Διερεύνηση των αγροδιατροφικών συστημάτων της ελληνικής γεωργίας

Abstract

The main objective of this case study is to research the farmers’ attitudes, motivations and expectations, in two rural communities of the Greek countryside which have adopted two different agrifood productive systems.For the purposes of this research, an agrifood system is defined as the aggregate of factors and parameters that infiltrate in the processes of production, distribution and marketing functions of the primary sector (Adam, 2006; Hill, 2008). Besides, it’s worth mentioning that any rural holding can be studied from a number of angles; for example, as an economic unit, a social group, an organization or a product of historical development (Gasson, 1995). In the present study, particular emphasis is given on the social dimension of agrifood systems, without overlooking the consequential political and economic dimensions of agricultural production which are correlative and mutually reliant.The first rural community, the village of Foufas at Kozani bases its development on conventional farming, having the main characteristics that determine this type of agrifood system, while the village of Kefalas at Sparta has adopted an alternative strategy of rural development, based on organic agriculture. On the methodological side in this study and through the link of the theoretical frame with the empirical research, a combination of qualitative and quantitative methods was used, aiming to a complete analysis of the issue. Research findings in this case study have confirmed that there are some fundamental differences but also some similarities between conventional and organic farmers, concerning their attitudes, motivations, beliefs and expectations towards agrifood systems. According to the findings, the farmers who have adopted organic agriculture in Kefalas are younger, better educated and consider organic farming as full time occupation. On the other hand, the farmers practicing conventional agriculture in Foufas are relatively older, of lower education level and have a considerable degree of out-farm employment, due to the presence of units of the National Electric Power Organization (DEI) in the nearby area of Ptolemaida. The results have also shown the main factors lying behind farmers’ choices of agrifood systems. Firstly, in the organic village of Kefalas, the most important factors motivating farmers to adopt organic farming seems to be the belief that in this way, they will produce agricultural products of higher quality and the expectation for a better income. In addition, the expectation for a better income through organic agriculture is another important motivation. On the other hand, in Foufas, village of conventional farming, according to its farmers the most important reason for not adopting an organic agrifood system, is the unfamiliarity with the techniques and practices which determine organic agriculture. As was shown from the multivariate analysis, the factors differentiating the farmers’ attitudes, expectations and degree of satisfaction in the two research areas are the chosen agrifood system and the education level. But besides the differences traced between the two communities’ farmers, there were also some similarities. More particularly, the farmers in both agrifood systems believe that their job presents low prestige in the greek society and in great extent they would not agree if their children could follow up the rural occupation. In addition, there is a common belief between the farmers in the two research areas considering the conditions of their occupation, which according to themselves are becoming more and more difficult as time goes by, as well as mutual worry about whether or not they could carry on to practice farming, in the same way they do nowadays.

