Λάκωνες ευεργέτες και δωρητές και η προσφορά τους στην εκπαίδευση και τον πολιτισμό

Abstract

The main purpose of our project was the emergence of the beneficial and social offer to education and culture of the Laconian benefactors, donators and legators and their offer to Greece and their hometown but also of the emigrants, who offered to the new land in which they were settled in. Our pursuit was the overall investigation and the record of the Laconian benefactors without regard to their offer, big, small or very small, to the process of the configuration of education and culture, from the creation of the Greek State until today. We have tried to show the temporal continuity that there is in donations, sponsorships and benefactions since 1821up to the present time. The existence of an important number of Laconian benefactors and donators since 1821 up to now highlights the timelessness and the timeliness of the Laconian benefaction. An effort was made for the emergence of the dimension and size of the Laconic benefaction in relation to the specific location and time.A basic question that occupied us was the reasons that led the Laconian benefactors and donators to make transactions of donation for the reinforcement of education and culture. We tried to attempt a delineation of the personality of the Laconian benefactors – donators and their actions.The Greek State and Laconia thanks to the participation of benefactors developed faster, since the benefactors funded educational and infrastructure projects generally. Having as a basic motive the development of Laconia, the common people and the wealthy native Laconians as well as of the dispersion gave their entire properties or a part of them in donations to the State and especially in functions concerning education, health, the public utility projects, charity.It was given leadenness to the small donation and offer by people who were coming from the lower socioeconomic layers of people, because most of the times – if not all – this donation was effortless, it expressed attitude and ideology but it was also very significant due to the large number of small donators. It occupied us the direction of the donation of the local benefactors and donators.We looked for the motives of the benefaction of the Laconian benefactors – donators, the causes of the phenomenon of the benefaction as well as the economic importance of the offers. Many of the Laconian benefactors, due to their longtime absence from their hometown, were led to acts of benefaction which came from the nostalgia of the returning to it, as well as from the realization of the necessity of the reconstruction of the infrastructure of the south mainland of the Greek territory.385 wills and notarial deeds were studied in respect of the time, the motives, the origin, the purpose of the benefaction, the specific origin of the donator, his profession, his sex, his social and economic status. The record of the above actions was made in tables. Moreover, 1.752 acts of donation were recorded.The project is consisted of four main parts. In the first part, we were referred to the concept of benefaction and donation, to the terms “benefactor – donator”, to the local benefactors and the value of the small offers, to the criticism concerning the benefaction. Also, there was a reference to the benefaction in the ancient Greece and the Byzantium, to the benefaction since 1821 and onwards and to the contemporary forms of benefaction as well as and to the historical frame of Laconia with emphasis on its development since 1821 and onwards.In the second part, we were referred to the Laconian benefactors – donators and we presented them through their wills. We were referred to the benefactor and the destiny of the bequest, to the adventure of the donation, which could be altered under premises, to the time that it reached the receiver, to the delay. We tried to explore the destiny of the bequests. Also the geography of the benefaction, to those who were found and in a second country and benefited both countries. A special reference was made to the Laconian expatriate benefactors and donators and namely to those who were situated and offered to the land that hosted them. We mentioned the biographies of Laconian donators, their professional action and their charitable activity. We referred to the motives of the benefaction and especially to those, which were associated with education. The duty that they were feeling towards the country, the influences and the standards of the benefactors , their marital status, their posthumous fame, and the recognition and their nomination as benefactors.In the third part, we were occupied by the donation to specific sub-sectors of education. To the primary, secondary, professional, higher education as it was stated above. We were referred to the construction and maintenance of schools, to the donations that made for teaching aids, libraries, scholarships. In the fourth part, we were referred to the direction of the donation to cultural issues, as the creation of public and municipal libraries, donations to museums, galleries. Moreover, we were referred to donations to churches, hospitals, orphanages, nursing homes, hospices, to offers for sport, for charity, to offers for projects of public interest, to the State, to municipalities and communities, to clubs. Our project was completed with the general conclusions of the foregoing.

