Μεσοβυζαντινή εφυαλωμένη κεραμική από την πόλη του Άργους (10ος – α΄ τέταρτο 13ου αι.)

Abstract

Objective of the current thesis is the examination of 1.672 specimens (mostly sherds) of middle-byzantine glazed pottery, derived from rescue excavations of the Greek Archaeological Service at the city of Argos during the years 1983-1998. Aim of the thesis is the thorough examination of the above-mentioned pottery, according to the elements of its manufacture and decoration.The thesis consists of two volumes; the first volume comprises the text and the second the detailed catalogue. As far as the text is concerned, it is divided into two parts. The first part contains the presentation of the specimens, which are divided primarily to white and red wares and secondarily according to the applied decoration technique. The second part comprises the examination of the shapes, slips, glazes, decorations and fabrics, as well as the evaluation of use and eventual re-use of the pottery. Special attention is given to the topic of workshops, where the elements of the examined specimens are combined with the recent results in pottery research. Four main groups have been created according to the examination of the fabrics in combination with the shapes, the decoration and other elemental aspects of the specimens. These groups represent different workshops.Our study attests that during the middle-byzantine period Argos was the center par excellence of the Argolis and one of the largest cities of the Peloponnese, due partly, until the first half of the 12th century, to its close commercial ties with neighboring Corinth. From the middle until the third quarter of the 12th century, the city was linked with the interregional maritime commerce, possibly owing to the agricultural products of the Argolic plain. From the end of the 12th and in the first half of the 13th century (and probably later), local pottery production predominated, characterized by its mediocre quality and its local distribution. At the same time, ceramic imports of larger workshops, are attested, though in limited quantities.The middle-byzantine glazed pottery found at Argos demonstrates that during the 12th century the city developed into an important provincial center, with a prosperous middle class of merchants, craftsmen, medium landowners etc., next to the fewer members of the regional upper class, who would have disposed part of their income to their household equipment.

Αντικείμενο της παρούσας διατριβής συνιστά η εξέταση 1.672 δειγμάτων (κυρίως θραυσμάτων) μεσοβυζαντινής εφυαλωμένης κεραμικής από σωστικές ανασκαφές της 5ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και εν μέρει της Δ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων κατά τα έτη 1983-1998 στην πόλη του Άργους. Στόχος της εργασίας είναι η κατά το δυνατόν σφαιρική εξέταση της εν λόγω κεραμικής, τόσο από πλευράς κατασκευής όσο και από πλευράς διακόσμησης.Η διατριβή αναπτύσσεται σε δύο τόμους∙ ο πρώτος τόμος περιλαμβάνει το κείμενο και ο δεύτερος τον λεπτομερή κατάλογο του εξεταζόμενου υλικού. Το κείμενο δομείται σε δύο μέρη· το πρώτο μέρος περιέχει τη παρουσίαση της εξεταζόμενης κεραμικής, η οποία διακρίνεται κατ’ αρχήν σε κεραμική από λευκό και σε κεραμική από ερυθρό πηλό και στη συνέχεια σύμφωνα με την τεχνική διακόσμησης που έχει εφαρμοστεί σε αυτή. Στο δεύτερο μέρος επιχειρείται μια συνθετική εξέταση της κεραμικής βάσει του σχήματος, της χρήσης, του επιχρίσματος, της εφυάλωσης, της διακόσμησης και του πηλού της. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη θεματική των εργαστηρίων, όπου παρουσιάζονται συνθετικά όλα τα στοιχεία που μας δίνει το παρόν υλικό σε συνδυασμό με τις νεώτερες εξελίξεις της έρευνας. Βάσει του πηλού, αλλά και των σχημάτων, της διακόσμησης, καθώς και άλλων στοιχείων κατασκευής του εξεταζόμενου υλικού, δημιουργήθηκαν τέσσερις κύριες ομάδες, οι οποίες συνδέονται με διαφορετικά εργαστήρια.Από την παρούσα διατριβή προκύπτει ότι το Άργος αποτελεί το κατ’ εξοχήν κέντρο του αργολικού πεδίου και ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα της Πελοποννήσου, στοιχείο που θα πρέπει να οφείλεται, τουλάχιστον έως το α΄ μισό του 12ου αι., στις στενές του σχέσεις με τη γειτονική Κόρινθο. Από τα μέσα και έως το γ΄ τέταρτο του 12ου αι., η πόλη συνδέεται με τα μεγάλα εργαστήρια της εποχής, προφανώς λόγω της αγροτικής της παραγωγής, η οποία θα αποτελούσε το κύριο εμπορικό της προϊόν. Στο τελευταίο τέταρτο του 12ου και στο α΄ μισό του 13ου αι. (ίσως και αργότερα) κυριαρχούν στην πόλη εγχώρια εργαστήρια τοπικής εμβέλειας, που χαρακτηρίζονται από παραγωγή μέτριας ποιότητας. Παράλληλα, δεν λείπουν και οι εισαγωγές άλλων μεγαλύτερων εργαστηρίων, σε περιορισμένη όμως ποσότητα.Η μεσοβυζαντινή εφυαλωμένη κεραμική του Άργους τεκμαίρει την εξέλιξη της πόλης στον 12ο αι. σε ένα από τα σημαντικά περιφερειακά κέντρα της αυτοκρατορίας με μια ευημερούσα μεσαία τάξη εμπόρων, τεχνιτών, μεσαίων γαιοκτημόνων κ.ά., πλάι στους λίγους «δυνατούς» της ευρύτερης περιοχής, οι οποίοι θα διέθεταν μέρος των εσόδων τους για τον εμπλουτισμό της οικοσκευής τους.