Σχέσεις εκκλησίας και πολιτείας στην Ελλάδα κατά την Επταετία (1967-1974)

Abstract

As it is declared in the title (“Relations of Church and State in Greece at the seven - year period [1967 – 1974]”) the doctoral thesis deals with the problem of relations between the Church and the State under the rule of the seven - year dictatorship from 1967 to 1974. The “Ecclesiastical Issue” was the only one of the issues of life in Greece in which the dictatorship in its both phases (G. Papadopoulos, 1967-1973, D.. Ioannides, 1973-1974) applied a differentiated policy. Thus, in both cases there was the same tactic: interference in the internal affairs of the Church, a violation of the normal range - canons (= the ecclesiastical rules), imposing an Archbishop of their confidence, in each case (G. Papadopoulos - D. Ioannides), framed by different and powerful, at a time group of prelates. During the first phase of the dictatorship, the normal and legitimate Archbishop Chrysostomos II (Chatzistavrou) refused to bow to the pressure to resign in order to promote his successor, who had a likeable and cooperative status towards the dictators. That’s why he will be the first victim of the dictatorship. His successor Hieronymus Α΄ (Kotsonis), since he occupied “legally” but irregularly the throne of Archbishop and the designated - consisting of 8 members – “Aristindin”, the Holy Synod who replaced - and replaced - the normal “small” (D.I.S.) and “great” Holy Synod (Hierarchy) will come along with the nation - defensive military government assuming the “church defensive” work, which was a part of the plan of the April 21st Government, with its irregular procedures and approaches show the way to the exit to other fifteen (15) normal and legitimate bishops of the “old” Hierarchy, under a coordinated plan, altering the whole composition of the Hierarchy, which in order to be completed, included the election of twenty - nine (29) new Metropolitans, who were adjacent mostly on “Christian organizations” that originally compiled the vision Jerome represented for the "cleansing" in the Church and a “New Greece”. The objective, however, despite the progressive alteration of the Hierarchy, will not be achieved. The building of Hieronymus will collapse when attempting – with the help of the dictatorship - to circumvent the patriarchal provisions that define both the relationship of the normal module with the Patriarchate, and the normal rights that the “New Lands” will find to him the majority of the Hierarchy, which in its opposition to the options of launching the road to its own output. It will succeed the Seraphim of Ioannina (Tikas) who was elected normally -to a widowed throne - in his attempt, however, to restore the Church in orbit regularity, because in case of an unfortunate maneuver, he would close old wounds and he would not avoid open new – like a discount without trial and apology of the “12” (deposed Bishops) - that plagued for many years the life of the Church of Greece.

Οπως δηλώνεται στον τίτλο («Σχέσεις Εκκλησίας και Πολιτείας στην Ελλάδα κατά την Επταετία [1967 – 1974]»), η διδακτορική διατριβή πραγματεύεται το πρόβλημα των σχέσεων μεταξύ της Εκκλησίας και της Πολιτείας υπό το κράτος της επτάχρονης δικτατορίας 1967 – 1974. Το εκκλησιαστικό ήταν το μοναδικό από τα θέματα της ζωής του τόπου όπου η δικτατορία εις αμφότερες τις φάσεις αυτής (Γ. Παπαδοπούλου, 1967 – 1973, Δ. Ιωαννίδη, 1973 – 1974) εφήρμοσε διαφοροποιημένη πολιτική. Και στις δύο περιπτώσεις υπήρχε ίδια τακτική: Παρέμβαση στα εσωτερικά της Εκκλησίας, παραβίαση της κανονικής τάξεως, επιβολή Αρχιεπισκόπου της εμπιστοσύνης του κατά περίπτωση πραξικοπηματία (Γ. Παπαδοπούλου – Δ. Ιωαννίδη), πλαισιωμένου από διαφορετική και παντοδύναμη κάθε φορά ομάδα αρχιερέων. Κατά την πρώτη φάση της δικτατορίας ο κανονικός και νόμιμος Αρχεπίσκοπος Χρυσόστομος Β’ (Χατζησταύρου) αρνούμενος να υποκύψει στις πιέσεις για παραίτηση προκειμένου να προωθηθεί διάδοχος αρεστός και συνεργάσιμος στο καθεστώς, θα είναι το πρώτο θύμα της δικτατορίας. Ο διάδοχός του Ιερώνυμος Α΄ (Κοτσώνης) αφού κατέλαβε «νόμιμα» μεν αλλά αντικανονικά (= ενάντια στους εκκλησιαστικούς κανόνες) τον αρχιεπισκοπικό θρόνο και η διορισθείσα 8μελής «Αριστίνδην» Ιερά Σύνοδος που αντικατέστησε – και υποκατέστησε – την κανονική «μικρά» (Δ.Ι.Σ.) και «μεγάλη» Ιερά Σύνοδο (Ιεραρχία), θα συμπορευθούν με την «εθνοσωτήριο» στρατιωτική Κυβέρνηση αναλαμβάνοντας το «εκκλησιοσωτήριο» έργο που επαγγέλθηκε η 21η Απριλίου. Με αντικανονικές διαδικασίες και μεθοδεύσεις τον δρόμο προς την έξοδο θα δούν άλλοι δεκαπέντε (15) κανονικοί και νόμιμοι Μητροπολίτες της «παλαιάς» Ιεραρχίας, στο πλαίσιο ενός συντονισμένου σχεδίου αλλοιώσεως της συνθέσεως της Ιεραρχίας, το οποίο για να ολοκληρωθεί περιέλαβε και την εκλογή εικοσιεννέα (29) νέων Μητροπολιτών προσκειμένων ως επί το πλείστον στις «χριστιανικές οργανώσεις» οι οποίες εξ αρχής συντάχθηκαν με το όραμα που εκπροσωπούσε ο Ιερώνυμος για την «κάθαρση» στην Εκκλησία και για μια «Καινούργια Ελλάδα». Ο στόχος, όμως, παρά τη συντελεσθείσα αλλοίωση της Ιεραρχίας δεν θα επιτευχθεί. Το οικοδόμημα του Ιερωνύμου θα καταρρεύσει όταν ο τότε Αρχιεπίσκοπος επιχειρώντας – συνεργούσης και της δικτατορίας - να καταστρατηγήσει τις πατριαρχικές διατάξεις που ορίζουν τόσο τη σχέση της κανονικής ενότητας με το Πατριαρχείο, όσο και τα κανονικά δικαιώματα αυτού στις Νέες Χώρες θα βρεί απέναντί του την πλειοψηφία της Ιεραρχίας, η οποία με την αντίθεσή της στις επιλογές του θα δρομολογήσει τη δική του έξοδο. Θα τον διαδεχθεί κατά την δεύτερη φάση της δικτατορίας (επί Δ. Ιωαννίδη) ο από Ιωαννίνων Σεραφείμ (Τίκας) ο οποίος θα εκλεγεί κανονικά – σε χηρεύοντα θρόνο - στην προσπάθειά του, όμως, να επαναφέρει την Εκκλησία σε τροχιά κανονικότητας, αν και θα κλείσει παλαιές πληγές, δεν θ΄ αποφύγει, εξ αιτίας ατυχών χειρισμών, να ανοίξει νέες - όπως η έκπτωση χωρίς δίκη και απολογία των «12» εκπτώτων Μητροπολιτών - που θα ταλανίσουν για πολλά χρόνια ακόμη τη ζωή της Εκκλησίας της Ελλάδος.