Η μελέτη και ο σχεδιασμός του ηχητικού περιβάλλοντος στην αρχιτεκτονική θεωρία και πρακτική: αναζητώντας τα σύγχρονα ηχοτοπία της Θεσσαλονίκης

Abstract

The present thesis explores backgrounds and methods of analysis and design concerning the sound environment and their integration into the study and design of architectural space. The research challenges the binary consideration of exclusively noisy and quiet urban areas, but also the aesthetics and ethics that premium the rural soundscapes as ideal against the noisy urban ones. Moreover, it aims to extricate the sound approach of architectural design from the standardized architectural acoustic design. The sonic landscape of the city can be studied with multiple analysis methods upgrading the interactive participation of residents, scientists and artists in the design of audio sites. Urban soundscapes, constantly adjusted, are a source of information about the urban cityscape, creating a field that has been neglected by scientists and artists. The present research supports that, by studying and creating sound artistic environments, it is possible to activate the city, with the help of these innovative, architecture, audio tools. A key element of the research is interdisciplinarity, achieved by collecting qualitative and quantitative data and by using multiple theories, design methods and artistic practices, having as an ultimate goal the complete address of issues concerning sound and architectural space. The research questions are formulated via field studies and answered through the analysis of sound identities of architectural sites in Thessaloniki, particularly via the study of sound sources, sonic effects and soundscapes. The present thesis answers to a series of site specific questions and clarifies boundaries and characters of Thessaloniki soundscapes, and the way these questions take shape by, but also form, specific architectural places. The originality of the thesis lies in highlighting this architectural aspect of space and place, and its potential use by architects and artists. Contemporary sound Thessaloniki, regardless of the scale, is being recorded and studied via selected sound approaches, in order to upgrade the sound aspects of architectural space, and the amplification of architectural design with the introduction of the new concepts of sound architectural ecologies and dynamic architectural places. Finally, the present research contributes to architectural design by presenting a number of innovative design methods and sound artistic practices as contemporary architectural means, in order to transform the standardized approach of sound phenomenon in architectural praxis. Developments concerning design, perception and production of sound are rapid and the current approach of architectural practice is incomplete. The thesis, by the application of approaches that study the urban soundscape and by creating audio experiments that lie in the confines of sound art, contributes to the specification of the sound issues that form the contemporary urban reality in Thessaloniki.

Η διδακτορική διατριβή διερευνά τα ιδεολογικά υπόβαθρα και τις μεθόδους ανάλυσης και σχεδιασμού του ηχητικού περιβάλλοντος, καθώς και την ενσωμάτωσή τους στη μελέτη και τον σχεδιασμό του αρχιτεκτονικού χώρου. Η έρευνα αμφισβητεί τη δυαδική θεώρηση των αποκλειστικά θορυβωδών και ήσυχων αστικών περιοχών, αλλά και την αισθητική και ηθική πριμοδότηση των αγροτικών ηχητικών τόπων ως ιδανικά και πρότυπα ηχοτοπία εις βάρος των αστικών. Επιπλέον, φιλοδοξεί να απεγκλωβίσει τη θεώρηση του ήχου στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό από τον καθιερωμένο ακουστικό σχεδιασμό. Το ηχητικό τοπίο της πόλης δύναται να μελετηθεί με πολλαπλές μεθόδους ανάλυσης, πριμοδοτώντας κάθε φορά τη διαδραστική συμμετοχή κατοίκων, επιστημόνων και καλλιτεχνών στη διαμόρφωση και το σχεδιασμό των ηχητικών τόπων. Τα αστικά ηχοτοπία, που δεν σταματούν να αναπροσαρμόζονται, αποτελούν πηγή πληροφοριών για τον αστικό χώρο, συνθέτοντας ένα πεδίο παραμελημένο από τους επιστήμονες και τους καλλιτέχνες. Η έρευνα υποστηρίζει πως, μελετώντας και δίνοντας εναύσματα για τη δημιουργία ηχητικών καλλιτεχνικών περιβαλλόντων, είναι εφικτή η ενεργοποίηση των χώρων της πόλης με αυτά τα καινοτόμα, για την αρχιτεκτονική, ηχητικά εργαλεία. Βασική παράμετρος της έρευνας αποτελεί η διαθεματικότητα, η οποία επιτυγχάνεται πραγματοποιώντας συλλογή ποιοτικών και ποσοτικών δεδομένων, καθώς και με τη χρήση θεωριών, μεθόδων μελέτης και καλλιτεχνικών πρακτικών, έχοντας ως σκοπό τη σφαιρικότητα της αντιμετώπισης των ζητημάτων του ήχου και του αρχιτεκτονικού χώρου. Τα ερευνητικά ερωτήματα σχηματοποιούνται μέσα από τη μελέτη του πεδίου και απαντώνται μέσα από την ανάλυση της ηχητικής ταυτότητας αρχιτεκτονικών τόπων της Θεσσαλονίκης, και συγκεκριμένα μέσα από τη μελέτη των ηχητικών πηγών, των ηχητικών φαινομένων και των ηχοτοπίων. Η έρευνα απαντά σε μια σειρά επιτόπιων ερωτημάτων και διασαφηνίζει τα όρια και τον χαρακτήρα των ηχοτοπίων της Θεσσαλονίκης, αλλά και κατά πόσο αυτά σχηματοποιούνται αλλά και σχηματοποιούν τον εκάστοτε αρχιτεκτονικό τόπο. Η πρωτοτυπία της έγκειται στην ανάδειξη αυτής της πτυχής του αρχιτεκτονικού χώρου και στην εν δυνάμει αξιοποίησής της. Η σύγχρονη ηχητική πόλη της Θεσσαλονίκης, από την κλίμακα της κατοικίας μέχρι του πολεοδομικού συγκροτήματος, καταγράφεται και μελετάται, μέσα από επιλεγμένες ηχητικές προσεγγίσεις, με σκοπό την ανάδειξη των ηχητικών πτυχών του αρχιτεκτονικού χώρου, αλλά και τη διεύρυνση του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού με την εισαγωγή των εννοιών των ηχητικών αρχιτεκτονικών οικολογιών και των μεταβαλλόμενων αρχιτεκτονικών τόπων. Τέλος, η έρευνα συμβάλει στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό παρουσιάζοντας μια σειρά από πρωτότυπες μεθόδους μελέτης και ηχητικές καλλιτεχνικές πρακτικές ως σύγχρονα αρχιτεκτονικά μέσα, με σκοπό το μετασχηματισμό της καθιερωμένης προσέγγισης του ηχητικού φαινομένου από τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Οι εξελίξεις που αφορούν τη μελέτη, την αντίληψη και την παραγωγή του ήχου είναι ραγδαίες και η υπάρχουσα αντιμετώπισή τους από την αρχιτεκτονική πράξη ελλιπής. Η διατριβή, μέσα από την εφαρμογή των προσεγγίσεων μελέτης του αστικού ηχητικού περιβάλλοντος, αλλά και τη δημιουργία ηχητικών πειραματισμών που αγγίζουν τα όρια της ηχητικής τέχνης, συντελεί στην οριστικοποίηση των ηχητικών ζητημάτων που μορφοποιούν τη σύγχρονη αστική πραγματικότητα στη Θεσσαλονίκη.