Βασικός σκοπός της εργασίας μας ήταν η ανάδειξη της ευεργετικής και κοινωνικής προσφοράς στην εκπαίδευση και τον πολιτισμό των Λακώνων ευεργετών, δωρητών και κληροδοτών και της προσφοράς τους στην Ελλάδα και την ιδιαίτερη πατρίδα τους αλλά και των αποδήμων, οι οποίοι προσέφεραν και στο νέο τόπο στον οποίο εγκαταστάθηκαν. Επιδίωξή μας υπήρξε η συνολική διερεύνηση και καταγραφή των Λακώνων ευεργετών, ανεξάρτητα από την προσφορά τους, μεγάλη, μικρή ή πολύ μικρή, στη διαδικασία διαμόρφωσης της εκπαίδευσης και του πολιτισμού, από τη δημιουργία του Ελληνικού Κράτους μέχρι τις μέρες μας. Επιδιώξαμε να δείξουμε τη χρονική συνέχεια που υπάρχει στις δωρεές, χορηγίες και ευεργεσίες από το 1821 μέχρι τις μέρες μας. Η ύπαρξη σημαντικού αριθμού Λακώνων ευεργετών και δωρητών από το 1821 μέχρι σήμερα αναδεικνύει τη διαχρονικότητα και την επικαιρότητα του λακωνικού ευεργετισμού. Καταβλήθηκε προσπάθεια για ανάδειξη της διάστασης και του μεγέθους του λακωνικού ευεργετισμού σε σχέση με το συγκεκριμένο τόπο και το χρόνο.Βασικό ερώτημα που μας απασχόλησε ήταν οι λόγοι που ώθησαν τους Λάκωνες ευεργέτες και δωρητές να προβούν σε πράξεις δωρεάς για την ενίσχυση της εκπαίδευσης και του πολιτισμού. Προσπαθήσαμε να επιχειρήσουμε μια σκιαγράφηση της προσωπικότητας των Λακώνων ευεργετών - δωρητών και των δράσεών τους. Το Ελληνικό Κράτος και η Λακωνία χάρη στη συμμετοχή των ευεργετών αναπτύχθηκαν με ταχύτερους ρυθμούς, αφού οι ευεργέτες χρηματοδότησαν έργα εκπαιδευτικά και υποδομών γενικότερα. Έχοντας ως βασικό κίνητρο την ανάπτυξη της Λακωνίας, ο απλός λαός και οι ευκατάστατοι Λάκωνες γηγενείς αλλά και της διασποράς διέθεσαν το σύνολο των περιουσιών τους ή ένα τμήμα της σε δωρεές προς το Κράτος και ιδιαίτερα σε λειτουργίες που αφορούσαν την παιδεία, την υγεία, τα κοινωφελή έργα, τη φιλανθρωπία. Βαρύτητα δόθηκε στη μικρή δωρεά και προσφορά προσώπων που προερχόταν από τα κατώτερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα του λαού, γιατί τις περισσότερες φορές - αν όχι όλες - αυτή η δωρεά ήταν πηγαία, εξέφραζε στάση και ιδεολογία αλλά ήταν επίσης και πολύ σημαντική λόγω του πλήθους των μικρών δωρητών. Μας απασχόλησε η κατεύθυνση της δωρεάς των τοπικών ευεργετών και δωρητών. Αναζητήσαμε τα κίνητρα της ευεργεσίας των Λακώνων ευεργετών-δωρητών, τις αιτίες του φαινομένου της ευεργεσίας καθώς και την οικονομική σημασία των προσφορών. Πολλοί από τους Λάκωνες ευεργέτες λόγω της μακρόχρονης απουσίας τους από την ιδιαίτερή τους πατρίδα οδηγήθηκαν σε πράξεις ευεργεσίας που προήλθαν από τη νοσταλγία επιστροφής σε αυτήν, αλλά και από τη συνειδητοποίηση της αναγκαιότητας της ανασυγκρότησης των υποδομών της νότιας ηπειρωτικής περιοχής της ελληνικής επικράτειας. Μελετήθηκαν 385 διαθήκες και συμβολαιογραφικές πράξεις ως προς το χρόνο, τα κίνητρα, την προέλευση, το σκοπό της ευεργεσίας, την ιδιαίτερη καταγωγή του δωρητή, το επάγγελμά του, το φύλο, την κοινωνική και οικονομική του θέση. Η καταγραφή των πιο πάνω πράξεων έγινε σε πίνακες. Επίσης καταγράφτηκαν 1.752 πράξεις δωρεάς.