Le mythe de Medee dans la litterature europeenne du XXe siecle

Abstract

The object of this research is the myth of Medea in European literature in the twentieth century. We have examined original works for six literatures: Greek, French, Italian, German, Spanish and English. More specifically: Μedea by T.S. Moore, Médée by Jean Anouilh, Medea la encantadora by Jose Bergamin, Medea by Pier Paolo Pasolini, Medea by Franca Rame and Dario Fo, Medea Stimmen by Christa Wolf, Medeamaterial by Heiner Muller, I alli Midia by Vassilis Bountouris, Μidia by Bost, Midia by Vassilis Gourogiannis, I Midia, o Kourdos kai ta sfinakia by Vassilis Bountouris, I megali chimera by Μ. Karagatsis and Medea 55 by Elena Soriano. We investigate the myth of Medea by examining the various tendencies presented in the works and the common points of the myth in European literature. We examine whether it is a myth or a symbol of the alien, the oppressed. Initially we examine the notions of myth, theme, literary myth, symbol as well as the notion of mytheme and the transformation of myth. We are particularly interested in the approaches of G. Durand and Roland Barthes in order to present the changes in the myth synchronically and diachronically in the contemporary socio-historic framework.In the second chapter we us the theory of énonciation in order to examine the different expressions (novel, parody, play) through which the writers present the myth of Medea. In the third chapter we examine the works on the basis of four main mythemes (Medea falls in love with Jason, Jason leaves Medea and then she decides to revenge upon Jason and kills her children) in order to come to the conclusion that in the end of the twentieth centuries through works like Medea Stimmen, I alli Midia and I Midia, o Kourdos kai ta sfinakia, there is a tendency to acquit Medea by rejecting the versions of Euripides and Seneca. Additionally, Medea is acquitted in the framework of feminism or of the distance between the countries of eastern and western Europe. In the fourth chapter we examine issues of intertextuality on the basis of the approach G.Genette combined with the approaches of G. Durand and P. Brunel in order to establish the dialogue of the contemporary works with the works of Euripides and Seneca.The literary myth of Medea is interpreted in order to form a puzzle of the myth, a negative film of the portrait of Medea. It is crystallizing elements of the social and political framework of the twentieth century. Through metamodern parody or imitation the myth gets a new basis in the modern European literature. Through the analysis of the works on the basis of énonciation, of genre and mythemes we establish that in modern literature Medea is the symbol of misfortune, of feminine psychology, of jealousy, of revenge, of the alien. Medea is the reflection of modern social and historic transformations but also a familiar figure that presents the issues that deplore modern people.

Αντικείμενο της έρευνας αποτελεί ο μύθος της Μήδειας στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία τον εικοστό αιώνα. Εξετάστηκαν από το πρωτότυπο έργα από έξι λογοτεχνίες (ελληνική, γαλλική, ιταλική, γερμανική, ισπανική και αγγλική). Πιο συγκεκριμένα τα έργα: Μedea του T.S. Moore, Médée de Jean Anouilh, Medea la encantadora του Jose Bergamin, Medea του Pier Paolo Pasolini, Medea των Franca Rame και Dario Fo, Medea Stimmen της Christa Wolf, Medeamaterial του Heiner Muller, η Άλλη Μήδεια του Βασίλη Μπουντούρη, Μήδεια του Μποστ, Μήδεια του Βασίλη Γκορογιάννη, Η Μήδεια ο Κούρδος και τα Σφηνάκια του Βασίλη Μπουντούρη, Η Μεγάλη Χίμαιρα του Μ. Καραγάτση και Medea 55 της Elena Soriano.Προτείνουμε μια πολλαπλή ανάγνωση του μύθου της Μήδειας εξετάζοντας τις διαφορετικές τάσεις όπως παρουσιάζονται μέσα από τα έργα αλλά και τα κοινά στοιχεία του μύθου στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία. Εξετάζουμε εάν πρόκειται για μύθο ή σύμβολο του ξένου, του καταπιεσμένου. Αρχικά εξετάζονται οι έννοιες του μύθου, του θέματος και του λογοτεχνικού μύθου, του συμβόλου καθώς επίσης και οι έννοιες του μυθεύματος και του μετασχηματισμού του μύθου. Μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα η προσέγγιση των G. Durand και Roland Barthes προκειμένου να παρουσιαστούν οι μεταβολές του μύθου στον άξονα της συγχρονίας και τις διαχρονίας και να μελετηθεί ο μύθος στο σύγχρονο κοινωνικό ιστορικό πλαίσιο. Στο δεύτερο κεφάλαιο αναλύονται γλωσσολογικά τα έργα μέσα από την θεωρία της énonciation ώστε να εξετασθούν οι διαφορετικοί τρόποι έκφρασης (μυθιστόρημα, παρωδία, θέατρο) μέσω των οποίων οι συγγραφείς παρουσιάζουν το μύθο της Μήδειας. Εν συνεχεία, στο τρίτο κεφάλαιο αναλύονται τα έργα με βάση τα τέσσερα κύρια μυθεύματα (η Μήδεια ερωτεύεται τον Ιάσονα, ο Ιάσονας εγκαταλείπει τη Μήδεια και η Μήδεια αποφασίζει να εκδικηθεί και σκοτώνει τα παιδιά) και διαπιστώνεται ότι προς το τέλος του εικοστού αιώνα σε έργα όπως τα Medea Stimmen, Η άλλη Μήδεια και Η Μήδεια ο Κούρδος και τα Σφηνάκια, υπάρχει η τάση απενοχοποίησης της Μήδειας απορρίπτοντας τις εκδοχές του Ευριπίδη και του Σενέκα. Επίσης συχνά η τάση απενοχοποίησης της Μήδειας εντάσσεται στα πλαίσια του φεμινισμού ή της απόστασης μεταξύ των χωρών της Ανατολικής και της Δυτικής Ευρώπης. Στο τέταρτο κεφάλαιο εξετάζονται ζητήματα διακειμενικότητας με βάση την προσέγγιση του G.Genette σε συνδυασμό με τις προσεγγίσεις των G. Durand και P. Brunel προκειμένου να αναδειχθεί ο διάλογος των σύγχρονων έργων με τα έργα των Ευριπίδη και Σενέκα. Ο λογοτεχνικός μύθος της Μήδειας ερμηνεύεται εκ νέου προκειμένου να δημιουργηθεί ένα είδος πάζλ του μύθου, ένα αρνητικό του πορτραίτου της Μήδειας. Ο μύθος της Μήδειας μετασχηματίζεται αποκρυσταλλώνοντας στοιχεία των κοινωνικών και πολιτικών συνθηκών του εικοστού αιώνα. Μέσω της μεταμοντέρνας παρωδίας ή μίμησης ο μύθος αποκτά νέα ερείσματα στη σύγχρονη ευρωπαϊκή λογοτεχνία. Η πολλαπλή ανάλυση των έργων, γλωσσολογική, ανά λογοτεχνικό είδος αλλά και η ανάλυση της θεματολογίας μας βοηθούν να διαπιστώσουμε ότι στη σύγχρονη λογοτεχνία η Μήδεια είναι σύμβολο της δυστυχίας, της ζήλειας, της γυναικείας ψυχολογίας, της εκδίκησης, του ξένου. Η Μήδεια αποτελεί αντανάκλαση των σύγχρονων κοινωνικο- ιστορικών μεταβολών στην Ευρώπη αλλά ταυτόχρονα και μια οικεία μορφή η οποία αναδεικνύει τα στοιχεία τα οποία ταλανίζουν τον σύγχρονο άνθρωπο.