Σκοπός αυτής της διατριβής είναι η διερεύνηση των χαρακτηριστικών, των στάσεων, των προσδοκιών, των προβλημάτων και του βαθμού ικανοποίησης των γεωργών-κατόχων γεωργικών εκμεταλλεύσεων σε δυο αγροτικές κοινότητες της ελληνικής υπαίθρου, οι οποίες εφαρμόζουν διαφορετικά αγροδιατροφικά παραγωγικά συστήματα, έχοντας παράλληλα υιοθετήσει μια διαφορετική αναπτυξιακή φιλοσοφία. Η πρώτη αγροτική κοινότητα, το χωριό Φούφας Κοζάνης βασίζει την ανάπτυξή της στο αγροδιατροφικό παραγωγικό σύστημα της συμβατικής γεωργίας, ενώ η δεύτερη αγροτική κοινότητα, το χωριό Κεφαλάς Λακωνίας έχει υιοθετήσει μια διαφορετική στρατηγική ανάπτυξης η οποία βασίζεται στο αγροδιατροφικό σύστημα της βιολογικής γεωργίας. Για τη μελέτη του προφίλ των γεωργών, των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και των βασικών χαρακτηριστικών των αγροδιατροφικών συστημάτων χρησιμοποιήθηκαν μέθοδοι ποιοτικής και ποσοτικής έρευνας.Ειδικότερα, από τα αποτελέσματα της στατιστικής ανάλυσης των ερωτηματολογίων της ποσοτικής έρευνας διαπιστώθηκαν οι διαφορές αλλά και κάποιες ομοιότητες μεταξύ των βασικών δομών των δυο υπό μελέτη συστημάτων. Επίσης, μέσα από την ανάλυση και ερμηνεία των αποτελεσμάτων προέκυψαν ενδιαφέροντα συμπεράσματα σχετικά με το δομικό σύστημα στάσεων, απόψεων και προσδοκιών των γεωργών των περιοχών έρευνας. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα ευρήματα οι γεωργοί οι οποίοι έχουν υιοθετήσει τη βιολογική καλλιέργεια στον Κεφαλά είναι νεότεροι, υψηλότερου επιπέδου σπουδών και ασκούν τη βιολογική γεωργία ως πλήρη απασχόληση. Από την άλλη, οι ασκούντες συμβατική γεωργία στο Φούφα είναι μεγαλύτερης ηλικίας, χαμηλότερου επιπέδου σπουδών και παρουσιάζουν μεγάλο ποσοστό εξωγεωργικής απασχόλησης, το οποίο οφείλεται κυρίως στη παρουσία των μονάδων παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος της ΔΕΗ στη γειτονική Πτολεμαΐδα. Επίσης, όπως προέκυψε από τα αποτελέσματα, το βασικά κίνητρα τα οποία ώθησε τους γεωργούς του Κεφαλά στην υιοθέτηση της βιολογικής γεωργίας ήταν αφενός η πεποίθηση πως με αυτό τον τρόπο θα παράγουν ποιοτικά ανώτερα προϊόντα και αφετέρου η προσδοκία για ένα καλύτερο εισόδημα. Αντιθέτως, ο βασικός παράγοντας ο οποίος αποτρέπει τους γεωργούς του Φούφα από την υιοθέτηση της βιολογικής γεωργίας είναι, σύμφωνα με τους ίδιους, η μη επαρκής γνώση των τεχνικών χαρακτηριστικών και των ιδιαιτεροτήτων της βιολογικής γεωργίας. Όπως διαπιστώθηκε από την πολυμεταβλητή ανάλυση, οι παράγοντες οι οποίοι διαφοροποιούν τις στάσεις, τις προσδοκίες και τον βαθμό ικανοποίησης των γεωργών στις δύο περιοχές έρευνας, είναι το αγροδιατροφικό σύστημα το οποίο έχουν επιλέξει καθώς και το επίπεδο σπουδών τους. Πέραν όμως από τις διαφορές που ανιχνεύθηκαν ανάμεσα στους γεωργούς των δυο αγροτικών κοινοτήτων, εντοπίστηκαν και ομοιότητες. Πιο συγκεκριμένα, οι γεωργοί αμφότερων των συστημάτων πιστεύουν πως το επάγγελμα τους δεν έχει κύρος στην ελληνική κοινωνία και σε μεγάλο βαθμό δεν θα συμφωνούσαν στο ενδεχόμενο να ακολουθήσουν τα παιδιά τους το ίδιο επάγγελμα. Επίσης, υπάρχει ταύτιση απόψεων στους ερωτηθέντες των δυο περιοχών έρευνας αναφορικά με τις συνθήκες του γεωργικού επαγγέλματος, οι οποίες σύμφωνα με τους ίδιους καθίστανται κάθε χρόνο και πιο δύσκολες καθώς και κοινός προβληματισμός για το αν θα μπορούσαν να ασκούν τη γεωργία στο μέλλον ακριβώς με τον ίδιο τρόπο όπως τη σημερινή εποχή.