-αλληλεπιδράσεις μεταξύ των δεξιοτήτων του ανθρώπινου κεφαλαίου και των επενδύσεων σε Έρευνα και Ανάπτυξη (R&D) των ελληνικών επιχειρήσεων συνενώνοντας μια βάση ενοποιημένων δεδομένων εργοδοτών-εργαζομένων (Έρευνα Διάρθρωσης και Κατανομής των Αμοιβών στις Επιχειρήσεις) με δεδομένα σε επίπεδο καταστήματος από την Ετήσια Έρευνα Βιομηχανίας και Βιοτεχνίας. Τα αποτελέσματα καταδεικνύουν την ανεπαρκή αντίληψη των ελληνικών επιχειρήσεων αναφορικά με την δημιουργία αξίας βάσει του Διανοητικού Κεφαλαίου. Η πληροφόρηση για το Διανοητικό Κεφάλαιο προβάλλει στενά συνδεδεμένη με τα ισχύουσα λογιστική νομοθεσία ενώ η εθελοντική πληροφόρηση καταγράφεται εξαιρετικά περιορισμένη. Το υποβαθμισμένο ποσοστό των άυλων περιουσιακών στοιχείων στο σύνολο της εταιρικής περιουσίας καθώς και η μερικώς αρνητική συσχέτιση μεταξύ των άυλων πόρων και της εταιρικής επίδοσης φανερώνουν επίσης την έλλειψη στρατηγικής έμφασης στα άυλα περιουσιακά στοιχεία και την αναποτελεσματική διοίκηση τους, με τo άυλο ενεργητικό ωστόσο να ενισχύει την επιχειρησιακή επίδοση κατά την περίοδο της κρίσης. Υπό το πρίσμα της δυναμικής φύσης του Διανοητικού Κεφαλαίου, τα ευρήματα υπογραμμίζουν την αρνητική σχέση μεταξύ των επενδύσεων Έρευνας και Ανάπτυξης (R&D), βασικού στοιχείου του δομικού κεφαλαίου και του ανθρώπινου κεφαλαίου υψηλών δεξιοτήτων.