Η διαδρομή του Ελληνικού Συναγερμού από την ίδρυσή του ως την αδρανοποίησή του, 1951-1956

Abstract

The present thesis deals with the course of the Greek Rally from its foundation (August 1951) to its end early in 1956. The presence of the Greek Rally constituted an innovation in the political situation of the country as it signaled the beginning of a long period of stable governments as well as the formation of the center-right party in Greece. The study is originally concerned with the circumstances under which Field Marshal Papagos was forced to resign from the army and founded the Greek Rally. The Rally emerged by far as the first party in the first elections it participated (September 1951) and it became the opposition due to the co-operation of the two prevailing parties of the center, namely the EPEK party and the Liberal party. However, the instability of the center government led to new elections about a year later, where the Rally triumphed (November 1952); the new government, which ruled for the next three years, induced radical reforms in all sectors of governmental activity, some of which defined the course of the country for many years. The devaluation of the drachma was the major intervention in economy which set the basis of growth in the coming years. Other important interventions were the liberalization of foreign trade, the circulation of new banknotes without the three zeros, the merger of the most important banks, the reduction of public officials, the introduction of a law that guaranteed protection of new foreign capital investments and so on. The government also developed closer relations with Turkey and Yugoslavia which led originally to the Balkan pact and afterwards to the Balkan Alliance; furthermore, the government granted military bases to the United States and gave a full measure of co-operation to the NATO. But the most prominent feature of the foreign policy of Papagos government has been the campaign in the United Nations in support of the demand for the right of self-determination of Cyprus, which was accompanied by the discreet assistance to the Cypriot armed struggle of EOKA. There is also reference in the battle between Papagos and his closest associate Markezinis and the riots against the greek minority of Constantinople and Smyrna. Finally there is a presentation of the last trimester of the Rally government led by Karamanlis, who was chosen by the king after Field Marshal Papagos’ death in early October 1955. Karamanlis founded the ERE party in early 1956, thus bringing the end of the Greek Rally.

Αντικείμενο της διατριβής είναι η διαδρομή του Ελληνικού Συναγερμού από την ίδρυσή του στις αρχές Αυγούστου του 1951 ως την αδρανοποίησή του στις αρχές του 1956. Η παρουσία του Ελληνικού Συναγερμού αποτέλεσε τομή στα πολιτικά πράγματα της χώρας καθώς σηματοδότησε την έναρξη μιας μακρόχρονης περιόδου σταθερών μονοκομματικών κυβερνήσεων όπως επίσης και την συγκρότηση της κεντροδεξιάς σε ενιαίο κομματικό φορέα. Η μελέτη εξετάζει αρχικά τις συνθήκες υπό τις οποίες οδηγήθηκε σε παραίτηση από την αρχιστρατηγία ο Στρατάρχης Αλέξανδρος Παπάγος ο οποίος κατόπιν προχώρησε στην ίδρυση του Ελληνικού Συναγερμού, ενός σχηματισμού που εξ αρχής κατέδειξε ιδιαίτερη δυναμική στην κοινωνία. Ο Συναγερμός αναδείχθηκε πρώτο κόμμα με μεγάλη διαφορά στις πρώτες εκλογές όπου συμμετείχε (Σεπτέμβριος 1951) υπολείφθηκε όμως με μικρή διαφορά του κοινοβουλευτικού αθροίσματος των δύο κυρίαρχων κομμάτων του Κέντρου (ΕΠΕΚ και ΚΦ), παρέμεινε στην αντιπολίτευση και έκτοτε πολιτεύθηκε ως κυβέρνηση εν αναμονή μέχρι τις επόμενες εκλογές που δεν άργησαν συνεπεία της ασθενούς και εμβριθούς εσωτερικών αντιθέσεων κυβερνητικής πλειοψηφίας. Η θριαμβευτική επικράτηση του Συναγερμού στις νέες εκλογές (Νοέμβριος 1952) επέτρεψε στη νέα κυβέρνηση υπό τον Στρατάρχη Παπάγο να κυβερνήσει αδιατάρακτα τα επόμενα τρία χρόνια και να προωθήσει ριζικές μεταρρυθμίσεις σε όλους τους τομείς της κυβερνητικής δραστηριότητας, μερικές εκ των οποίων καθόρισαν την πορεία της χώρας για πολλά χρόνια. Κορυφαία παρέμβαση στην οικονομία ήταν η ριζική υποτίμηση της δραχμής σε σχέση με το δολλάριο που έθεσε τις βάσεις για την ανάπτυξη τα επόμενα χρόνια. Σημαντικές παρεμβάσεις ήταν ακόμα οι συγχωνεύσεις των τραπεζών, η πλήρης απελευθέρωση των εισαγωγών, η μείωση του αριθμού των δημοσίων υπαλλήλων, η πολιτική προσέλκυσης ξένων κεφαλαίων, το «κόψιμο» των τριών μηδενικών από τα χαρτονομίσματα και η εξασφάλιση ευρωπαϊκών πιστώσεων για την χρηματοδότηση μεγάλων παραγωγικών έργων στη χώρα. Στην εξωτερική πολιτική η κυβέρνηση προώθησε την σύναψη Βαλκανικού Συμφώνου με την Τουρκία και την Γιουγκοσλαβία που αργότερα μετεξελίχθηκε σε συμμαχία, παραχώρησε στρατιωτικές διευκολύνσεις και βάσεις στις ΗΠΑ σε μια ενέργεια που σταθεροποίησε τον φιλοατλαντικό προσανατολισμό της Ελλάδας και ανακίνησε το Κυπριακό ύστερα από δεκαετίες στασιμότητας, βασικά με την κατάθεση δύο διαδοχικών προσφυγών (1954 και 1955) στον ΟΗΕ και την διακριτική συνδρομή της στον ένοπλο αγώνα της ΕΟΚΑ που ξεκίνησε στις αρχές Απριλίου του 1955· με τις ενέργειές της η κυβέρνηση του Συναγερμού προώθησε το Κυπριακό εγγύτατα σε μια ικανοποιητική λύση που τελικά δεν επιτεύχθηκε λόγω αβελτηρίας της κυπριακής πλευράς. Επίσης εκτίθενται κορυφαία γεγονότα που συνέβησαν κατά τη διάρκεια της θητείας του Συναγερμού όπως η αποχώρηση του στενότερου συνεργάτη του Παπάγου Σπ. Μαρκεζίνη αρχικά από την κυβέρνηση (Απρίλιος 1954) και κατόπιν από τον Συναγερμό με 22 βουλευτές (Νοέμβριος 1954) μέσα σε έντονα συγκρουσιακό κλίμα και οι βανδαλισμοί που συνέβησαν σε βάρος των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης. Τέλος παρατίθεται το τελευταίο τρίμηνο της διακυβέρνησης του Συναγερμού υπό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή που επιλέχθηκε από τον βασιλιά μετά τον θάνατο του Παπάγου στις αρχές Οκτωβρίου 1955, έδωσε νέα πνοή στον Συναγερμό και προχώρησε στην ίδρυση της ΕΡΕ στις αρχές του 1956 επιφέροντας έτσι την αδρανοποίηση του Ελληνικού Συναγερμού.