Ο αθλητισμός και η φυσική αγωγή στην Ελλάδα κατά την περίοδο 1967-1974

Abstract

The aim of the present study is to examine the perceptions concerning sport, the role of sport and the effort to implement Physical Education programs in education, in the period 1967-1974. As sources were used: General State Archives (G.S.A.), files of Physical Education offices (Laws - Circulars - curricula) file of National Printing House (E.T.), papers of the archive file of Greek Literary and Historical Archive (Ε.L.Ι.Α.), files from Hellenic Association of Amateur Athletics (SEGAS) and political and sports newspapers of national circulation. Among the changes introduced by the political system during the period 1967-1974 in Greece, was the effort of militarization of Physical Education and Sport. Important changes and additions in Physical Education (gym) and the timetable were attempted. Gymnastics at school, as to the contents, reneged on prescriptions used before 1964 and oriented was the cultivation of discipline (through gymnastics), the partial militarization of students through marching exercises and cultivating team spirit through team sports. The regime gave special attention to the demonstrations specifying in detail the ritual of their conduct. Regarding extracurricular sports during the period 1967 to 1974, the slogan "every city and stage, every village and gym" was adopted and a program was elaborated, which included besides the construction of facilities, the organization of costly events. Complete control over the sports administration was attempted through the appointment of persons approved by the regime in crucial administrative positions of national sports federations and clubs, while through government commissioners, the regime sought suffocating supervision of all club activities. The key of the political system was the General Secretariat for Sports with prominent Secretary General Konstantinos Aslanidis. The government tried to lead the people in the stadiums, in order to propagate their own system and get the same publicity through mass sports events. Particular attention was given to football, which was the most popular sport. But football has suffered several interventions. The number of sports - football clubs was decreased (derived from previous mergers, deliberate or forced) and leagues were created (B and C national football category) based on prefecture capitals, which made the events be totally controlled. Every year, after 1967, the champion club of Cyprus was taking part in the first national football category championship of Greece. A lot of sports successes at individual or team level, were promoted from the regime which actually sought to give to these winning national-Greek dimension. The ideological control, especially of young people, was undertaken methodically through youth organizations (Alkimos) an organized nationalist effort, with military construction and coaching, aiming to associate them, as well as to control them.

Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η εξέταση των αντιλήψεων που επικράτησαν και των πρακτικών που εφαρμόστηκαν στη σχολική Φυσική Αγωγή και τον αθλητισμό την περίοδο 1967-1974 Ως πηγές χρησιμοποιήθηκαν: αρχεία των Γενικών Αρχείων του Κράτους (Γ.Α.Κ.), αρχεία Γραφείων Φυσικής Αγωγής (Νόμοι – εγκύκλιοι – αναλυτικά προγράμματα), αρχείο του Εθνικού Τυπογραφείου (Ε.Τ.), έντυπα από το αρχείο του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου (Ε.Λ.Ι.Α.), αρχείο του Συνδέσμου Ελληνικών Γυμναστικών και Αθλητικών Σωματείων (Σ.Ε.Γ.Α.Σ.) και πολιτικές και αθλητικές εφημερίδες πανελλήνιας κυκλοφορίας. Ανάμεσα στις αλλαγές που επέφερε το πολιτικό σύστημα κατά την περίοδο 1967-1974 στην Ελλάδα, ήταν η προσπάθεια στρατιωτικοποίησης της Φυσικής Αγωγής και του Αθλητισμού. Επιχειρήθηκαν σημαντικές αλλαγές - προσθήκες στα αναλυτικά και ωρολόγια προγράμματα Φυσικής Αγωγής (Γυμναστικής) των σχολείων. Η Γυμναστική στο σχολείο, ως προς τα περιεχόμενα υπαναχώρησε στις συνταγές που χρησιμοποιούνταν πριν το 1964, προσανατολίστηκε δε στην καλλιέργεια της πειθαρχίας (μέσω της ενόργανης γυμναστικής), την μερική στρατιωτικοποίηση των μαθητών μέσω των ασκήσεων πυκνής τάξης και την καλλιέργεια του ομαδικού πνεύματος μέσω των αθλοπαιδιών. Το καθεστώς έδωσε ιδιαίτερη βαρύτητα στις γυμναστικές επιδείξεις καθορίζοντας με κάθε λεπτομέρεια το τελετουργικό της διεξαγωγής τους. Όσον αφορά τον εξωσχολικό αθλητισμό, κατά την περίοδο 1967-74, υιοθετήθηκε το σλόγκαν «κάθε πόλη και στάδιο, κάθε χωριό και γυμναστήριο» και εκπονήθηκε μεγαλεπήβολο πρόγραμμα στο οποίο περιλαμβάνονταν κατασκευή αθλητικών εγκαταστάσεων και η διοργάνωση πολυέξοδων αθλητικών θεαμάτων. Επιχειρήθηκε ο πλήρης έλεγχος της διοίκησης του αθλητισμού με τη στελέχωση ομοσπονδιών και συλλόγων από πρόσωπα αποδεκτά από το καθεστώς ενώ μέσω των κυβερνητικών επιτρόπων το καθεστώς επεδίωξε την ασφυκτική εποπτεία όλων των σωματειακών δραστηριοτήτων. Βασικός πυλώνας της πολιτικής του καθεστώτος υπήρξε η Γενική Γραμματεία Αθλητισμού με προεξάρχοντα τον Γενικό Γραμματέα Κωνσταντίνο Ασλανίδη. Οι κυβερνώντες προσπάθησαν να οδηγήσουν το λαό στα γήπεδα, προκειμένου να προπαγανδίζουν το ίδιο τους το σύστημα και να αποκτήσουν οι ίδιοι τη δημοσιότητα μέσω μαζικών αθλητικών εκδηλώσεων. Ιδιαίτερη βαρύτητα δόθηκε στο ποδόσφαιρο, που την εποχή εκείνη ήταν το λαοφιλέστερο άθλημα. Το ποδόσφαιρο όμως υπέστη αρκετές παρεμβάσεις. Μειώθηκαν σε αριθμό αθλητικά – ποδοσφαιρικά σωματεία (που προήλθαν από συγχωνεύσεις παλαιότερων, ηθελημένες είτε εξαναγκαστικές) και δημιουργήθηκαν πρωταθλήματα (Β΄ και Γ΄ εθνική κατηγορία ποδοσφαίρου) µε βάση τις πρωτεύουσες των νομών, κάτι που καθιστούσε τις διοργανώσεις ολοκληρωτικά ελεγχόμενες. Στο ποδοσφαιρικό πρωτάθλημα της Α΄ εθνικής, μετά το 1967, συμμετείχε κάθε χρόνο η πρωταθλήτρια ομάδα της Κύπρου. Πολλές αθλητικές επιτυχίες σε ατομικό ή ομαδικό επίπεδο, προβλήθηκαν ιδιαίτερα από το καθεστώς το οποίο επεδίωκε μάλιστα να δίδει στις επιτυχίες αυτές μια εθνική-ελληνική διάσταση. Ο ιδεολογικός έλεγχος ιδιαίτερα των νέων επιχειρήθηκε μεθοδευμένα μέσω των οργανώσεων νέων (άλκιμοι), μια οργανωμένη εθνικο-παιδαγωγική προσπάθεια με στρατιωτική συγκρότηση και προπαίδευση, η οποία στόχευε στον προσεταιρισμό και τον πλήρη έλεγχό τους.