Μορφή και κανονιστικότητα. Η ζωή ως φιλοσοφική προϋπόθεση: το a priori της ζωής

Abstract

The dissertation is constituted on the axis of the problem of discrimination between the living and the non-living. Initially it is focused to the question of whether it is possible to give a single account of the phenomenon of life which includes all the alleged universal characteristics of life. From this respect, the issue is gone through by the question of ‘what is that which determines the specificity of the living’ or otherwise of ‘whether there is something that characterizes exclusively the living beings and constitutes accordingly the differentia of the living from the lifeless’. Taking in account the impasses to which the current epistemological approaches have being lead, it is stressed that the problem itself is of a different order and so the question must be posed in different terms. Αn ontological analysis of the phenomenon of life is proposed, which, together with the subsequent examination, clarification and reevaluation of the metaphysical premises and the interwoven ontological commitments of the biological science, shows that, with regard to the living beings, the solution consists to an overall revisal of the prevalent reductive-mechanical framework of viewing them. Hence, through an Aristotelian approach, a widening of the current categorical and causal framework is suggested which aims to contribute to the development of the conditions for a different understanding and interpretation of the living being which points to a theory of life that transcends the framework of a philosophical biology. In the new framework, the Form, as basic ontological category, and the Organism, as psychophysical unity, constitute the terms for a conception of the notion of life which prefigures 'nous' while, synchronously, indicates an integral philosophical monism which doesn’t undo but absorbs the dualistic ontological polarity. Form or 'Psyche' does not consist in an ideal ‘as if’ but is the normative principle and the real and immanent in the vital actions ‘end’ which is expressed as the peculiar self-delimitative act of each living being. Form is the a priori of life in life and as life.

Η διατριβή συγκροτείται με άξονα το πρόβλημα της διάκρισης του ζωντανού από το άβιο. Αρχικά εστιάζει στο κατά πόσον υπάρχει δυνατότητα να δοθεί μια μοναδική εξήγηση του φαινομένου της ζωής που να περιλαμβάνει όλα τα αποκαλούμενα καθολικά χαρακτηριστικά της ζωής. Από αυτή την άποψη, το θέμα διατρέχεται από το ερώτημα του 'τι είναι αυτό που καθορίζει την ιδιαιτερότητα του ζώντος' ή αλλιώς του 'αν υπάρχει κάτι που προσιδιάζει αποκλειστικώς στα ζωντανά όντα και αποτελεί άρα την ειδοποιό διαφορά του ζώντος από το άβιο'. Λαμβάνοντας υπ'όψιν τα αδιέξοδα στα οποία έχουν οδηγηθεί οι σύγχρονες επιστημολογικές προσεγγίσεις επισημαίνεται πως το ίδιο το πρόβλημα είναι άλλης τάξης και το ερώτημα πρέπει να τεθεί με διαφορετικούς όρους. Προτείνεται μια οντολογική ανάλυση του φαινομένου της ζωής η οποία, μαζί με την συνακόλουθη διερεύνηση, αποσαφήνιση και επανεκτίμηση των μεταφυσικών παραδοχών και των συνυφασμένων οντολογικών δεσμεύσεων της βιολογικής επιστήμης, αναδεικνύει πως η λύση έγκειται σε μια συνολική αναθεώρηση του κυρίαρχου αναγωγιστικού-μηχανιστικού πλαισίου θεώρησης των έμβιων όντων. Ως εκ τούτου, μέσα από μια αριστοτελική προσέγγιση, προτείνεται μια διεύρυνση του σύγχρονου κατηγοριακού και αιτιακού πλαισίου που στοχεύει να συμβάλλει στην ανάπτυξη των προϋποθέσεων για μια διαφορετική κατανόηση και ερμηνεία του έμβιου που κατευθύνεται προς μια θεωρία της ζωής που υπερβαίνει το πλαίσιο μιας φιλοσοφικής βιολογίας. Στο νέο πλαίσιο, η Μορφή, ως βασική οντολογική κατηγορία, και ο Οργανισμός, ως ψυχοφυσική ενότητα, συγκροτούν τους όρους για μια σύλληψη της έννοιας της ζωής η οποία προδιαγράφει τον νου ενώ, συγχρόνως, υποδεικνύει έναν ακέραιο φιλοσοφικό μονισμό που δεν εξουδετερώνει αλλά απορροφά την δυϊστική οντολογική πόλωση. Η Μορφή ή Ψυχή δεν συνιστά ένα ιδεατό 'ως εάν' αλλά την κανονιστική αρχή και το πραγματικό και εμμενές στις ζωτικές πράξεις 'τέλος' που εκδηλώνεται ως το προσίδιο αυτοριοθετικό έργο κάθε ζωντανού όντος. Είναι το a priori της ζωής μέσα στην ζωή και ως ζωή.