Η εργασία αποτελείται από τέσσερα κύρια μέρη. Στο πρώτο μέρος αναφερθήκαμε στην έννοια της ευεργεσίας και της δωρεάς, στους όρους «ευεργέτης – δωρητής», στους τοπικούς ευεργέτες και στην αξία των μικρών προσφορών, στις επικρίσεις για την ευεργεσία. Επίσης έγινε αναφορά στην ευεργεσία στην αρχαία Ελλάδα και στο Βυζάντιο, στην ευεργεσία από το 1821 και μετά και στις σύγχρονες μορφές ευεργεσίας καθώς και στο ιστορικό πλαίσιο της Λακωνίας με έμφαση στην ανάπτυξή της από το 1821 και μετά.Στο δεύτερο μέρος αναφερθήκαμε στους Λάκωνες ευεργέτες - δωρητές και τους παρουσιάσαμε μέσα από τις διαθήκες τους. Αναφερθήκαμε στον ευεργέτη και την τύχη του κληροδοτήματος, στην περιπέτεια της δωρεάς η οποία μπορούσε υπό προϋποθέσεις να μεταβληθεί, στο χρόνο που έφθανε στον αποδέκτη, την καθυστέρηση. Προσπαθήσαμε να διερευνήσουμε την τύχη των κληροδοτημάτων. Επίσης τη γεωγραφία της ευεργεσίας, σ’ αυτούς που βρέθηκαν και σε δεύτερη πατρίδα και ευεργέτησαν και τις δύο πατρίδες. Ιδιαίτερη αναφορά έγινε για τους Λάκωνες ομογενείς ευεργέτες και δωρητές και συγκεκριμένα για αυτούς που βρέθηκαν και προσέφεραν στη γη που τους φιλοξένησε. Αναφέραμε τις βιογραφίες Λακώνων δωρητών, την επαγγελματική τους δράση και την κοινωφελή δραστηριότητα τους. Αναφερθήκαμε στα κίνητρα της ευεργεσίας και ειδικά σε εκείνα που συνδέονταν με την παιδεία. Το χρέος που ένιωθαν προς την πατρίδα, τις επιρροές και τα πρότυπα των ευεργετών, την οικογενειακή κατάστασή τους, την υστεροφημία και την αναγνώριση και ανακήρυξή τους ως ευεργετών.Στο τρίτο μέρος μάς απασχόλησε η δωρεά σε συγκεκριμένους επιμέρους τομείς της εκπαίδευσης. Στην πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια, επαγγελματική, τριτοβάθμια εκπαίδευση όπως ανωτέρω εκτέθηκε. Αναφερθήκαμε στην ανέγερση και συντήρηση των σχολείων, στις δωρεές που έγιναν για εποπτικά μέσα, βιβλιοθήκες, υποτροφίες.Στο τέταρτο μέρος αναφερθήκαμε στην κατεύθυνση της δωρεάς προς θέματα πολιτισμού, όπως τη δημιουργία δημοσίων και δημοτικών βιβλιοθηκών, δωρεές σε μουσεία, πινακοθήκες. Επίσης αναφερθήκαμε σε δωρεές σε εκκλησίες, νοσοκομεία, ορφανοτροφεία, γηροκομεία, άσυλα ανιάτων, προσφορές για τον αθλητισμό, την φιλανθρωπία, προσφορές για έργα κοινής ωφέλειας, στο Κράτος, σε δήμους και κοινότητες, σε συλλόγους. Η εργασία ολοκληρώθηκε με τα γενικά συμπεράσματα των όσων προηγήθηκαν.