Γεωμορφολογική και παλαιογεωγραφική εξέλιξη της Νήσου Λήμνου (ΒΑ Αιγαίο), τα τελευταία 6000 έτη

Abstract

The study area is located on the north-eastern coast of Lemnos Island (North Aegean Sea). This area covers the archaeological settlement of Hephestia, which is located in the north part of Purnia Gulf and the coastal area of Alyki Lagoon. The archaeological significance of this area is noteworthy not only for its archaeological findings but also because it constitutes a cultural crossroad between the North Aegean and the Black Sea, the Greek mainland and Asia Minor. This study aims to reconstruct the palaeogeography in Alyki and Hephestia area, and to create the geomorphological map of Lemnos Island. In order to reconstruct the palaeogeography and the landscape evolution of the coastal area, geomorphological mapping as well as micropalaeontological analysis, sedimentological study and dating analysis of the Holocene lagoonal deposits were conducted. Geomorphological mapping was carried out using topographic maps, geological maps and field observations. Landforms of the coastal alluvial plain, in the shoreline and inland, were recorded at a 1:50.000 scale. The collected data were assessed, correlated and imported in a geographical database for the production of the Geomorphological Map of Lemnos at a 1:50.000 scale. Six boreholes in Alyki lagoon were drilled at selected locations, the deepest one reaches a depth of 11m, and two other boreholes were drilled in Hephestia. Sedimentary sequences were studied macroscopically, classified and depicted. Then, 217 samples were collected from selected sedimentary layers for micropalaeontological analysis and 27 samples of shells and organic matter were dated using the AMS radiocarbon method. The calculated age from the cores varies between 7050 cal BP and 990 cal BP. The foraminifera fauna shows a gradual transition from a shallow marine environment to that of a lagoon. Our study results in the reconstruction of the curve for sea level variations over the past 7000 years, after comparing our geochronological data to those of the glacial-hydro-isostatic model of Lambeck and Purcell (2005) for the Aegean Sea.

Η περιοχή μελέτης περιλαμβάνει τη βορειοανατολική Λήμνο με τον αρχαιολογικό χώρο της Ηφαιστίας, ο οποίος βρίσκεται στο βόρειο τμήμα του κόλπου Πουρνιά και την παράκτια περιοχή της λιμνοθάλασσας Αλυκής. Η αρχαιολογική σπουδαιότητα της περιοχής δεν προκύπτει μόνο από τα αρχαιολογικά ευρήματά της αλλά και από τη γεωγραφική της θέση, διότι η Λήμνος είναι το πολιτιστικό σταυροδρόμι μεταξύ του Βορείου Αιγαίου και της Μαύρης Θάλασσας αλλά και της ελληνικής ενδοχώρας και της Μικράς Ασίας. Σκοπό της μελέτης αποτελεί η δημιουργία του γεωμορφολογικού χάρτη της Λήμνου και η παλαιογεωγραφική αναπαράσταση του ΒΑ τμήματος του νησιού. Για την αναπαράσταση της παλαιογεωγραφικής εξέλιξης στην περιοχή μελέτης πραγματοποιήθηκε γεωμορφολογική χαρτογράφηση, μικροπαλαιοντολογική ανάλυση, ιζηματολογική μελέτη και γεωχρονολογήσεις Ολοκαινικών λιμνοθαλάσσιων ιζημάτων. Η γεωμορφολογική χαρτογράφηση έγινε με τη χρήση τοπογραφικών χαρτών, γεωλογικών χαρτών και παρατηρήσεις πεδίου. Οι γεωμορφές της παράκτιας περιοχής και της ενδοχώρας μετά από την επιτόπια έρευνα αποτυπώθηκαν σε κλίμακα 1:50.000. Τα δεδομένα που συγκεντρώθηκαν, αξιολογήθηκαν, συσχετίστηκαν μεταξύ τους και εισήχθησαν σε Γεωγραφικό Πληροφοριακό Σύστημα με αποτέλεσμα τη δημιουργία του γεωμορφολογικού χάρτη της Λήμνου σε κλίμακα 1:50.000. Έγινε δειγματοληψία πυρήνων από οκτώ ερευνητικές γεωτρήσεις, δύο κοντά στον αρχαιολογικό χώρο της Ηφαιστίας και έξι στη λιμνοθάλασσα Αλυκή, με τη βαθύτερη γεώτρηση (HAL4) να φτάνει τα 11m. Μελετήθηκε μακροσκοπικά η ιζηματολογική σύσταση των πυρήνων, έγινε η ταξινόμησή τους και σχεδιάστηκε η στρωματογραφία τους. Στη συνέχεια λήφθηκαν 217 δείγματα για τη μικροπαλαιοντολογική ανάλυση. Για τη γεωχρονολόγηση λήφθηκαν 27 δείγματα από όστρακα και οργανικό υλικό, τα οποία εξετάστηκαν με τη μέθοδο ραδιοάνθρακα AMS στο εργαστήριο της Λυών, στη Γαλλία. Οι ηλικίες που προέκυψαν βάση της γεωχρονολόγησης των δειγμάτων, κυμαίνονται από 7050 BP μέχρι 990 Β.Ρ. Τα αποτελέσματα από τη μικροπαλαιοντολογική μελέτη έδειξαν σταδιακή μεταβολή από αβαθή θαλάσσιο περιβάλλον σε λιμνοθαλάσσιο περιβάλλον. Τα αποτελέσματα της γεωχρονολόγησης χρησιμοποιήθηκαν για τη δημιουργία τοπικής καμπύλης σχετικών μεταβολών της θαλάσσιας στάθμης για τα τελευταία 7000 χρόνια, μετά από τη συσχέτισή τους με τη καμπύλη του παγετώδους-υδρο-ισοστατικού μοντέλου των Lambeck and Purcell (2005) για το Αιγαίο.